Wyrok z dnia 12 września 2000 r.
I PKN 437/00

Upoważnienie zawarte w art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o
zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 113,
poz. 547 ze zm.) nie wyklucza by przewidziane w nim porozumienie mogło rozs-
trzygać o kwestiach regulowanych zwykle w protokołach dodatkowych do
układów zbiorowych pracy, zwłaszcza jeżeli wynika to z konieczności dosto-
sowania zakresu podmiotowego zastosowania układu do stanu prawnego
zmienionego przez tę ustawę.


Przewodniczący SSN Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 września 2000 r. sprawy z po-
wództwa Józefa B. przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu Kopalni Węgla Ka-
miennego ,,N.R." w N.R. w likwidacji o wynagrodzenie, na skutek kasacji strony poz-
wanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Świdnicy z dnia 17 lutego 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację i zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę
562,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


W imieniu pozwanego Przedsiębiorstwa Państwowego Kopalni Węgla Ka-
miennego ,,N.R." w likwidacji wniesiona została kasacja od wyroku Sądu Okręgowe-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy z dnia 17 lutego 2000 r. [...],
którym oddalona została jego apelacja od wyroku wstępnego Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Kłodzku z dnia 7 września 1999 r. [...].
Sąd Pracy uznał roszczenie powoda Józefa B. za słuszne co do zasady,
ustalając w szczególności, że u strony pozwanej obowiązuje zakładowy układ zbio-
rowy z dnia 22 listopada 1995 r. wpisany do rejestru zakładowych układów zbioro-
wych Państwowej Inspekcji Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w W. Zasady wy-
nagradzania pracowników reguluje załącznik 1-14 tego układu, natomiast zmiany, w
tym zasady podwyższania wynagrodzeń, były uzgadniane przez dyrekcję ze wszyst-
kimi związkami zawodowymi działającymi strony pozwanej i wprowadzone w postaci
protokołów dodatkowych, rejestrowanych tak jak układ. Na podstawie deklaracji z
dnia 19 sierpnia 1992 r. strona pozwana przystąpiła i została przyjęta w poczet
członków Związku Pracodawców Górnictwa Węgla Kamiennego w K. Do zadań tego
związku należy między innymi prowadzenie rokowań zbiorowych, zawieranie ukła-
dów zbiorowych pracy i innych porozumień, a realizacja tych zadań zastrzeżona jest
do kompetencji zarządu związku. W wyniku sporu zbiorowego orzeczeniem Kole-
gium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Okręgowym we Wrocławiu zalecono stronie
pozwanej stosowanie Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów
Górniczych. Przy zastosowaniu względem powoda zasad wynagradzania przewi-
dzianych w tym układzie jego wynagrodzenie w spornym okresie byłoby wyższe o
kwotę 4.501,12 zł.
Porozumieniem z dnia 3 października 1995 r., zawartym w Katowicach pomię-
dzy Związkiem Pracodawców Górnictwa Węgla Kamiennego w K. i ponadzakłado-
wymi organizacjami związkowymi ustalono, że strony tego porozumienia wchodzą w
prawa i obowiązki stron Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów Górni-
czych z dnia 21 grudnia 1991 r. Układ ten stał się ponadzakładowym układem zbio-
rowym pracy w rozumieniu działu XI Kodeksu pracy i objął swymi postanowieniami
jednostki organizacyjne wymienione w porozumieniu, między innymi (pod poz. 12)
Kopalnię Węgla Kamiennego "N.R." w likwidacji (dawniej KWK "N.R.") w N.R. Przy
tak poczynionych ustaleniach Sąd Pracy przyjął, ,,iż sposób określenia nazwy poz-
wanej jako strony układu ponadzakładowego było obszerne i prowadziło do jedno-
znacznego wskazania na stronę pozwaną; a nadto stosowanie tego układu u pozwa-
nej nie miało być uzależnione od postawienia przedsiębiorstwa w stan likwidacji".
Zgodnie ze statutem Związku Pracowników Górnictwa Węgla Kamiennego, wyłączną
kompetencją zarządu tego związku jest prowadzenie negocjacji w przedmiocie ukła-
dów zbiorowych i wobec tego zawarcie wskazanego układu należało do właściwości
tego organu. Zgodnie z art. 241 § 1 KP postanowienia zakładowego układu zbioro-
wego pracy nie mogą być mniej korzystne niż postanowienia układu ponadzakłado-
wego usytuowanego wyżej w hierarchii źródeł prawa pracy od układu zakładowego.
Zdaniem Sądu Pracy, oznacza to, iż jeżeli u pracodawcy, który stosuje układ zakła-
dowy, wchodzą w życie postanowienia układu ponadzakładowego, to korzystniejsze
uregulowania wynikające z tego układu obowiązują bezpośrednio, bez konieczności
dokonywania zmian w układzie zakładowym. W tej sytuacji od 3 października 1995 r.
u strony pozwanej obowiązywał Układ Zbiorowy Pracy dla Pracowników Zakładowów
Górniczych z dnia 21 grudnia 1991 r. wraz z protokołami dodatkowymi, a jego posta-
nowienia jako korzystniejsze zastąpiły odpowiednie postanowienia zakładowego
układu zbiorowego.

Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja strony pozwanej nie zasługuje na
uwzględnienie. Na podstawie deklaracji z dnia 19 sierpnia 1992 r. strona pozwana
przystąpiła do Związku Pracodawców Górnictwa Węgla Kamiennego w K. działają-
cego na podstawie ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców
(Dz.U. Nr 55, poz. 235). Zgodnie z art. 17 tej ustawy związki pracodawców między
innymi uczestniczą (na zasadach określonych w odrębnych przepisach) w prowa-
dzeniu rokowań zbiorowych, w zawieraniu układów zbiorowych pracy i innych poro-
zumień w zakresie objętym ich zadaniami statutowymi. Sąd pierwszej instancji trafnie
przyjął - w ocenie Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - iż organem uprawnio-
nym do zawarcia wspomnianego układu był zarząd Związku. Zgodnie z § 16 statutu
zarząd kieruje całokształtem działalności związku, przedmiotem której są między in-
nymi zadania wynikające z art. 17 ustawy o organizacjach pracodawców, w tym za-
wieranie układów zbiorowych pracy. Koresponduje to z treścią § 17 pkt 2 i 5 statutu
związku, w myśl którego zarząd zajmuje się prowadzeniem negocjacji z pracownika-
mi i ich organizacjami na temat układów zbiorowych pracy i innych porozumień, a
więc w konsekwencji i ich zawieraniem, ,,skoro zgodnie z § 17 pkt 5 statutu zarząd
reprezentuje związek na zewnątrz". Ani przepisy ustawy z 23 maja 1991 r., ani statut
nie wymagają w zakresie kompetencji zarządu uprzednich uchwał ogólnego zebrania
członków Związku. Chybiony jest więc w tej kwestii zarzut strony pozwanej. Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił przy tym wniosek dowodowy strony poz-
wanej o dopuszczenie dowodu z uchwał ogólnego zebrania członków Związku upo-
ważniających zarząd do podpisania protokołu dodatkowego nr 7 z dnia 21 listopada
1995 r. do układu zbiorowego pracy z 21 grudnia 1991 r., bowiem strona pozwana
miała niczym nieograniczoną możliwość zgłoszenia tego wniosku dowodowego
przed Sądem Pracy (art. 381 KPC). Uregulowania statutu Związku były przedmiotem
badania Sądu pierwszej instancji, więc również potrzeba powołania tego wniosku nie
wynikła dopiero w postępowaniu apelacyjnym, a strona pozwana nie wykazała
istnienia odmiennych okoliczności. Układ Zbiorowy Pracy dla Pracowników Zakładów
Górniczych z dnia 21 grudnia 1991 r. stanowił w art. 1 ust. 2 i 3, iż jego załącznik nr 1
zawiera wykaz jednostek, które mogą być objęte układem, przy czym zakłady pracy
w nim wymienione uprawnione są do stosowania układu po zawarciu zakładowej
umowy zbiorowej. Powyższe uregulowanie stało się jednak bezprzedmiotowe z
dniem 26 listopada 1994 r., tj. po wejściu w życie ustawy z dnia 29 września 1994 r.
o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 113, poz.
547 ze zm.). Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r., z upływem 12
miesięcy od dnia wejścia jej w życie, tracą moc układy zbiorowe pracy i porozumienia
o przystąpieniu do tych układów zawarte przed tym dniem (tj. przed 26 listopada
1995 r.), wyjątki przewidywały uregulowania w ust. 2-7 tego artykułu. W myśl jej art. 9
ust. 2 do upływu wykazanego terminu strony uprawnione do zawarcia ponadzakła-
dowego układu zbiorowego pracy mogą zawrzeć porozumienie o wstąpieniu w prawa
i obowiązki stron układu zawartego po dniu 31 grudnia 1986 r. Protokół dodatkowy nr
7 z dnia 21 listopada 1995 r. do UZP dla Pracowników Zakładów Górniczych z dnia
21 grudnia 1991 r. stanowi porozumienie w znaczeniu art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 29
września 1994 r., na mocy którego jego strony, a więc reprezentatywne organizacje
związkowe i Związek Pracodawców Górnictwa Węgla Kamiennego, poprzez zmianę
treści załącznika nr 1 do układu, w sposób jednoznaczny zawarły porozumienie o
wstąpieniu w prawa i obowiązki stron układu z 21 grudnia 1991 r., określając enume-
ratywnie jednostki objęte układem. Integralną częścią tego układu są protokoły do-
datkowe oraz załączniki stanowiące jednolitą całość. Zgodnie z art. 2419 § 1 KP
zmiany do układu wprowadza się w drodze protokołów dodatkowych, dotyczy to więc
zarówno załączników, jak i protokołów dodatkowych, skoro żaden przepis nie wyłą-
cza możliwości zmiany układu jako całości, nie wyłącza tego również przepis art. 1
ust. 2 zdanie 2 układu mówiący o zmianie wykazu jednostek w drodze protokołów
dodatkowych. W ocenie Sądu drugiej instancji, każda część układu może być sku-
tecznie zmieniona w drodze protokołu dodatkowego; w niniejszej sprawie dotyczy to
protokołu dodatkowego nr 7 w odniesieniu do załącznika nr 1, który to protokół do-
datkowy jednocześnie stanowi porozumienie w znaczeniu art. 9 ust. 2 ustawy z dnia
29 września 1994 r. Na podstawie protokołu dodatkowego nr 7 strona pozwana stała
się stroną układu zbiorowego pracy z dnia 21 grudnia 1991 r. skoro przy zawarciu
tego protokołu była skutecznie reprezentowana przez związek pracodawców, którego
była wówczas (i nadal jest) członkiem. Powyższy skutek (objęcia strony pozwanej
przepisami układu zbiorowego pracy z 21 grudnia 1991 r.) nastąpił po wprowadzeniu
protokołu z 21 listopada 1995 r. z mocy ustawy (art. 9 ustawy z 29 września 1994 r.).
Zbędne jest więc zawieranie dodatkowych porozumień w rozumieniu art. 24119 § 1
KP, regulacja ta bowiem dotyczy tylko układu, którego stroną nie byłaby pozwana.
Zmieniony przez protokół dodatkowy nr 7 z dnia 21 listopada 1995 r. załącznik nr 1
do układu pod poz. 13 określa stronę pozwaną jako "Kopalnię Węgla Kamiennego
N.R. w likwidacji - dawniej KWK "N.R." w N.R." . W ocenie Sądu drugiej instancji
,,powyższe określenie dotyczy w sposób niewątpliwy strony pozwanej, jakkolwiek do-
konane jest w sposób rozszerzony to analiza treści układu nie daje podstawy do
przyjęcia jakoby objęcie pozwanej układem było uzależnione od postawienia Kopalni
w stan likwidacji, skoro dodano "w likwidacji", w nawiasie uzupełniono, iż dotyczy to
KWK w N.R., niewątpliwie odnosi się to do strony pozwanej, a z treści załącznika nr
1 wynika, iż wymienione jednostki bezwarunkowo objęte są układem". ,,Niefortunne
określenie pozwanej jako "w likwidacji", nie zmienia niewątpliwego oznaczenia i jed-
noznacznego, że dotyczy to strony pozwanej". Protokół dodatkowy nr 7 został po
stronie związku pracodawców prawidłowo (zgodnie z § 17 pkt 5 statutu) podpisany
przez 2 członków zarządu Związku. Zgodnie z art. 24126 § 1 KP postanowienia
układu zakładowego nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż postanowie-
nia obejmującego ich układu ponadzakładowego. U strony pozwanej z mocy ustawy
w miejsce mniej korzystnych uregulowań zakładowego układu zbiorowego pracy
wchodzą zasady wynikające z układu z 21 grudnia 1991 r.
Zaskarżonemu kasacją wyrokowi zarzucono: ,,1. Naruszenie prawa material-
nego poprzez błędną wykładnię i zastosowanie przepisów art. 1 ust. 2 i 3 Układu
Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów Górniczych z dnia 21 grudnia 1991
roku, art. 9 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 29 września 1994 roku o zmianie ustawy - Ko-
deks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Z 1994 r. Nr 113, poz. 547 ze
zm.) oraz art. 239 § 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (tekst jed-
nolity: Dz.U. z 1998 roku Nr 21, poz. 94 ze zm.), 2. Naruszenie art. 233 § 1 Kodeksu
postępowania cywilnego polegającego na sprzeczności ustaleń faktycznych Sądu z
treścią zebranego materiału dowodowego mającego wpływ na treść wyroku".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Skarga kasacyjna pozbawiona jest usprawiedliwionych podstaw i skutkiem
tego nie została uwzględniona. W myśl art. 9 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o
zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw do upływu terminu
przewidzianego w ust. 1 tego artykułu (tj. 12 miesięcy od jej wejścia w życie) strony
uprawnione do zawarcia ponadzakładowego układu zbiorowego pracy mogły za-
wrzeć porozumienie o wstąpieniu w prawa i obowiązki stron układu zbiorowego pracy
lub porozumienia o przystąpienia do układu, zawartego po dniu 31 grudnia 1986 r.
Porozumienie o wstąpieniu w prawa i obowiązki stron układu zbiorowego pracy samo
w sobie nie jest wprawdzie układem zbiorowym pracy, ale z chwilą gdy zostaje ono
zawarte, strony tego porozumienia stają się stronami tego układu, przy czym do
układu tego mają zastosowanie nowe przepisy (wprowadzone przez ustawę z 29
września 1994 r.). Podmioty, które je zawarły, mają oczywiście prawo zmieniać jego
treść, przy czym nie ma podstaw, by uważać, że zmiana treści układu nie może na-
stąpić równocześnie z zawarciem porozumienia, o którym mowa w art. 9 ust. 2
ustawy z 29 września 1994 r., zwłaszcza iż porozumienie to jest rejestrowane w try-
bie przewidzianym dla rejestracji układów zbiorowych pracy. Strony układu zbioro-
wego pracy mogły go zmieniać przed zawarciem porozumienia, mogą go zmieniać
po jego zawarciu, ale też zmiana układu może nastąpić równocześnie z zawarciem
porozumienia, gdyż idzie o te same strony, które działają przy zastosowaniu tych
samych reguł proceduralnych. Przemawia za tym między innymi zasada (stanowiąca
powinność naszego państwa wynikającą ze zobowiązań międzynarodowych), popie-
rania praktyki zawierania układów zbiorowych, co oznacza, iż praktyka ta nie powin-
na być nadmiernie formalizowana. Nie ma więc podstaw, by wymagać, iżby zmiany
w treści układu zbiorowego mogły następować jedynie poprzez odrębne ujęcie i na-
zwanie ich mianem protokołu dodatkowego, gdyż w istocie mają one taki charakter
(jeżeli strony nie sformułują odpowiedniego zastrzeżenia), choćby w porozumieniu
zawartym na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. nie zostały osobno
wyodrębnione i w ten sposób właśnie nazwane. Ponadto, w wypadku układu zbioro-
wego pracy, który stanowi przedmiot sporu w niniejszej sprawie, na uwadze należy
mieć to, że jego uregulowania miały szczególny charakter z punktu widzenia zmian
dokonanych przez reformę instytucji układów zbiorowych pracy z 29 września 1994 r.
Według jego art. 1 pkt 2 szczegółowy wykaz zakładów pracy, które mogą być objęte
układem, zawiera załącznik Nr 1 do układu, przy czym zmiana tego wykazu nastę-
pować może w drodze protokołów dodatkowych, zaś w myśl jego art. 1 pkt 3 zakłady
pracy, wymienione w załączniku Nr 1, uprawnione były do stosowania go po zawar-
ciu zakładowej umowy zbiorowej. Ustawa z 29 września 1994 r. zniosła instytucję
zakładowych umów zbiorowych (wprowadzając na jej miejsce - i na miejsce porozu-
mień o wprowadzeniu zakładowego systemu wynagradzania - zakładowy układ zbio-
rowy pracy), co sprawiło, że art. 1 pkt 3 Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników
Zakładów Górniczych stracił swój sens regulacyjny. Przyjęcie, że nie może on ulec
zmianie oznaczałoby, że, wbrew zawartej w nim woli (intencji) stron, nowi pracodaw-
cy nie mogliby być obejmowani przepisami Układu, bo od wejścia w życie ustawy z
29 września 1994 r. nie mogli już zawierać zakładowych umów zbiorowych pracy. Z
natury rzeczy kwestia ta powinna więc zostać rozstrzygnięta w porozumieniu o wstą-
pieniu w prawa i obowiązki stron układu zbiorowego pracy, co też zostało uczynione
przez porozumienie z 3 października 1995 r., które wskazało jednostki organizacyjne
objęte postanowieniami układu zbiorowego pracy z 21 grudnia 1991 r. Aczkolwiek
porozumienie to wprost nie wskazuje art. 1 tego układu, to jednak z jego brzmienia,
przy uwzględnieniu jednocześnie, że zakładowe umowy zbiorowe przestały istnieć,
wynika, iż wprowadza ono nowe określenie podmiotowego zakresu obowiązywania
postanowień układowych (kręgu pracodawców nim objętych). Zabieg taki jest zrozu-
miały i usprawiedliwiony w świetle regulacji art. 9 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r.
Przy wykładaniu tego przepisu nie można bowiem zapominać, że stanowi on w isto-
cie konsekwencję radykalnej zmiany regulacji prawnej układów zbiorowych pracy.
Oznacza to, iż należy przyjąć, że ustawodawca upoważniając strony do zawarcia
porozumienia jednocześnie zakłada, że w porozumieniu tym nie idzie tylko o to, by
dotychczasowe strony układu zbiorowego pracy wstąpiły w prawa i obowiązki stron
układu, do którego stosuje się nowe reguły, ale że rozstrzygnięte zostanie w nim jed-
nocześnie wszystko to, co jest niezbędne z uwagi na dokonane modyfikacje ustawo-
dawstwa układowego, a także z uwagi na sposób ujęcia określonych kwestii doty-
czących funkcjonowania układu (w związku z dotychczasowymi rozwiązaniami usta-
wowymi), takich zwłaszcza jak wskazanie w układzie zakładów pracy objętych jego
postanowieniami. Ważne tu przy tym jest nie tylko to, że w ramach reformy z 1994 r.
zniesiono zakładowe umowy zbiorowe, ale także i to, że inaczej ukształtowano pozy-
cję i rolę ponadzakładowych układów zbiorowych pracy w relacji do prawa zakłado-
wego (w szczególności do zakładowych układów zbiorowych, stanowiących do pew-
nego stopnia odpowiednik dawnych zakładowych umów zbiorowych). Prowadzi to do
wniosku, że upoważnienie zawarte w art. 9 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. nale-
ży rozumieć w ten sposób, iż nie wyklucza ono, by w jego treści znalazły się roz-
strzygnięcia, które w normalnym trybie są przedmiotem regulacji protokołów dodat-
kowych do zawartych układów pracy, w szczególności zaś jeżeli wynikają one z ko-
nieczności dostosowania treści układu zbiorowego, w tym zakresu podmiotowego
zastosowania jego postanowień, do zmienionego stanu prawnego w zakresie
ukształtowania instytucji układów zbiorowych pracy. Z taką zaś sytuacją mamy do
czynienia w przypadku porozumienia z 3 października 1995 r., przy czym sformuło-
wanie nowego załącznika (nr 1) do układu z 21 grudnia 1991 r. (zawierającego wy-
kaz jednostek objętych układem) wprowadzonego przez protokół dodatkowy z dnia
21 listopada 1995 r., należy taktować jedynie jako potwierdzenie rozstrzygnięcia,
które znalazło wyraz w porozumieniu z 3 października 1995 r. (inaczej do kwestii tej
- odmiennie aniżeli Sąd pierwszej instancji - zdaje się podchodzić Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych, gdyż swoją analizę koncentruje on na protokole a 21 listopada
1995 r. a nie na porozumieniu z 3 października 1995 r., co nie jest zasadne). W kon-
sekwencji należy stwierdzić, że kasacyjny zarzut naruszenia art. 9 ust. 2 ustawy z 29
września 1994 r. jest bezzasadny, bo zgodnie z tym przepisem strony porozumienia
mogły w nowy sposób określić zakres podmiotowy układu, do którego wstąpiły jako
strony jego praw i obowiązków. Jednocześnie Sąd drugiej instancji przyjął, że zmiany
wprowadzone po wejściu w życie tego przepisu do układu z 21 grudnia 1991 r. przez
jego strony polegały w szczególności na nowym określeniu zakresu podmiotowego
jego zastosowania, co nie budzi wątpliwości, zwłaszcza jeżeli na uwadze mieć spo-
sób sformułowania odpowiedniego postanowienia porozumienia z 3 października
1995 r. (układ z 21 grudnia 1991 r. staje się ponadzakładowym układem zbiorowym
pracy w rozumieniu nowych przepisów i ,,obejmuje swoimi postanowieniami" wymie-
nione enumeratywnie w porozumieniu jednostki) oraz to, że nowe przepisy zniosły
zakładową umowę zbiorową i w żadnej mierze nie uzależniają - wbrew temu co su-
geruje się w skardze kasacyjnej - obowiązywania ponadzakładowego układu zbioro-
wego pracy od wcześniejszego zawarcia zakładowego układu zbiorowego pracy, jak
również nie dopuszczają możliwości wykluczenia stosowania układu ponadzakłado-
wego w drodze postanowień wprowadzonych do układu zakładowego. Postanowie-
nia układu zakładowego nie mogą być bowiem mniej korzystne dla pracowników niż
postanowienia obejmującego ich układu ponadzakładowego (art. 24126 § 1 KP), co
oznacza, że układ zakładowy nie może wyłączyć postanowień korzystniejszych, a
tym samym nie może także ustanowić reguły, że układ ponadzakładowy obejmujący
danego pracodawcę nie będzie u niego stosowany. Wymienienie w porozumieniu z 3
października 1995 r. i w protokole dodatkowym z 21 listopada 1995 r. KWK ,,N.R.",
przy założeniu, że nadal miałby być aktualny art.1 ust. 3 układu zbiorowego pracy z
21 grudnia 1991 r., oznaczałoby sprzeczność, polegającą na tym, że przedsiębior-
stwo ,,objęte" jego postanowieniami równocześnie nie mogłoby zostać nimi ,,objęte",
bo nie zawarło zakładowej umowy zbiorowej, a w związku z likwidacją tej instytucji
prawnej umowy takiej już nie może (mogło) zawrzeć. Wynika z tego, iż intencją stron
porozumienia było odpowiednie dostosowanie reguły z art. 1 ust. 3 układu z 21 grud-
nia 1991 r. do zmienionych warunków prawnych, mimo że przepis ten nie został wy-
raźnie przez nie zmodyfikowany. Tym samym bezpodstawny jest kasacyjny zarzut
naruszenia art. 1 ust. 2 i 3 układu zbiorowego pracy z 21 grudnia 1991 r. Bezpod-
stawny jest kasacyjny zarzut naruszenia art. 9 ust. 3 ustawy z 29 września 1994 r. ,
który stanowi, że do upływu terminu przewidzianego w art. 9 ust. 1 tej ustawy strony
uprawnione do zawarcia zakładowego układu zbiorowego pracy mogą (mogły) za-
wrzeć porozumienie o włączeniu uprawnień i świadczeń określonych w układzie lub
porozumieniu o przystąpieniu do układu, zawartych przed dniem 1 stycznia 1987 r.,
do zakładowego układu zbiorowego pracy albo o odstąpieniu od stosowania tych
uprawnień i świadczeń. Przepis ten dotyczy wyłącznie układów zbiorowych pracy
zawartych przed 1 stycznia 1987 r. i wobec tego nie pozostaje w żadnym związku z
układem stanowiącym przedmiot analiz w niniejszej sprawie, gdyż układ ten zawarty
został 21 grudnia 1991 r. Nieuprawniony jest także zarzut, iż w sprawie doszło do
naruszenia art. 239 § 1 KP, który stanowi, że układ zawiera się dla wszystkich pra-
cowników zatrudnionych przez pracodawców objętych jego postanowieniami, chyba
że strony w układzie postanowią inaczej. Przepis ten dotyczy bowiem sytuacji, w któ-
rej nie budzi wątpliwości to, że określony pracodawca (pracodawcy) jest objęty po-
stanowieniami danego układu zbiorowego pracy i zezwala, by jego postanowienia
dotyczyły tylko części pracowników tego pracodawcy, natomiast nie rozstrzyga kwe-
stii, do jakich pracodawców dany układ należy stosować. W rozpoznawanym sporze
nie idzie zaś o to, czy układ zbiorowy pracy z 21 grudnia 1991 r. ma być stosowany
do wszystkich, czy tylko do niektórych pracowników pozwanego przedsiębiorstwa,
lecz czy w ogóle ma mieć on do niego zastosowanie. Skoro więc art. 239 § 1 KP w
ogóle nie reguluje kwestii objęcia pracodawcy (pracodawców) postanowieniami da-
nego układu zbiorowego pracy, a jedynie kwestię w jakim zakresie postanowienia
układu mającego zastosowanie u danego pracodawcy należy stosować do poszcze-
gólnych grup pracowników przez niego zatrudnianych, to wobec tego nie mógł on
zostać naruszony, bo w niniejszej sprawie nie mógł być w ogóle stosowany.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC powiązany został w kasacji z wywodami
na temat interpretacji treści statutu Związku Pracodawców Górnictwa Węgla Ka-
miennego. W szczególności w uzasadnieniu kasacji wywodzi się, że ,,przyjęcie tezy,
że protokół dodatkowy nr 7 został zawarty przez właściwy statutowo organ organiza-
cji pracodawców stoi, zdaniem pozwanej, w istotnej sprzeczności z treścią statutu tej
organizacji i narusza art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, gdyż wykładnia
treści powołanych wyżej przepisów statutu dokonana przez Sąd Okręgowy jest do-
wolna i sprzeczna z postanowieniami statutu związku pracodawców". Powołanie się
w tych wywodach na art. 233 § 1 KPC oznacza odwołanie się do nieadekwatnej pod-
stawy kasacyjnej. Przepis art. 233 § 1 KPC dotyczy bowiem kwestii oceny wiarygod-
ności i mocy dowodów, a nie interpretacji norm prawnych czy też oświadczeń woli
stron. Innymi słowy, sędziowska swoboda oceny wiarygodności i mocy dowodów nie
może być identyfikowana ze swobodą w zakresie interpretacji prawa lub oświadczeń
woli stron. Gdyby uznać, że statut Związku Pracodawców jest źródłem prawa mate-
rialnego, to jako podstawa kasacyjna powinny zostać wskazane konkretne jego po-
stanowienia, które zdaniem skarżącego zostały wadliwie przez Sąd drugiej instancji
zinterpretowane i w konsekwencji niewłaściwie zastosowane, czego kasacja jednak-
że nie czyni. Jeżeli natomiast uznać, że statut ten nie jest prawem materialnym w
pojęciu art. 3931 pkt 1 KPC, a jest swoistego rodzaju oświadczeniem woli stron, które
go ustanowiły, to podstawy kasacyjnej - przy przyjęciu założenia, że zostało ono
niewłaściwie zinterpretowane przez Sąd drugiej instancji - należałoby poszukiwać w
przepisach prawa materialnego, które formułują zasady interpretowania takich
oświadczeń, czego jednakże kasacja również nie czyni. Zarzut naruszenia art. 233 §
1 KPC jest więc nieadekwatny do twierdzeń zawartych w uzasadnieniu kasacji i dla-
tego nie został uwzględniony. Przepis ten przy tym nie został naruszony, bo Sąd dru-
giej instancji prawidłowo, w ramach przysługującej mu swobody, dokonał oceny do-
wodów. Przy braku wskazania w kasacji stosownego przepisu prawa, którego naru-
szenie mogłoby uzasadniać zarzuty zawarte w uzasadnieniu kasacji dotyczące błęd-
nej interpretacji postanowień statutu Związku Pracodawców, Sąd Najwyższy zarzuty
te musiał pominąć. Sąd Najwyższy rozpoznaje bowiem sprawę w granicach kasacji
(art. 39311 KPC), które wyznaczone są głównie przez to, w jaki sposób określone zo-
staną w niej jej podstawy (przez które pojmuje się konkretne przepisy prawa, naru-
szenie których kasacja zarzuca) oraz ich uzasadnienie (art. 3933 KPC). Zarzucając
wadliwą wykładnię postanowień statutu Związku Pracodawców skarga kasacyjna,
poza art. 233 § 1 KPC, nie wskazuje przepisu, w którym zarzut ten miałby uzasad-
nienie i wobec tego nie może on zostać uwzględniony. Niezależnie od tego Sąd Naj-
wyższy jest zdania, że Sąd drugiej instancji miał wystarczające przesłanki dla przyję-
cia wykładni postanowień statutu Związku Pracodawców, która stała się podstawą
jego rozstrzygnięcia. W myśl § 17 pkt 3 statutu Związku Pracodawców zarząd
związku upoważniony został do prowadzenia negocjacji z pracownikami i ich organi-
zacjami na temat układów zbiorowych pracy i innych porozumień. Pojęciu negocjacji i
identyfikowanemu nieraz z nim pojęciu rokowań, w zbiorowym prawie pracy z reguły
nadaje się szeroki zakres znaczeniowy, w tym sensie, że negocjacjami (rokowa-
niami) obejmuje się nie tylko proces prowadzenia rozmów i pertraktacji, ale także
podpisanie aktu, który jest ich wynikiem. Do takiego wniosku prowadzi między innymi
stwierdzenie, że układ zbiorowy pracy jest zawierany w drodze rokowań (art. 2412 §
1 KP), czy też, że układ zbiorowy pracy zawierają wszystkie związki zawodowe, które
prowadziły rokowania (art. 24116 § 6, 24125 § 6 KP). Podobnie sformułowania art. 59
ust. 2 Konstytucji RP skłaniają to tego, by pojęciem prawa do rokowań obejmować
także zawieranie układów zbiorowych pracy i innych porozumień. Z funkcjonalnego
punktu widzenia istotne jest przy tym, by ten kto prowadzi negocjacje (rokowania) był
jednocześnie upoważniony do podpisania określonego aktu prawnego, gdyż w prze-
ciwnym razie jego partner na ogół skłonny jest podchodzić z większą rezerwą do
prowadzonych rozmów i czynionych ustaleń, niż to ma miejsce w przypadku, gdy
upoważnienie rozciąga się nie tylko na prowadzenie pertraktacji, ale i na możliwość
podjęcia decyzji w sprawie zawarcia porozumienia (układu). Wreszcie ważne jest tu
w tej kwestii stanowisko pracodawców, którzy utworzyli Związek i opracowali jego
statut i którzy przez szereg lat nie kwestionowali sposobu pojmowania jego § 17 pkt
3 i nie negowali działań zarządu polegających nie tylko na prowadzeniu rozmów w
sprawie układu zbiorowego pracy, ale i na jego zawieraniu (podpisywaniu protokołów
dodatkowych). Innymi słowy, twórcy statutu kompetencje zarządu związku do nego-
cjowania układów zbiorowych pracy rozumieli szeroko, uważając, że obejmuje ona
także uprawnienie do ich zawierania (podpisywania). W konsekwencji nie ma pod-
staw - jak chce kasacja - by twierdzić, że porozumienie z 3 października 1995 r. zo-
stało zawarte przez organ Związku Pracodawców, który nie był do tego upoważniony
i że wobec tego jest ono nieważne (nie istnieje w sensie prawnym).

Z powyższych powodów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC, orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================