Wyrok z dnia 31 maja 2001 r.
I PKN 428/00

Przeniesienie w stan nieczynny nauczycielki korzystającej z urlopu wy-
chowawczego jest możliwe tylko w razie całkowitej likwidacji szkoły.


Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2001 r. sprawy z powództwa
Urszuli K.-C. przeciwko Szkole Podstawowej w W.M. o uznanie za bezskuteczne de-
cyzji przeniesienia w stan nieczynny, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 29
lutego 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 29 lutego 2000 r. oddalił apelację pozwanej Szkoły Podstawowej w W.M.
od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy dla Wrocławia Śródmieścia z dnia 9 listo-
pada 1999 r., uznającego za bezskuteczną decyzję pozwanej z dnia 21 czerwca
1999 r. o przeniesieniu w stan nieczynny powódki Urszuli K.-C. W sprawie tej ustalo-
no, że powódka była zatrudniona u strony pozwanej na stanowisku nauczyciela języ-
ka polskiego od dnia 1 września 1990 r. do dnia 1 października 1995 r. na czas nie
określony, zaś w dniu 5 grudnia 1995 r. została nauczycielem mianowanym. Po-
wódka ukończyła 10 semestrów studiów na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu
W., aktualnie pisze pracę magisterską, a w roku szkolnym 1996/97 ukończyła dwu-
dziestopięcio godzinne metodyczne konwersatorium. W dniu 5 listopada 1998 r. po-
wódka urodziła dziecko i korzystała z 3 miesięcznego urlopu macierzyńskiego. Pi-
smem z dnia 31 marca 1999 r. pozwana udzieliła powódce urlopu wychowawczego
od dnia 6 kwietnia 1999 r. do dnia 25 czerwca 1999 r., następnie powódka pismem z
dnia 25 kwietnia 1999 r. zwróciła się do pozwanej o przedłużenie tego urlopu do
końca roku szkolnego 2000/2001, jednakże spotkała się z odmową z uwagi na
zmiany organizacyjne i niemożliwość jej dalszego zatrudnienia w pozwanej Szkole.
Decyzją z dnia 21 czerwca 1999 r., doręczoną powódce w dniu 24 czerwca 1999 r.,
pozwana przeniosła powódkę w stan nieczynny z dniem 1 września 1999 r., uzasad-
niając to zmniejszeniem liczby oddziałów szkolnych. Wyrokiem częściowym z dnia 12
sierpnia 1999 r. Sąd pierwszej instancji ustalił prawo powódki do urlopu wychowaw-
czego od dnia 26 czerwca 1999 r. do dnia 31 sierpnia 2001 r. Na podstawie takich
ustaleń Sąd drugiej instancji przyjął, że uregulowanie zawarte w § 4 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych
(Dz.U. Nr 60, poz. 277 ze zm., powoływanego dalej jako rozporządzenie w sprawie
urlopów wychowawczych) odnosi się także do wygaśnięcia nauczycielskiego stosun-
ku pracy z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania nauczyciela w stanie
nieczynnym. Przede wszystkim jednak decyzja pozwanej o przeniesieniu powódki w
stan nieczynny była sprzeczna z celem urlopu wychowawczego i stanowiła naduży-
cie prawa, skoro uniemożliwiała powódce jego wykorzystanie w okresie ustalonym w
wyroku z dnia 12 sierpnia 1999 r.
W kasacji pozwanej podniesiono zarzuty naruszenia prawa materialnego: 1)
przez błędną wykładnię § 3 w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wy-
maganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można za-
trudniać nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz.U. Nr 98, poz. 433 ze
zm.), przez przyjęcie, że inna nauczycielka (Iwona D.) nie ma kwalifikacji do naucza-
nia języka polskiego; 2) przez niewłaściwe zastosowanie art. 20 ust. 1 Karty Nauczy-
ciela wskutek nieuwzględnienia ,,wskazań judykatury nakazującej Sądowi zbadanie
kryteriów stosownych przez pracodawcę przy ocenie doboru pracowników do zwol-
nienia ze szczególnym uwzględnieniem zasady niedyskryminacji"; 3) przez niewła-
ściwe zastosowanie § 4 rozporządzenia w sprawie urlopów wychowawczych - przez
,,uznanie w drodze analogii, że zakaz wypowiedzenia i rozwiązania umowy o pracę w
okresie ochronnym obejmuje również przypadki wygaśnięcia umowy o pracę"; 4)
przez niewłaściwe zastosowanie art. 8 KP, wynikające z uznania, że ,,postawienie
nauczyciela nie mającego kwalifikacji w stan nieczynny narusza wyrażone w tym
przepisie zasady". Ponadto skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów postępowania:
art. 233 § 1 i 217 § 2 KPC w związku z art. 227 KPC poprzez przekroczenie swobod-
nej oceny dowodów i niedostateczne wyjaśnienie okoliczności spornych. Na tych
podstawach pozwana wniosła o ,,uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do
istoty sprawy oraz obciążenie powoda kosztami procesu", ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i orzeczenia
o kosztach postępowania. W ocenie skarżącej w chwili wyboru nauczyciela do prze-
niesienia w stan nieczynny powódka była jedyną nauczycielką nie mającą pełnych
kwalifikacji do nauczania języka polskiego, niezależnie od tego, że uzyskała ona no-
minację nauczycielską wskutek błędu dyrektora szkoły. Okoliczności te zadecydo-
wały o uzasadnionym wyborze powódki do przeniesienia w stan nieczynny. Taka
decyzja pozwanej podjęta w stosunku do powódki nie legitymującej się pełnymi wy-
maganymi kwalifikacjami nauczycielskimi nie stanowiła nadużycia prawa w rozumie-
niu art. 8 KP.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kluczowym zagadnieniem w rozpoznawanej sprawie była dopuszczalność
przeniesienia nauczycielki korzystającej z urlopu wychowawczego w stan nieczynny
w sytuacji, gdy prawo powódki do korzystania z dalszego urlopu wychowawczego od
26 czerwca 1999 r. do 31 sierpnia 2001 r. zostało potwierdzone prawomocnym wyro-
kiem częściowym Sądu pierwszej instancji z dnia 12 sierpnia 1999 r. Sąd drugiej in-
stancji trafnie wywiódł, że przeniesienie powódki w stan nieczynny wykluczałoby rea-
lizację prawomocnego wyroku częściowego ustalającego prawo powódki do dalsze-
go urlopu wychowawczego (art. 366 KPC), uniemożliwiając jego wykorzystanie, co
byłoby sprzeczne z celem tego rodzaju urlopów. Pracownica ma prawo skorzystać z
pełnego wymiaru urlopu wychowawczego, co oznacza zakaz podejmowania czynno-
ści prawnych prowadzących do ustania stosunku pracy przed terminem upływu tego
urlopu, wynikający z zapewnienia wzmożonej ochrony trwałości stosunku pracy pra-
cownicy korzystającej z urlopu wychowawczego. W czasie jego trwania obowiązuje
zakaz wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę w okresie od dnia złożenia
przez pracownicę wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia
tego urlopu, chyba że zachodzą przyczyny określone w przepisach o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
pracodawcy lub uzasadniające rozwiązanie z pracownicą umowy o pracę bez wypo-
wiedzenia z jej winy albo gdy pracownica zaprzestała sprawowania osobistej opieki
nad dzieckiem (§ 4 rozporządzenia w sprawie urlopów wychowawczych). Zakaz ten
należy odnieść do wszystkich czynności prowadzących do ustania stosunku pracy,
które niweczyłyby konstrukcję prawną i cel korzystania z urlopów wychowawczych,
które wynikają z ustawowo zagwarantowanej możliwości sprawowania osobistej
opieki nad dzieckiem w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez
dziecko 4 lat życia, z zachowaniem określonych uprawnień pracowniczych i z zakre-
su ubezpieczeń społecznych, bez ponoszenia ryzyka utraty tych uprawnień przed
upływem terminu końcowego przysługującego urlopu wychowawczego. Należy mieć
na uwadze, że - na gruncie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela - czynność prawna pole-
gająca na przeniesieniu nauczyciela w stan nieczynny jest alternatywą dla rozwiąza-
nia z nim stosunku pracy, co oznacza, że przewidziany w § 4 rozporządzenia w
sprawie urlopów wychowawczych zakaz rozwiązania umowy o pracę w okresie ko-
rzystania z urlopu wychowawczego przekłada się odpowiednio na zakaz przeniesie-
nia w stan nieczynny nauczycielki korzystającej z urlopu wychowawczego. Już wcze-
śniej Sąd Najwyższy przyjął, że - w odniesieniu do nauczycieli korzystających z
prawa do szczególnych urlopów nauczycielskich - kompetencja dyrektora szkoły do
rozwiązania stosunku pracy w trybie art. 20 Karty Nauczyciela nie obejmuje - z wyjąt-
kiem sytuacji całkowitej likwidacji szkoły - nauczycieli mających roszczenie o udziele-
nie płatnego urlopu dla poratowania zdrowia, wywodząc, iż racjonalnemu prawodaw-
cy nie sposób przypisać zamiaru połączenia bezwzględnego obowiązku udzielenia
takiego urlopu z równoczesnym zezwoleniem na rozwiązanie stosunku pracy w trybie
art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, chyba że zachodzi przypadek całkowitej likwidacji
szkoły (por. wyrok z dnia 19 września 1996 r., I PRN 70/96, OSNAPiUS 1997 r. nr 7,
poz. 113). W ocenie składu orzekającego stanowisko takie należy odnieść także do
niedopuszczalności przeniesienia w stan nieczynny powódki korzystającej z prawa
do urlopu wychowawczego, które zostało potwierdzone prawomocnym wyrokiem
częściowym Sądu pierwszej instancji. Decyzja pozwanej szkoły o przeniesieniu po-
wódki w stan nieczynny w okresie korzystania z urlopu wychowawczego naruszała
zatem unormowanie zawarte w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, stanowiła nadużycie
przewidzianej w nim kompetencji przez dyrektora pozwanej szkoły (art. 8 KP), zwa-
żywszy na powagę rzeczy osądzonej prawomocnym wyrokiem ustalającym prawo
powódki do dalszego korzystania z tego urlopu do dnia 31 sierpnia 2001 r. (art. 366
KPC).
Powyższe pozwala wyrazić pogląd, że przeniesienie w stan nieczynny nau-
czycielki korzystającej z prawa do urlopu wychowawczego orzeczonego prawomoc-
nym wyrokiem sądowym jest możliwe tylko w razie całkowitej likwidacji szkoły. W
takich okolicznościach sprawy bez wpływu na jej rozstrzygnięcie było rozważanie
pozostałych kasacyjnych zarzutów dotyczących kwalifikacji zawodowych powódki i
pozostałych nauczycieli języka polskiego oraz kwestia uzasadnionego wyboru kon-
kretnego nauczyciela do przeniesienia w stan nieczynny, które zawsze powinny być
przedmiotem oceny w dacie podejmowania takiej decyzji i która w odniesieniu do po-
wódki może nastąpić po zakończeniu korzystania przez nią z urlopu wychowawcze-
go.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art.
39312 KPC.
========================================