Wyrok z dnia 8 grudnia 1997 r.
I PKN 423/97

W sprawach o przywrócenie do pracy z powodu wadliwego rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia, toczących się przed sądem pracy w dniu
wejścia w życie ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) art. 45 § 3 KP w
związku z art. 56 § 2 KP nie ma zastosowania.

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Adam Józefowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 1997 r. sprawy z powództwa
Edwarda T. przeciwko Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w C. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 25 kwietnia
1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Pozwana Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w C. wniosła kasa-
cję od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia
26 kwietnia 1997 r. [...], którym Sąd ten zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy
w Ciechanowie z dnia 30 stycznia 1997 r. [...] i przywrócił do pracy powoda Edwarda
T. oraz zasądził na jego rzecz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, zaś
apelację strony pozwanej oddalił. Z ustaleń poczynionych przez Sąd pierwszej ins-
tancji - który wbrew żądaniu powoda domagającego się przywrócenia do pracy, za-
sądził na jego rzecz odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o
pracę - wynika, że powód został zatrudniony u pozwanego dnia 1 sierpnia 1978 r. na
podstawie umowy o pracę na czas nie określony. Ostatnio zajmował stanowisko kie-

- 2 -

rownika działu higieny pracy. Umowa ta trwała do dnia 26 czerwca 1995 r., kiedy to
została rozwiązana bez wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 KP. Od dnia 16 grudnia
1994 r. powód stał się członkiem zarządu komisji zakładowej NSZZ "Solidarność",
działającej na terenie zakładu pracy. W dniu 23 marca 1995 r. powodowi wręczono
zmieniony zakres obowiązków, w których ujęto prowadzenie spraw związanych z bhp
w Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w C. Powód nie wyraził zgody na
prowadzenie spraw związanych z bhp. Bezpośrednia przełożona powoda H.S.-M.
zwróciła się w dniu 24 marca 1995 r. do NSZZ "Solidarność" z pismem, że zamierza
dokonać mu wypowiedzenia warunków pracy przez zmianę w zakresie obowiązków i
wprowadzenie spraw związanych z bhp do Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiolo-
gicznej. Związki zawodowe nie wyraziły zgody na dokonanie powodowi wypowie-
dzenia zmieniającego warunki pracy. W kwietniu 1995 r. M.S.-M. poleciła powodowi
udział w kursie z zakresu bhp organizowanym przez NOT w C. Powód nie wziął
udziału w kursie i nie przystąpił do egzaminu końcowego. Odmówił też sporządzenia
dokumentacji związanej z wystąpieniem przypadku choroby zawodowej. Od kwietnia
1995 r. H.S.-M. zaczęła zwracać się do powoda pisemnie, a notatki o jego zachowa-
niu dostarczały E.Z. i A.W. Powód wielokrotnie pod adresem pracowników używał
słów wulgarnych i obelżywych, jego zachowanie było aroganckie. Na współpracę
skarżyły się osoby pozostające z nim w związkach służbowych i prosiły, aby zwolnić
je z tej współpracy. Po objęciu stanowiska dyrektora Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-
Epidemiologicznej w C. przez A.M., powód na łamach prasy wypowiedział się, że nie
widzi możliwości współpracy z nowym dyrektorem. Dnia 20 czerwca 1995 r. H.S.-M.
zwróciła się do dyrektora A.M. z wnioskiem o rozwiązanie z powodem umowy o
pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP Związki zawodowe NSZZ "Solidarność", które
zostały powiadomione o zamiarze rozwiązania umowy o pracę, nie wyraziły zgody na
rozwiązanie umowy. Mimo to pismem z dnia 26 czerwca 1995 r. dyrektor rozwiązał z
powodem umowę o pracę w trybie art. 52 § 1 KP, podając jako przyczynę ciężkie
naruszenie obowiązków wyrażające się w systematycznym odmawianiu wykonania
poleceń służbowych, w tym polecenia udziału w kursie bhp, systematycznym
naruszaniu dyscypliny pracy przez publiczne ośmieszanie przełożonego, perma-
nentnym naruszaniu zasad współżycia społecznego w zakładzie pracy przez wywo-
ływanie nieporozumień i konfliktów.

- 3 -

Powód od dnia 21 czerwca 1995 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim. W dniu
26 czerwca 1995 r. pracownice pozwanego J.N.-Z., T.P. i W.K. udały się do domu
powoda, aby wręczyć mu pismo o rozwiązaniu z nim umowy o pracę. Powód nie
otworzył drzwi informując, że przebywa na zwolnieniu lekarskim. W tymże dniu E.Z.
wysłała do powoda listem poleconym pismo o rozwiązaniu z nim umowy o pracę.
Dowód odbioru przesyłki poleconej zaginął. Pracownice odpowiedzialne za
wydawanie przesyłek poleconych nie pamiętają, aby przesyłkę odbierał powód. W
dokumentach oddawczych Urzędu Pocztowego [...] w C. widnieje adnotacja o wyda-
niu przesyłki adresatowi w dniu 29 czerwca 1995 r., natomiast dowodu odbioru prze-
syłki nie ma. W dniu 30 czerwca 1995 r. powód za pośrednictwem D.Ś. i K.M. dorę-
czył pismo informujące zakład pracy, iż zgodnie z zatwierdzonym planem urlopów,
rozpoczyna urlop wypoczynkowy od dnia 1 lipca 1995 r. Do odbioru karty urlopowej
upoważnił te same osoby. H.S.-M. poinformowała pracownice, że z powodem została
rozwiązana umowa o pracę i nie jest on już pracownikiem pozwanego. Powodowi nie
została przez te osoby przekazana informacja o rozwiązaniu z nim umowy o pracę.
Sąd Pracy postanowieniem z dnia 3 grudnia 1996 r. - wydanym na rozprawie -
przywrócił powodowi termin do wniesienia odwołania od rozwiązania z nim umowy o
pracę [...] uznając, że przekroczenie terminu określonego w art. 264 § 2 KP nastąpiło
bez winy powoda. Rozpoznając merytorycznie sprawę Sąd ten uznał, że powództwo
zasługuje na uwzględnienie. Zakład pracy przy rozwiązywaniu umowy o pracę naru-
szył przepisy art. 52 § 2 KP i art. 54 KP. Rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło po
upływie miesiąca od dowiedzenia się przez zakład pracy o naruszeniu przez powoda
obowiązków pracowniczych, zaś przyczyny rozwiązania umowy o pracę nie zostały
podane w sposób konkretny, co stanowi naruszenie art. 54 KP Ponadto naruszono
art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55,
poz. 234 ze zm.) przy dokonywaniu zmiany zakresu obowiązków. Wskazane (w piś-
mie z dnia 26 marca 1995 r.) w charakterze podstawy rozwiązania z powodem
umowy o pracę przyczyny nie stanowią ciężkiego naruszenia podstawowych obo-
wiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 KP Ponadto zakład pracy rozwiązał
z powodem umowę o pracę z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawo-
dowych (z uwagi na brak zgody związków zawodowych na rozwiązanie umowy o
pracę). Na tej podstawie Sąd Pracy uznał, że powództwo jest uzasadnione z tym, że

- 4 -

zamiast zgłoszonego roszczenia o przywrócenie do pracy - na podstawie art. 56 KP
w związku z art. 58 KP - zasądził odszkodowanie. Jednocześnie Sąd ten stwierdził,
że zasądzenie odszkodowania oparte jest na przepisie art. 4771 § 2 KPC, uznając,
że roszczenie o przywrócenie do pracy nie jest uzasadnione ze względu na jego
sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, powołując się przy
tym na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 1994 r., I PZP 40/93 (OSNCP
1994 z. 12 poz.230). Sąd Pracy uznał, że powód swoim zachowaniem "torpedował
decyzje przełożonych w formie ośmieszającej, wpływał na zakłócenie funkcjonowania
zakładu pracy". Działania jego nie miały nic wspólnego z funkcją związkową,
natomiast miały na celu skonfliktowanie załogi. W tych warunkach przywrócenie
powoda do pracy stałoby w konflikcie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
prawa.
Od wyroku Sądu Pracy apelację złożyły obie strony.
Gdy idzie o apelację pozwanego, Sąd drugiej instancji zajął następujące sta-
nowisko. Zarzut naruszenia art. 264 § 2 KP jest niezasadny. Sąd Pracy prawidłowo
ustalił, że aczkolwiek przesyłka awizowana, kierowana do powoda, w książce od-
dawczej listów poleconych Urzędu Pocztowego w C. pod datą 29 czerwca 1995 r.
figuruje jako oddana adresatowi, to wobec braku potwierdzenia dowodu jej odbioru,
nie można przyjąć, że przesyłkę odebrał powód i że ta przesyłka dotarła do niego.
Aby czynność prawna (jaką było pismo rozwiązujące z powodem umowę o pracę)
była skuteczna, musiała dotrzeć do powoda w taki sposób, aby mógł się zapoznać z
jej treścią (art. 61 KC). Wobec braku przekonywających dowodów, że pismo o roz-
wiązaniu z powodem umowy o pracę dotarło do niego w dniu 29 czerwca 1995 r. Sąd
Pracy prawidłowo przywrócił mu termin do złożenia odwołania.
Inne zarzuty podnoszone przez pozwanego, jak błędna ocena, że zakład
pracy naruszył art. 52 § 2 KP, również nie zostały uznane za zasadne. Zarzuty jakie
postawiono powodowi nie były dostatecznie sprecyzowane (niewykonanie polecenia
służbowego), bądź miały miejsce znacznie wcześniej, aniżeli miesiąc przed podję-
ciem decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę (odmowa udziału w kursie bhp.). Sąd
Pracy prawidłowo więc przyjął, że zakład pracy naruszył art. 52 § 2 KP, art. 54 KP, a
przede wszystkim art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodo-
wych, rozwiązując z powodem umowę o pracę bez zgody związków zawodowych, w

- 5 -

których powód pełnił funkcję członka komisji zakładowej (czego pozwany nie kwes-
tionował). Sąd drugiej instancji podzielał ocenę Sądu Pracy, że zarzuty postawione
powodowi nie kwalifikują się jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków
pracowniczych (w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 KP), mogłyby one natomiast stanowić
przyczynę rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem po uzyskaniu uprzedniej
zgody zakładowej organizacji związkowej.
Apelację powoda Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał za uzasad-
nioną. Jego zdaniem art. 56 KP w sytuacji rozwiązania umowy o pracę bez wypo-
wiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w zakresie
przysługujących pracownikowi roszczeń w § 2 odsyła do przepisów art. 45 § 2 i 3 KP
Przepis art. 45 § 2 upoważnia zaś sąd do zasądzenia odszkodowania zamiast żąda-
nego przywrócenia do pracy, o ile takie przywrócenie byłoby niemożliwe lub niece-
lowe. Jednakże § 3 art. 45 KP wyraźnie stanowi, że zmiana żądania nie może być
dokonana w stosunku do pracowników (między innymi) chronionych przed wypowie-
dzeniem umowy o pracę bądź jej rozwiązaniem szczególnymi przepisami, chyba że
zachodzi upadłość lub likwidacja pracodawcy. W rozpoznawanej sprawie nie zacho-
dzi zaś ani upadłość, ani likwidacja zakładu pracy, a powód jest pracownikiem
szczególnie chronionym (art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych). W tym
stanie rzeczy, zdaniem Sądu drugiej instancji, Sąd Pracy zasądzając odszkodowanie
naruszył prawo materialne; w powyższych okolicznościach z uwagi na wyraźny
przepis ustawy (art. 45 § 3 KP) nie mógł on zasądzić odszkodowania, skoro powód
domagał się przywrócenia go do pracy.
W kasacji zaskarżonemu wyrokowi nie zarzucono, iż narusza on przepisy
postępowania, a jedynie podniesiono, że dokonano w nim błędnej wykładni i nie-
właściwego zastosowania prawa materialnego, a konkretnie przepisu art. 52 § 1 pkt 1
KP, art. 52 § 2 KP, art. 45 § 2 i 3 KP w związku z art. 8 KP oraz w związku z art. 32
ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, jak również art. 264 § 2 KP W uzasadnieniu
kasacji stwierdza się, że ustalony przez Sąd Pracy stan faktyczny w niniejszej spra-
wie nie budzi wątpliwości. Jest on ustalony rzetelnie i "odpowiada faktycznemu
przebiegowi wypadków". Nie można jednak zgodzić się z przyjętą przez oba Sądy
oceną prawną ustalonego stanu faktycznego. W ocenie pozwanego oba Sądy przede
wszystkim naruszyły art. 264 § 2 KP Faktem jest, że powód lub osoba do tego

- 6 -

upoważniona odebrał przesyłkę poleconą zawierającą pismo rozwiązujące z nim
umowę o pracę. Świadczy o tym pismo dyrektora poczty, w którym wskazuje on, że
w książce oddawczej listów poleconych istnieje adnotacja o doręczeniu przesyłki
adresatowi. Można więc przyjąć z całą odpowiedzialnością, że powód zapoznał się z
tym pismem. Dokonana przez Sądy obu instancji ocena tego dowodu stanowi prze-
kroczenie granic swobodnej oceny. Nie można natomiast zgodzić się z poglądem, że
jedynym i absolutnie wiarygodnym dowodem doręczenia przesyłki poleconej jest po-
kwitowanie. Takim dowodem jest z pewnością zapis w książce dowodowej listów
poleconych. Zdaniem kasacji fakt odbioru przesyłki przez powoda został wykazany
ponad wszelką wątpliwość. Nie ma też żadnych wątpliwości co do daty jej odbioru.
Oznacza to, że powód złożył odwołanie po terminie określonym w art. 264 § 2 KP.
Według kasacji powód swoim zachowaniem naruszył art. 52 § 1 pkt 1 KP, a przeds-
tawione mu zarzuty są konkretne. Jej zdaniem zarówno Sąd pierwszej instancji, jak i
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, nie podają przyczyn tego, że nie kwalifikują
zachowań powoda jako ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych. Zdaniem
pozwanego o zakwalifikowaniu określonego zachowania pracownika do tej kategorii
przewinień, decyduje wiele ściśle ze sobą związanych okoliczności. Liczy się tu
przede wszystkim odbiór społeczny określonego zachowania, jego skutki dla praco-
dawcy, jak i dla pozostałych współpracowników. Nie bez znaczenia jest też rodzaj
zakładu pracy, w którym pracownik dopuszcza się określonego przewinienia. Pra-
cownicy w Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych wykonują pracę na zasadzie
podporządkowania hierarchicznego. Powód wykonywał swoją pracę działając w
imieniu dyrektora Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Koniecznym więc
było szczególne zaufanie tego dyrektora do powoda jako pracownika. Jego zacho-
wanie właśnie jako pracownika "przekreśla to zaufanie". Nie można ograniczyć
uznania za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych tylko do przypadków "ra-
żąco prostych, jak spożywania alkoholu w miejscu pracy itp". Równie ważny jest sto-
sunek do przełożonych, kolegów i współpracowników (cały społeczny aspekt pracy).
W niniejszej sprawie zostało wykazane ponad wszelką wątpliwość, że zachowanie
powoda było rażąco złe, uniemożliwiło prawidłowe funkcjonowanie zakładu i zakłó-
cało poprawną atmosferę pracy.
Bieg terminu określonego w art. 52 § 2 KP pozwany liczy od dnia uzyskania

- 7 -

informacji o nieprzystąpieniu przez powoda do egzaminu, tj. od dnia 14 czerwca
1995 r. Powód mógł przystąpić do tego egzaminu, bez udziału w zajęciach, co prze-
widywał regulamin kursu. Pozostałe działania powoda miały charakter ciągły i wystę-
powały w zasadzie do dnia 20 czerwca 1997 r., tj. do dnia wystąpienia dyrektora
TSSE w C. z wnioskiem o rozwiązanie z powodem umowy o pracę. Nie nastąpiło
więc naruszenie terminu z art. 52 § 2 KP Ponadto w kasacji przywołano pogląd Sądu
Najwyższego, że "na podstawie art. 4771 § 2 KPC Sąd może uwzględnić roszczenie
o odszkodowanie zamiast roszczenia o przywrócenie do pracy (art. 56 KP)
zgłoszonego przez pracownika objętego ochroną przed rozwiązaniem stosunku
pracy z art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr
55, poz. 234 ze zm.) wówczas, gdy roszczenie to okaże się nieuzasadnione ze
względu na jego sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa"
(uchwała z dnia 30 marca 1994 r., I PZP 40/93, OSNCP 1994 z. 12 poz. 230). Poz-
wany jest zdania, że stanowisko Sądu Pracy i Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych pozostaje w oczywistej sprzeczności z zasadami art. 8 KP i ratio legis art. 32
ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie. Strona pozwana nie postawiła w niej
zarzutu naruszenia przepisów postępowania, a to oznacza, iż rozstrzygając ją Sąd
Najwyższy nie może ani zakwestionować, ani wyjść poza to, co wynika z ustaleń
faktycznych, bezpośrednio lub pośrednio przyjętych w zaskarżonym wyroku jako
podstawa rozstrzygnięcia. Z mocy bowiem art. 39311 KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje
sprawę w granicach kasacji (z urzędu pod rozwagę bierze jedynie nieważność
postępowania). Granice kasacji wyznaczone zaś są w szczególności przez wskazane
w niej podstawy - przez co należy rozumieć przytoczenie konkretnych przepisów
prawa materialnego lub procesowego, które według skarżącego zostały naruszone w
kwestionowanym wyroku - oraz ich uzasadnienie (art. 3933 KPC). Sąd Najwyższy co
do zasady opiera swoje rozstrzygnięcie na ustaleniach faktycznych poczynionych w
zaskarżonym kasacją wyroku (jego zadaniem jest bowiem kontrolowanie czy przy
orzekaniu nie doszło do naruszenia przepisów wskazanych w kasacji, nie zaś po-

- 8 -

nowne badanie w całości, czy sąd drugiej instancji prawidłowo orzekł o zgłaszanych
przez stronę żądaniach), chyba że w sposób pośredni zostaną one zakwestionowane
przez przytoczenie w kasacji naruszeń konkretnych przepisów postępowania, które
mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, w tym znaczeniu, iż mogły doprowadzić
do błędnego ustalenia elementów stanu faktycznego ważnych z punktu widzenia
ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.
Szereg zarzutów zawartych w kasacji polega na podważaniu ustaleń faktycz-
nych Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, mimo iż nie zakwestionowano w niej
sposobu zastosowania przez ten Sąd przepisów prawa procesowego. Ze względu na
wskazane wyżej reguły rządzące kasacją nie mogły być one przez Sąd Najwyższy
wzięte pod uwagę. Ponadto na ich tle uwidacznia się wyraźna sprzeczność twierdzeń
sformułowanych w kasacji, gdyż z jednej strony, przyjmuje się w niej, że ustalony
przez Sąd pierwszej instancji stan faktyczny sprawy nie budzi wątpliwości, z drugiej
jednakże strony, ustalenia tego stanu są w istocie podważane. Dotyczy to zwłaszcza
sprawy doręczenia powodowi przesyłki zawierającej pismo wypowiadające mu
umowę o pracę. Inaczej niż przyjęte zostało w zaskarżonym wyroku, strona pozwana
utrzymuje, że powód tę przesyłkę odebrał, a to znaczy, iż twierdzi, że fakty były inne
niż ustalił to Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Sprawa bowiem odbioru
przesyłki jest kwestią faktu, a nie zagadnieniem oceny prawnej, czy oświadczenie
woli strony pozwanej doszło do powoda w taki sposób, że mógł się zapoznać z jego
treścią (art. 61 KC). Inaczej rzecz miałaby się tylko wtedy, gdyby strona pozwana
starała się wykazać - czego jednakże nie czyni - że mimo braku doręczenia przesyłki
pozwany "mógł" się zapoznać z jej treścią w rozumieniu "możliwości", o jakiej mowa
w art. 61 KC. Niezależnie od tego, iż Sąd Najwyższy nie ma podstaw, by przyjąć
twierdzenia strony pozwanej dotyczące odbioru przesyłki przez pozwanego, nie jest
również także z innego powodu możliwe uznanie trafności - opartego na tym
twierdzeniu - zarzutu naruszenia prawa materialnego. Strona pozwana wskazuje
bowiem w tym przypadku przepis art. 264 § 2 KP, który stanowi, że żądanie przy-
wrócenia do pracy lub odszkodowania wnosi się do sądu pracy w ciągu 14 dni od
dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia
lub od dnia wygaśnięcia umowy o pracę. Przepis ten nie mógł zostać przez Sąd
Pracy (a pośrednio tym samym także przez Sąd drugiej instancji) naruszony, gdyż

- 9 -

Sąd ten przywrócił powodowi termin do wniesienia żądania przywrócenia go do
pracy, a to oznacza, że zastosował przepis art. 265 KP, nie stosował zaś przepisu
art. 264 § 2 KP. Zastosowanie art. 265 KP oznacza, iż dyspozycja art. 264 § 2 KP
przestaje być na tle danego stanu faktycznego aktualna.
Również podniesiony w kasacji zarzut naruszenia art. 52 § 1 pkt 1 KP i art. 52
§ 2 KP nie jest trafny, gdyż w gruncie rzeczy opiera się na zakwestionowaniu ustaleń
faktycznych przyjętych przez Sąd w zaskarżonym wyroku. W szczególności polega
on na podważaniu ustaleń tego Sądu dotyczących odmowy przez powoda udziału w
kursie bhp. Sąd ten słusznie przyjął, że odmowa ta, zgodnie z użytymi przez stronę
pozwaną słowami, polegała na odmowie uczestniczenia w zajęciach, a nie na nie-
przystąpieniu do egzaminu. Trafnie przy tym Sąd drugiej instancji - podobnie jak i
Sąd Pracy - przyjął, iż zarzuty "systematycznego odmawiania wykonywania poleceń
służbowych", "systematycznego naruszania dyscypliny pracy przez próby publicz-
nego ośmieszania przełożonego" oraz "permanentnego naruszania zasad współżycia
społecznego w zakładzie pracy przez wywoływanie nieporozumień i konfliktów",
zostały na tle rozpoznawanego stanu faktycznego sformułowane w sposób zbyt
ogólnikowy, gdyż nie bardzo wiadomo o jakie konkretnie zachowania powoda idzie, a
te które mają charakter skonkretyzowany, jak odmowa udziału w kursie bhp, miały
miejsce w okresie dłuższym niż jeden miesiąc, licząc od momentu, w którym praco-
dawca się o nich dowiedział, a datą rozwiązania z powodem umowy o pracę (art. 52
§ 2 KP). Ponadto zasadnie Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (podobnie jak i
Sąd pierwszej instancji) uznał, że rodzaj i charakter zarzucanych powodowi naru-
szeń, jeżeli mieć na uwadze ich ogólnikowość, nie uzasadnia zakwalifikowania za-
chowania się powoda jako ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pra-
cowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 KP). Na względzie należy tu mieć to, że rozwiązanie
niezwłoczne jest środkiem o szczególnej dolegliwości dla pracownika i stąd "wina"
pracownika, o której mowa w art. 52 § 1 KP, nie może być interpretowana w sposób
rozszerzający czy rozciągliwy. Oznacza to między innymi konieczność skonkretyzo-
wania zachowań pracownika, które pracodawca ocenia jako ciężkie naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych. Bez tej konkretyzacji przepis art. 52 § 2
KP - którego ochronny cel jest ewidentny - traci praktyczny walor.
W skardze kasacyjnej powołany został także przepis art. 32 ust. 1 ustawy o

- 10 -

związkach zawodowych. Nie neguje się w niej jednak ustalenia Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych, że przepis ten został przez stronę pozwaną naruszony, a to
oznacza, iż uznaje ona, że w pewnym zakresie rozwiązanie umowy o pracę z powo-
dem nastąpiło z obrazą obowiązującego porządku prawnego.
Zarówno w kasacji, jak i w zaskarżonym nią wyroku, powołano się na przepisy
art. 45 § 2 i 3 KP, z tym, że w wyroku przepisy te stanowiły dla Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych podstawę rozstrzygnięcia, zaś w kasacji wskazano, iż zostały
one niewłaściwie zastosowane, gdyż należało - stosując je - uwzględnić także art. 8
KP. W gruncie rzeczy więc zarzut kasacji nie dotyczy naruszenia przez sąd drugiej
instancji art. 45 § 2 i 3 KP, lecz jedynie art. 8 KP (w związku z art. 45 § 3 KP). W
myśl art. 45 § 3 KP reguła z art. 45 § 2 KP upoważniająca sąd do orzeczenia w miej-
sce przywrócenia do pracy odszkodowania, gdy uwzględnienie żądania pracownika
przywrócenia go do pracy jest niemożliwe lub niecelowe, nie ma zastosowania do
pracowników szczególnie chronionych, a więc także i do tych, którzy objęci są unor-
mowaniem art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Przepisy art. 45 § 2 i 3
KP w związku z art. 56 § 2 KP, w brzmieniu ustalonym przez ustawę z dnia 2 lutego
1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr
24, poz. 110 ze zm.), nie mają jednakże zastosowania w sprawach toczących się
przed sądem pracy w dniu wejścia w życie tej ustawy, tj. w dniu 2 czerwca 1996 r. W
myśl art. 6 ustawy z 2 lutego 1996 r. w sprawach o uznanie wypowiedzenia umowy o
pracę za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy, albo o odszkodowanie w
związku z wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, toczących się przed
sądem pracy w dniu wejścia w życie ustawy, stosuje się dotychczasowe przepisy. To
zaś, z uwagi na okoliczność, iż pozew został wniesiony dnia 2 sierpnia 1995 r. ozna-
cza, że Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie miał podstaw do zastosowania
przepisu art. 45 § 3 KP Odesłanie do tego przepisu w art. 56 § 2 KP (i skreślenie art.
62 KP) wprowadzone zostało dopiero przez nowelę z 2 lutego 1996 r. Przed tą datą
reguła w nim zawarta miała zastosowanie tylko w odniesieniu do wadliwego wypo-
wiedzenia umowy o pracę. Nie wynika stąd jednakże, iż kasację należy uwzględnić,
gdyż mimo błędnego uzasadnienia zaskarżony wyrok odpowiada prawu (art. 39312
KPC). W myśl bowiem art. 56 KP pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę
bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym

- 11 -

trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach
albo o odszkodowanie. Zasadą jest więc, że w razie wadliwego rozwiązania nie-
zwłocznego pracownikowi - według jego wyboru - przysługuje roszczenie o przywró-
cenie do pracy, albo odszkodowanie i nie można tej zasady - jak w istocie chce tego
kasacja - odwracać. Zasada ta znajduje potwierdzenie w art. 62 KP (uchylonym
przez nowelizację z 2 lutego 1996 r.), w myśl którego, jeżeli rozwiązanie umowy o
pracę bez wypowiedzenia było uzasadnione, lecz nastąpiło z naruszeniem przepisów
dotyczących formy pisemnej (art. 30 § 3), terminu jej rozwiązania, gdy przekroczenie
terminu było nieznaczne (art. 52 § 2), wymaganego trybu postępowania (art. 52 § 3 i
art. 53 § 4) lub podania przyczyny rozwiązania umowy (art. 54) sąd może oddalić
wniosek o przywrócenie do pracy albo o odszkodowanie, o ile jego uwzględnienie
byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Znamienne jest na tle tego
przepisu, iż wprowadza on wyjątek od reguły ogólnej (art. 56 KP), ale tylko wtedy,
gdy rozwiązanie niezwłoczne było uzasadnione, a więc gdy zachodzi "wina"
pracownika (art. 52 § 1 KP), a ponadto nie ujęto w nim przypadku, w którym (np. art.
32 ustawy o związkach zawodowych) na rozwiązanie umowy o pracę wymagana jest
zgoda, a nie (tylko) opinia (art. 52 § 3 KP, art. 53 § 4 KP). Oznacza to tym samym, że
jakkolwiek sięganie do przepisu art. 8 KP w razie dochodzenia przez pracownika
roszczeń z art. 56 KP jest dopuszczalne, to musi to dotyczyć jednakowoż tylko przy-
padków zupełnie wyjątkowych, w przeciwnym bowiem razie ochrona jaką przyznaje
pracownikowi ten drugi przepis staje się iluzoryczna, czy wręcz traci swój sens. Się-
ganie do art. 8 KP nie może także służyć do podkopywania czy wynaturzania roli i
znaczenia ochrony przyznanej działaczom związkowym na mocy art. 32 ustawy o
związkach zawodowych i stąd dowód, iż w konkretnym wypadku dochodzi do nad-
użycia przez pracownika prawa (w rozumieniu art. 8 KP) musi być szczególnie prze-
konujący, z wyraźnym wskazaniem, że takie nadużycie rzeczywiście ma miejsce.
Myśl tę wyraża także przepis art. 45 § 3 KP, który wyklucza możliwość zasądzenia w
miejsce przywrócenia do pracy odszkodowania, jeżeli wadliwe rozwiązanie umowy o
pracę dotyczy pracownika szczególnie chronionego. Przepis ten wprawdzie nie ma
wprost zastosowania na tle rozstrzyganej sprawy, gdyż nie dotyczy ona żądania
przywrócenia do pracy z uwagi na wadliwe rozwiązanie niezwłoczne, ale istotny jest
tu ogólny sposób podejścia ustawodawcy do analizowanego problemu, który musi

- 12 -

być uwzględniany także przy wykładaniu przepisów w ich poprzednim brzmieniu (art.
56 KP, art. 62 KP). Przy ocenie, czy na tle określonego stanu faktycznego żądaniu
pracownika można postawić zarzut, iż pozostaje ono w sprzeczności ze społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem prawa, ważne jest nie tylko zachowanie się pracow-
nika, ale także pracodawcy, a w szczególności to, ile i jakich naruszeń przepisów
prawnych dotyczących rozwiązania umowy o pracę się on dopuszcza, dokonując
wadliwej czynności prawnej. Rozwiązując umowę o pracę z powodem strona po-
zwana dopuściła się zaś nie jednego, lecz kilku naruszeń przepisów ustalających
warunki rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, przy czym najistotniejsze z
nich jest to, że rozwiązano z nim umowę o pracę, mimo iż nie popełnił on zarzuca-
nego mu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Ponadto
za szczególnie istotne należy uznać uchybienie polegające na rozwiązaniu umowy
mimo nieuzyskania wymaganej zgody zakładowej organizacji związkowej (art. 32 ust.
1 ustawy o związkach zawodowych). Uchybiono także przepisowi art. 52 § 2 KP. W
tym stanie rzeczy uwzględnienie kasacji na podstawie art. 8 KP, gdyż w istocie tylko
ten przepis mógłby wchodzić w rachubę, należy uznać za nie znajdujące meryto-
rycznego oparcia. Oznaczałoby ono czynienie reguły z wyjątku, podkopywałoby sens
przepisów, których celem jest ochrona interesów pracownika, prowadząc w istocie do
akceptacji (tolerowania) zachowań pracodawcy, który świadomie łamie przepisy
określające zasady rozwiązywania umów o pracę.
Z powyższych względów na podstawie art. 39312 KPC Sąd Najwyższy orzekł
jak w sentencji.
========================================