Wyrok z dnia 1 grudnia 1999 r.
I PKN 401/99

Moc wiążąca wyroku wstępnego oznacza, że po jego uprawomocnieniu
się nie można podważać zasadności dochodzonego roszczenia.


Przewodniczący: SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Walerian Sanetra,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 1999 r. sprawy z powództwa
Ewy B. przeciwko Sądowi Rejonowemu w S. o wynagrodzenie, na skutek kasacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Koszalinie z dnia 17 marca 1999 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem wstępnym z dnia 17 grudnia 1997 r. Sąd Rejonowy w Białogardzie
uznał za usprawiedliwione w zasadzie powództwo Ewy B. przeciwko Sądowi Rejo-
nowemu w S. o wyrównanie wynagrodzenia za czas od 1 stycznia do 31 sierpnia
1994 r. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu, a także o wyrów-
nanie nagrody, tzw. ,,trzynastki", za 1994 r. wraz z odsetkami od 31 marca 1995 r.
Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiło ustalenie, że wynagrodzenie wypła-
cane powódce w czasie od 1 stycznia do 31 maja 1994 r. równało się wynagrodzeniu
wypłaconemu w grudniu 1993 r., natomiast od 1 czerwca do 31 sierpnia 1994 r. było
wypłacone w oparciu o podstawę wynoszącą 4.685.000 zł przed denominacją, z
uwzględnieniem wskaźników odpowiadających stanowisku, określonych w rozporzą-
dzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 września 1990 r. w sprawie
wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych oraz asesorów i aplikantów sądowych
(Dz.U. Nr 66, poz. 392), a następnie od 1 lutego 1994 r. w analogicznym rozporzą-
dzeniu z dnia 10 marca 1994 r. (Dz.U. Nr 36, poz. 135). W ocenie Sądu Rejonowego
przyjęta przez pracodawcę podstawa ustalenia wynagrodzenia powódki była nie-
prawidłowa, gdyż powinien ją stanowić art. 71 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r.
Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25
ze zm.). Przepis ten, wprowadzając stałe oznaczenie podstawy ustalania wynagro-
dzenia sędziów i stwarzając mechanizm automatycznej waloryzacji, miał na celu
uniknięcie konieczności każdoczesnego ustawowego podwyższania wynagrodzeń.
Mimo to, ,,w ostatnich latach ustawodawca wprowadził regulacje o charakterze epi-
zodycznym, których zamierzeniem było ograniczenie wynagrodzeń sędziów". W
związku z tym, między innymi w okresie objętym wyrokiem wstępnym, strona pozwa-
na wypłaciła powódce wynagrodzenie niższe od należnego. Przyjęła bowiem jako
podstawę jego ustalenia ustawę z dnia 10 grudnia 1993 r. o kształtowaniu środków
na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej w 1994 r. (Dz.U. Nr 129, poz.
601). Tymczasem ustawa ta nie mogła zastąpić art. 71 Prawa o ustroju sądów pow-
szechnych, gdyż określiła jedynie limity podwyżki wynagrodzeń sędziów, natomiast
ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych ustaliła zasady wynagradzania sę-
dziów. Z tych względów Sąd Rejonowy uznał, że powództwo o wyrównanie wynagro-
dzenia za okres od 1 stycznia do 31 sierpnia 1994 r. jest usprawiedliwione w zasa-
dzie i na podstawie art. 318 § 1 KPC wydał wyrok wstępny.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie wyro-
kiem z dnia 6 maja 1998 r., oddalił apelację strony pozwanej. Przyjął, że w 1994 r.
wynagrodzenie powódki powinno być ustalone i wypłacane według zasad określo-
nych w art. 71 Prawa o ustroju sądów powszechnych, zatem podstawę jego oblicze-
nia powinno stanowić przeciętne wynagrodzenie w sferze produkcji materialnej w
gospodarce narodowej, bez wypłat z zysku, ogłaszane co kwartał przez Prezesa
GUS w Dzienniku Urzędowym ,,Monitor Polski". Dlatego też wyrok Sądu Rejonowe-
go, wychodzący z tego samego założenia, jest trafny i zgodny z prawem.

Powyższego wyroku nie zaskarżyła żadna ze stron, wobec czego po jego
uprawomocnieniu się Sąd Rejonowy podjął czynności zmierzające do ustalenia na-
leżności powódki, zaś po wydaniu opinii przez biegłego z dziedziny księgowości wy-
rokiem z dnia 8 grudnia 1998 r. zasądził od Sądu Rejonowego w Białogardzie na
rzecz Ewy B. kwotę 5.000 zł i umorzył postępowanie w pozostałej części ze względu
na ograniczenie przez powódkę żądania do tej właśnie kwoty. Zdaniem Sądu pierw-
szej instancji zasądzenie wskazanej przez powódkę kwoty nie nastręcza żadnych
wątpliwości, gdyż według opinii biegłego należność powódki, po skapitalizowaniu
odsetek na dzień 30 stycznia 1997 r., wynosi 8.392,09 zł.

Od powyższego wyroku złożyła apelację strona pozwana, zarzucając błędne
przyjęcie Prawa o ustroju sądów powszechnych jako podstawy ustalenia wynagro-
dzenia powódki w okresie spornym. Apelację tę oddalił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie wyrokiem z dnia 17 marca 1999 r. podno-
sząc, że wyrok wstępny, rozstrzygający kwestię zasadności dochodzonego roszcze-
nia, ma moc wiążącą co do roszczeń dochodzonych w chwili jego wydania. Tym sa-
mym kwestionowanie w apelacji ustaleń zawartych w prawomocnym wyroku wstęp-
nym jest pozbawione skuteczności.

W kasacji od wyroku Sądu Okręgowego strona pozwana zarzuciła naruszenie
prawa materialnego wskutek niezastosowania art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 10 grud-
nia 1993 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budże-
towej w 1994 r. i błędne przyjęcie, iż wynagrodzenie powódki w okresie od 1 stycznia
do 31 sierpnia 1994 r. powinno być waloryzowane na podstawie aktualnego prze-
ciętnego wynagrodzenia w sferze produkcyjnej według zasad przewidzianych w art.
71 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity
tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.). Przytaczając powyższą podstawę strona
pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa.

Powódka wniosła o odrzucenie kasacji jako niedopuszczalnej ze względu na
wartość przedmiotu zaskarżenia, którą jest kwota 3.548,85 zł.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Wbrew poglądowi powódki kasacja nie podlega odrzuceniu ze względu na
wartość przedmiotu zaskarżenia, gdyż strona pozwana określiła tę wartość w kwocie
5.000 zł, zgodnie zaś z art. 393 pkt 1 KPC kasacja nie przysługuje jedynie w spra-
wach o świadczenia, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięć
tysięcy złotych. Wbrew również zapatrywaniu powódki, do strony wnoszącej kasację
należy wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia i jeżeli nie przekracza ona
uwzględnionej zaskarżonym wyrokiem lub oddalonej nim części żądania, nie ma
podstaw do odrzucenia kasacji tylko dlatego, że strona przeciwna określa ją inaczej.
W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powódki 5.000 zł, zaś
Sąd Wojewódzki oddalił apelację strony pozwanej od wyroku zasądzającego tę właś-
nie kwotę. Zatem kasacja, zaskarżająca wyrok w całości, była dopuszczalna. Jednak
kasacja ta nie mogła być uwzględniona z następujących przyczyn.

Według art. 318 § 1 KPC istota wyroku wstępnego polega na tym, że ,,sąd,
uznając roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie", rozstrzyga o zasadności do-
chodzonego roszczenia (lub dochodzonych roszczeń) z punktu widzenia jego pods-
tawy prawnej. Wydanie wyroku wstępnego zmierza do uniknięcia dalszej bezcelowej
pracy sądu związanej z wyjaśnianiem wysokości dochodzonych roszczeń, w sytuacji
gdy sama zasada roszczenia jest wątpliwa. Gdy zatem sąd uzna, że są podstawy do
pozytywnego orzeczenia o zasadzie dochodzonego roszczenia, wydaje wyrok
wstępny. Wyrok ten, określany także w doktrynie wyrokiem samoistnym, wiąże - po
jego uprawomocnieniu się - sąd w tym procesie, w którym został wydany. Przysłu-
guje od niego apelacja, a także kasacja. Moc wiążąca wyroku wstępnego oznacza
więc, że po jego uprawomocnieniu się strona nie może podważać zasadności praw-
nej dochodzonego roszczenia, gdyż wyrok ten przesądził o konkretnym prawie lub
stosunku prawnym.

Odnosząc powyższe uwagi do rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że
skoro w wyroku wstępnym z dnia 17 grudnia 1997 r. Sąd Rejonowy w Białogardzie
uznał za usprawiedliwione w zasadzie roszczenie powódki o wynagrodzenie, oparte
na wskazanej przez nią podstawie prawnej, tj. art. 71 ustawy z dnia 20 czerwca 1985
r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25
ze zm.), to w dalszym postępowaniu dotyczącym wysokości żądania Sąd Rejonowy
mógł orzec o nim tylko na tej podstawie. Spór między stronami mógłby natomiast
dotyczyć wysokości roszczenia. Nie popełnił więc błędu Sąd pierwszej instancji, który
po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego określił różnicę w wynagrodzeniu po-
wódki, przyjmując zasadę wyrażoną w art. 71 Prawa o ustroju sądów powszechnych,
ani też Sąd Okręgowy, który w zaskarżonym wyroku stanowisko to zaakceptował.
Nie mógł natomiast odnieść skutku zarzut kasacji, że wynagrodzenie powódki powin-
no być określone stosownie do art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o
kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej w 1994 r.
(Dz.U. Nr 129, poz. 601), gdyż prawomocny wyrok wstępny przesądził prawo powód-
ki do wynagrodzenia według zasady przewidzianej w art. 71 Prawa o ustroju sądów
powszechnych. Innych zaś zarzutów, np. dotyczących wysokości uwzględnionego
żądania, strona pozwana nie zgłosiła, jak również nie zaskarżyła wyroku Sądu Okre-
gowego z dnia 6 maja 1998 r., którym Sąd ten oddalił apelację strony pozwanej od
wyroku wstępnego, korzystnego dla powódki.

Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację (art. 39312 KPC).
========================================