Wyrok z dnia 24 maja 2001 r.
I PKN 399/00

Pracodawca nie ma ustawowego obowiązku złożenia pracownikowi, o
którym mowa w art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy
wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz.
872 ze zm.), propozycji dalszego zatrudnienia, a przewidziana w tym przepisie
możliwość zaproponowania "nowych warunków pracy i płacy na dalszy okres"
oznacza dopuszczalność innego ukształtowania obowiązków (stanowiska) pra-
cownika, jego wynagrodzenia, wymiaru czasu pracy i miejsca jej wykonywania,
a także okresu trwania umowy o pracę.


Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Jadwiga
Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2001 r. sprawy z powództwa
Grażyny S. przeciwko Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w P. o ustale-
nie, że strony łączy umowa o pracę na czas nieokreślony, na skutek kasacji powódki
od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie
z dnia 2 grudnia 1999 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 23 sierpnia 1999 r.
oddalił powództwo Grażyny S. przeciwko Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiolo-
gicznej w P. o ustalenie, że strony łączy umowa o pracę na czas nie określony. Usta-
lił, że na podstawie art. 231 KP powódka stała się pracownicą strony pozwanej od
dnia 1 września 1999 r. Jej zatrudnienie było zatrudnieniem bezterminowym. Pismem
z dnia 28 maja 1999 r. pracodawca zaproponował powódce zatrudnienie na czas
określony do dnia 31 grudnia 1999 r., powołując jako podstawę swego działania art.
58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy re-
formujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.). Powódka, przyj-
mując tę propozycję zastrzegła, że czyni to warunkowo, tj. do czasu rozstrzygnięcia
procesu sądowego. W pozwie natomiast zarzuciła, że o ile przepisy wymienionej
ustawy pozwalały pracodawcy na zmianę warunków pracy i płacy, o tyle nie pozwa-
lały na zmianę rodzaju umowy o pracę, to znaczy zatrudnienia na czas określony.
Sąd Rejonowy uznał, że w świetle art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998
r. pracodawca był uprawniony do zaproponowania powódce zatrudnienia na czas
określony od 1 lipca do 31 grudnia 1999 r., gdyż ustawa nie wprowadziła żadnych
ograniczeń gdy chodzi o czas trwania stosunku pracy po dniu 30 czerwca 1999 r.
Poza tym regulacja zawarta w art. 58 wymienionej ustawy pozostawiła pracodawcy
pełną swobodę co do wyboru pracowników, z którymi chce pozostawać w stosunku
pracy. Wyrażenie użyte w art. 58 ust 1 ustawy: ,,na dalszy okres", odnoszące się do
zatrudnienia po dniu 30 czerwca 1999 r., nie oznacza braku możliwości zapropono-
wania pracownikom innych warunków umowy o pracę niż dotychczasowe.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem
z dnia 2 grudnia 1999 r. oddalił apelację powódki opartą na zarzutach naruszenia
przepisów art. 58 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające
ustawy reformujące administrację publiczną, art. 23, art. 38 § 1 i art. 8 KP przez
błędną ich wykładnię oraz niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych
sprawy, zwłaszcza zaś tego, czy strona pozwana miała warunki do dalszego zatrud-
niania powódki. Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko prawne Sądu Rejonowego,
a ustalenia faktyczne uznał za wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy. Podkreślił,
że propozycja zatrudnienia powódki po 30 czerwca 1999 r. na innych warunkach niż
dotychczasowe nie miała charakteru wypowiedzenia zmieniającego w rozumieniu art.
42 KP. Zatem nietrafny był zarzut powódki, że propozycji tej nie towarzyszyła kon-
sultacja związkowa przewidziana w art. 38 KP, wymagana przy wypowiedzeniu
umowy o pracę lub jej warunków. Zdaniem Sądu Okręgowego, wyrażenie: ,,zapropo-
nowanie pracownikowi nowych warunków pracy i płacy na dalszy okres" uprawniało
stronę pozwaną do zaproponowania także zatrudnienia na czas określony.

W kasacji od powyższego wyroku powódka żądała jego zmiany przez ustale-
nie, że wiąże ją z pozwaną Stacją umowa o pracę na czas nie określony, a z ostroż-
ności procesowej - uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach procesu za
wszystkie instancje według norm przepisanych. Jako podstawę kasacji powódka
wskazała naruszenie prawa materialnego polegające na błędnej wykładni art. 58
ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną w
związku z art. 18 KP. Według skarżącej, z treści art. 58 ustawy nie wynikało dla
strony pozwanej uprawnienie do zmiany rodzaju umowy o pracę. Gdyby zaś rozu-
mieć inaczej normę zawartą w tym przepisie, to trzeba by uznać, że nie powinna być
stosowana jako mniej korzystna niż odpowiednie przepisy prawa pracy. Do takiego
rozwiązania kwestii upoważniał art. 18 § 2 KP. Zatem z zasady zawartej w ostatnim z
wymienionych przepisów wynikał dla pracodawcy obowiązek wyczerpania trybu
współdziałania z zakładową organizacją związkową w sprawie nowych warunków
zatrudnienia powódki, a także powinność rozważenia i oceny przez Sądy obu instan-
cji okoliczności, że propozycja pracodawcy była znacznym pogorszeniem sytuacji
faktycznej i prawnej skarżącej, które to pogorszenie nie musiało nastąpić, ponieważ
strona pozwana posiadała wystarczające środki, by zatrudnić wszystkich pracowni-
ków.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zgodnie z art. 39311 KPC, o granicach rozpoznawania sprawy decydują grani-
ce kasacji. Gdy chodzi o kasację powódki, to jej granice wyznaczył zarzut naruszenia
prawa materialnego ograniczony do ogólnie wskazanego art. 58 ustawy z dnia 13
grudnia 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną
w związku z art. 18 KP oraz do przepisu art. 38 KP, który również został podany bez
wskazania, jaka część zamieszczonej w nim regulacji została niezastosowana lub
błędnie zinterpretowana przez Sąd Okręgowy. Kierując się jednak tym, że kasacja
zwalcza rozstrzygnięcie Sądu drugiej instancji oparte na podstawie art. 58 ust. 1
ustawy, a także uwzględniając uzasadnienie kasacji, Sąd Najwyższy uznał, że ocena
zaskarżonego wyroku może nastąpić tylko w płaszczyźnie wymienionego przepisu.

Powódka była pracownicą Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w P.
Na mocy art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowa-
dzające ustawy reformujące administrację publiczną, Stacja ta stała się z dniem 1
stycznia 1999 r. jednostką organizacyjną samorządu powiatowego i otrzymała nazwę
Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Wcześniej jeszcze, pismem z dnia 6
listopada 1998 r., dotychczasowy pracodawca zawiadomił powódkę, że z dniem 1
stycznia 1999 r. stanie się pracownikiem Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiolo-
gicznej w P. oraz że dotychczasowy jej stosunek pracy wygaśnie z dniem 30
czerwca 1999 r., jeżeli przed dniem 31 maja 1999 r. nowy pracodawca nie zapropo-
nuje jej nowych warunków pracy lub płacy na dalszy okres albo gdy powódka ich nie
przyjmie do dnia 15 czerwca 1999 r. Pismem z dnia 28 maja 1999 r. strona pozwana
zaproponowała powódce nowe warunki zatrudnienia, tj. zawarcie umowy o pracę na
czas określony od 1 lipca do 31 grudnia 1999 r., nie zmieniając dotychczasowego jej
stanowiska, wymiaru zatrudnienia oraz nie obniżając wynagrodzenia za pracę. Mimo
interwencji powódki w Okręgowym Inspektoracie Pracy w W. oraz w Starostwie Po-
wiatowym w P., strona pozwana nie odstąpiła od wcześniej zaproponowanych wa-
runków zatrudnienia, wskutek czego umowa o pracę uległa rozwiązaniu z dniem 31
grudnia 1999 r.

Przepis art. 58 ust. 1 ustawy stanowi, że stosunki pracy z pracownikami, o któ-
rych mowa w jej art. 52-54 oraz w art. 56, a więc będącymi także w takiej sytuacji, jak
powódka, wygasają z dniem 30 czerwca 1999 r., jeżeli przed dniem 31 maja 1999 r.
nowi pracodawcy nie zaproponują im nowych warunków pracy i płacy na dalszy
okres. Stosunki te wygasają również wtedy, gdy w terminie do dnia 15 czerwca 1999
r. pracownicy nie przyjmą zaproponowanych im warunków. Analiza znaczenia wyra-
żeń użytych w tym przepisie, uwzględniająca także regulację zawartą w art. 58 ust. 2
i ust. 3 ustawy, uprawnia do wniosku, że nowy pracodawca nie ma obowiązku konty-
nuowania zatrudnienia po dniu 30 czerwca 1999 r. Z woli ustawodawcy wyrażonej w
pierwszym (nadrzędnym) zdaniu art. 58 ust. 1 ustawy stosunki pracy pracowników
dotychczasowych urzędów wojewódzkich, urzędów rejonowych, urzędów terenowych
organów rządowej administracji specjalnej i jednostek organizacyjnych wchodzących
w skład rządowej administracji ogólnej, (wykonujących zadania określone w wymie-
nionej ustawie), wygasają bowiem z dniem 30 czerwca 1999 r., chyba że przed
dniem 31 maja 1999 r. nowi pracodawcy zaproponują tym pracownikom nowe wa-
runki pracy lub płacy na dalszy okres. Jak z przedstawionego unormowania wynika,
stosunki pracy wskazanej grupy pracowników nie wygasały w ustawowo określonej
dacie tylko wówczas, gdy nowy pracodawca złożył pracownikom propozycję zatrud-
nienia na nowych warunkach. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że co do woli i
treści tych propozycji pracodawca nie został skrępowany jakimikolwiek wymagania-
mi. Ustawodawca nie przewidział bowiem ani swoistych wymagań dotyczących zło-
żenia pracownikom propozycji nowych warunków pracy i płacy w trybie art. 58 ust. 1
ustawy, ani nie odesłał do odpowiedniego stosowania przepisów o wypowiedzeniu
zmieniającym, tj. do art. 42 w związku z art. 45 KP. Tak więc sformułowanie zawarte
w art. 58 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację
publiczną, według którego stosunki pracy z pracownikami, o których mowa w art. 52-
54 oraz w art. 56 tej ustawy, wygasają, jeżeli w ustawowo określonym terminie nie
zostaną im zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy, oznacza po pierwsze
możliwość, a nie konieczność złożenia propozycji przez nowego pracodawcę, i po
wtóre oznacza, że skuteczność propozycji pracodawcy nie zależy od jej zasadności
w rozumieniu art. 45 § 1 KP.

Z przedstawionego poglądu wypływa zatem wniosek, że skoro rozważanemu
pojęciu ustawodawca przydał inne znaczenie i skutki niż propozycji zmiany warun-
ków umowy o pracę złożonej w trybie wypowiedzenia zmieniającego, to tym samym
uznał za dopuszczalne zaproponowanie pracownikowi, który do tej pory był zatrud-
niony na czas nie określony, zawarcie umowy terminowej. Należy bowiem uznać, że
wyrażenie ,,nowe warunki pracy i płacy", jako wiążące się ze szczególną konstrukcją
prawa podmiotowego pracodawcy przyjętą w ustawie, obejmuje także zaproponowa-
ny przez nowego pracodawcę czas trwania stosunku pracy. Trudno byłoby zresztą
znaleźć racjonalne argumenty przemawiające przeciwko dopuszczalności zmiany
czasu trwania stosunku pracy, skoro nowy pracodawca jest uprawniony do zmiany
wszystkich elementów stosunku pracy, tj. stanowiska (rodzaju pracy), wynagrodze-
nia, wymiaru czasu pracy oraz miejsca jej wykonywania, a przede wszystkim skoro
pracodawca ten nie ma ustawowego obowiązku złożenia pracownikowi, którego sto-
sunek pracy wygasa z mocy prawa, propozycji zatrudnienia na innych warunkach.
Również nieprzyjęcie przez pracownika propozycji zatrudnienia na nowych warun-
kach powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, w zasadzie bez możliwości kontroli
przez sąd pracy przyczyn, dla których pracownik ich nie przyjął.

Poza zakresem rozważań Sądu Najwyższego w przedmiotowej sprawie pozo-
stało zagadnienie, czy propozycja pracy na nowych warunkach może być zakwestio-
nowana przez pracownika z powołaniem się na klauzulę nieczynienia przez praco-
dawcę niedozwolonego użytku ze swego prawa, tj. użytku, który byłby sprzeczny z
zasadami współżycia społecznego oraz ze społeczno-gospodarczym jego przezna-
czeniem (art. 8 KP). W kasacji bowiem powódka nie wskazała jako podstawy ani na-
ruszenia art. 8 KP, ani innych przepisów. Nie przedstawiła również zarzutów doty-
czących dokonanych ustaleń.

Uwzględnieniu kasacji nie mógł również służyć art. 18 § 2 KP, którego naru-
szenia skarżąca upatruje w jego pominięciu, powodującym zastosowanie przez Sąd
Okręgowy niekorzystnego dla niej przepisu art. 58 ust. 1 ustawy Przepisy wprowa-
dzające ustawy reformujące administrację publiczną, zamiast odpowiednich przepi-
sów prawa pracy. Zarzut ten jest nietrafny dlatego, że przy pomocy zasady wyrażo-
nej w art. 18 § 2 KP nie można eliminować przepisów szczególnych, zawierających
odstępstwa od ogólnych reguł. Na podstawie art. 18 § 2 KP sąd pracy jest jedynie
uprawniony do zastosowania odpowiednich przepisów prawa pracy wtedy, gdy po-
stanowienia umowy o pracę (mianowania, powołania lub innego aktu, na którego
podstawie powstaje stosunek pracy) są mniej korzystne dla pracownika niż te przepi-
sy i wskutek tego są nieważne.

Konsekwencją poglądu o niestosowaniu przepisów dotyczących wypowiedze-
nia zmieniającego w sytuacjach określonych w art. 58 § 1 ustawy jest dalszy wnio-
sek, mianowicie ten, że Sąd Okręgowy nie naruszył art. 38 § 1 KP, nie zawiadamia-
jąc właściwego organu związku zawodowego o treści zamierzonej wobec powódki
propozycji zatrudnienia jej na nowych warunkach. W myśl art. 38 § 1 KP, obowiązek
współdziałania pracodawcy z zakładową organizacją związkową reprezentującą pra-
cownika dotyczy zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie okre-
ślony, a także - ze względu na odesłanie zawarte w art. 42 § 1 KP - wypowiedzenia
warunków pracy i płacy. Obowiązek objęty przepisem art. 38 § 1 KP nie powstaje
natomiast w wypadku, gdy stosunek pracy ma wygasnąć, a zatem w sytuacji nieza-
leżnej od woli pracodawcy. Gdy chodzi o wypowiedzenie zmieniające, to obowiązek
zawiadomienia zakładowej organizacji związkowej obejmuje zarówno podanie przy-
czyn zamierzonej decyzji, jak i wskazanie nowych zaproponowanych pracownikowi
warunków. W ten bowiem sposób określają istotę tego wypowiedzenia przepisy art.
42 § 1 i 2 KP. Przyjętej zaś w Kodeksie pracy konstrukcji wypowiedzenia zmienia-
jącego nie odpowiada regulacja przewidziana w art. 58 ust. 1 ustawy, charakteryzu-
jąca się tym, że ustanie stosunku pracy jest następstwem jego wygaśnięcia, a nie
oświadczenia woli pracodawcy, zaś propozycja nowych warunków pracy lub płacy
nie jest konsekwencją wygaśnięcia stosunku pracy.

Z przytoczonych zatem względów Sąd Najwyższy uznał, że kasacja nie zawie-
rała usprawiedliwionych podstaw, wobec czego z mocy art. 39312 KPC orzekł o jej
oddaleniu.
========================================