Wyrok z dnia 19 kwietnia 2001 r.
I PKN 392/00

Zespół lekarzy, którego skład nie odpowiada wymaganiom określonym w
zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1997 r. w
sprawie szczegółowych zasad powoływania komisji lekarskich w publicznych
zakładach opieki zdrowotnej do orzekania o potrzebie powstrzymania się od
pracy nauczyciela w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia oraz trybu po-
stępowania przed komisjami (M.P. Nr 17, poz. 161) nie może wydać orzeczenia
wymaganego przez art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nau-
czyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) jako warunku
nabycia prawa do urlopu dla poratowania zdrowia.


Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Walerian Sanetra
(sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Mirosławy K. przeciwko Szkole Podstawowej w P. o uznanie za bezsku-
teczne przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny, na skutek kasacji powódki od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu z
dnia 29 lutego 2000 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


W imieniu powódki Mirosławy K. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu z dnia 29 lutego
2000 r. [...], którym oddalona została jej apelacja od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy w Przysusze z dnia 10 grudnia 1999 r. [...].

Sąd Pracy oddalił powództwo Mirosławy K. przeciwko Szkole Podstawowej w
P. o uznanie za bezskuteczne przeniesienia jej (jako nauczycielki) w stan nieczynny.
Powódka zatrudniona była w pozwanej Szkole od dnia 1 września 1990 r., początko-
wo na czas określony, a następnie od dnia 1 września 1992 r. na czas nieokreślony.
Powierzono jej obowiązki nauczycielki fizyki w wymiarze 18 godzin tygodniowo. Po-
wódka miała ukończony Wydział Budownictwa Lądowego Politechniki Ś. w K. o spe-
cjalności magister inżynier budownictwa dróg, ulic i lotnisk. Studia te ukończyła w
1984 r. W 1986 r. ukończyła studium pedagogiczne w K. W okresie od 15 październi-
ka 1994 r. do 15 listopada 1995 r. przebywała na płatnym urlopie dla poratowania
zdrowia. W roku szkolnym 1998/99 w pozwanej szkole nauczano fizyki w wymiarze
14 godzin tygodniowo; wszystkie te godziny przypadły powódce. Ponadto nauczała
ona jeszcze matematyki (5 godzin). W związku z reformą systemu oświaty na rok
szkolny 1999/2000 w programie nauczania przewidziano jedynie 8 godzin fizyki tygo-
dniowo. Dnia 17 sierpnia 1999 r. dyrektor pozwanej szkoły przeniósł w związku z tym
powódkę w stan nieczynny od dnia 1 września 1999 r. do dnia 29 lutego 2000 r., po-
zostawiając nauczycieli po ukończonych wyższych studiach pedagogicznych mate-
matycznych (którzy jako kierunek dodatkowy mieli również fizykę) i im przydzielił lek-
cje fizyki. Powódka w dniu 20 sierpnia 1999 r. złożyła podanie o udzielenie jej urlopu
zdrowotnego. Dyrektor szkoły poinformował ją, iż wysłane już zostało do niej pismo
informujące o przeniesieniu w stan nieczynny. Pismo takie otrzymała w dniu 19
sierpnia 1999 r. Dyrektor odmówił powódce udzielenia urlopu zdrowotnego, kwestio-
nując prawidłowość zaświadczenia lekarskiego z dnia 18 sierpnia 1999 r. z SP ZOZ
w P., stwierdzającego, że stan zdrowia powódki wymaga powstrzymania się od pracy
w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia w okresie od 1 września 1999 r. do 31
sierpnia 2000 r. Sąd Pracy przyjął, że zaistniały przesłanki z art. 20 ust. 1 zdanie
pierwsze ustawy z dnia 26 stycznia1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z
1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.), bowiem doszło w szkole do zmiany planów naucza-
nia, polegających na ograniczeniu ilości godzin fizyki z 14 do 8 godzin. Taka liczba
godzin stanowi mniej niż połowę pensum nauczycielskiego. W przedmiocie wniosku
powódki o udzielenie płatnego urlopu dla poratowania zdrowia Sąd pierwszej instan-
cji stwierdził, że nawet w sytuacji, w której powódka złożyłaby taki wniosek przed
podjęciem decyzji o przeniesieniu w stan nieczynny, urlop taki nie mógłby być udzie-
lony z uwagi na to, że nie upłynęło 5 lat od zakończenia poprzedniego urlopu dla po-
ratowania zdrowia (czego wymaga art. 73 ust. 2 Karty Nauczyciela), a ponadto nie
zostały spełnione warunki przewidziane w zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dnia 12 marca 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania
komisji lekarskich w publicznych zakładach opieki zdrowotnej do orzekania o potrze-
bie powstrzymywania się od pracy nauczyciela w celu przeprowadzenia zaleconego
leczenia oraz trybu postępowania przed komisjami (M.P. Nr 17, poz. 161).

Oddalając apelację wniesioną przez powódkę Sąd drugiej instancji stwierdził,
że wbrew jej stanowisku Sąd Pracy ,,dokonał prawidłowych ustaleń prawidłowego
rozstrzygnięcia". Wskazał dowody, na których się oparł i przyczyny, dla których in-
nym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnił podstawę
prawną wyroku, przytaczając przepisy prawa. Nie była kwestionowana przez powód-
kę przyczyna przeniesienia jej w stan nieczynny (ani w pozwie ani w toku procesu). A
zatem nie jest kwestionowane wystąpienie przesłanek z art. 20 ust. 1 Karty Nau-
czyciela. Nie był też kwestionowany fakt wyboru powódki do przeniesienia w stan
nieczynny. Już w piśmie z kwietnia 1999 r. do Urzędu Miasta i Gminy w P. powódka
została wskazana przez dyrektora jako osoba, która nie będzie mogła być dalej za-
trudniona (po 1 września 1999 r.). W tej sytuacji według Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych, zarzut naruszenia art. 8 KP jest chybiony. Niezasadny jest także zarzut
naruszenia art. 73 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela, albowiem powódka nie spełniła
formalnych wymagań przewidzianych do uzyskania płatnego urlopu dla poratowania
zdrowia. ,,W sposób rażący naruszone zostały przepisy" zarządzenia MZiOS z dnia
12 marca 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania komisji lekarskich w
publicznych zakładach opieki zdrowotnej do orzekania o potrzebie powstrzymywania
się od pracy nauczyciela w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia oraz trybu
postępowania przed komisjami. Lekarze orzekający nie stanowili komisji (bowiem
skład komisji tworzy trzech lekarzy o specjalnościach wymienionych w zarządzeniu z
12 marca 1997 r.) i nie dysponowali zaświadczeniem dyrektora szkoły przewidzia-
nym w § 3 ust. 1 pkt 2 tego zarządzenia. Zebrany w sprawie materiał dowodowy
świadczy o usilnych staraniach powódki o uzyskanie urlopu zdrowotnego z pominię-
ciem obowiązujących procedur. Stąd zbieg terminów przeniesienia w stan nieczynny
z orzeczeniem tzw. komisji lekarskiej. ,,Zgodnie z cytowanym przez apelację orze-
czeniem Sądu Najwyższego I PRN 70/96 z dnia 19.09.96 r. i treścią art. 73 ust. 1 KN
dyrektor szkoły miałby obowiązek udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia, gdyby
powódka spełniła warunki formalne i miała roszczenie o udzielenie takiego urlopu. W
niniejszej sprawie taka sytuacja nie występuje". Powódka z wnioskiem o urlop wystą-
piła sama i to już po podjęciu przez dyrektora szkoły decyzji o przeniesieniu jej w
stan nieczynny. ,,W sytuacji gdy zaświadczenia wydanego przez lekarzy o rocznym
płatnym urlopie nie można uznać za ważne, bezprzedmiotowy jest zarzut niewyja-
śnienia wszystkich okoliczności faktycznych". Sąd drugiej instancji nie podzielił na-
tomiast poglądu Sądu Pracy, że brak upływu okresu 5 lat od ustania poprzedniego
płatnego urlopu dla poratowania zdrowia stanowi przeszkodę do uzyskania kolejnego
urlopu. W tym względzie zarzut apelacji uznał za zasadny. Nie ma to wszakże
żadnego wpływu ,,na prawidłową treść rozstrzygnięcia przez Sąd Rejonowy".

W skardze kasacyjnej zarzucono, że zaskarżony nią wyrok narusza: 1. art. 73
ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela przez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu i błędną
jego wykładnię, prowadzące w rezultacie do naruszenia jego art. 20 ust. 1 oraz 2. art.
233 § 1 KPC ,,z uwagi na brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest pozbawiona usprawiedliwionych podstaw i dlatego nie została
uwzględniona. Bezpodstawny jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC gdyż przepis
ten reguluje kwestię oceny wiarygodności i mocy dowodów - nakładając w tym zakre-
sie na sąd obowiązek dokonywania jej według własnego przekonania - na podstawie
wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, nie zaś - jak sugeruje to kasacja
- po prostu powinność wszechstronnego rozważenia przez sąd zebranego materiału.
Opierając więc kasację na zarzucie naruszenia tego przepisu strona powinna wska-
zać w niej jaki konkretny dowód lub dowody zostały ocenione z przekroczeniem sę-
dziowskiej swobody osądu i na czym to przekroczenie polega, czy też mówiąc ina-
czej, dlaczego dokonana przez sąd ocena wiarygodności i mocy tego dowodu lub
dowodów jest nieprawidłowa i w czym się to wyraża. W uzasadnieniu kasacji nie
wskazano jaki konkretnie dowód czy dowody zostały wadliwie ocenione przez Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (tym samym też - co oczywiste - nie wskazuje się
w niej na czym polega wadliwość sędziowskiej oceny wyznaczonej przez art. 233 § 1
KPC), co oznacza, iż w jego świetle nie można przyjąć, że został on naruszony w
zaskarżonym wyroku. Z uwagi na brak skutecznego zarzutu naruszenia prawa pro-
cesowego za miarodajny (co wynika z zasady związania Sądu Najwyższego grani-
cami kasacji -art. 39311 KPC) należy uznać stan faktyczny sprawy w takiej postaci, w
jakiej stał się on podstawą rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji. Oznacza to, z jed-
nej strony, że podnoszone w uzasadnieniu kasacji zastrzeżenia co do twierdzeń
przyjętych w zaskarżonym wyroku w zakresie stanu faktycznego sprawy (w uzasad-
nieniu kasacji twierdzi się np. że ,, jest dowolne" przyjęcie przez Sąd drugiej instancji,
iż ,,powódka już w miesiącu kwietniu 1999 r. wiedziała, że nie będzie mogła być za-
trudniona w następnym roku szkolnym") nie mogą odnieść skutku, w tym znaczeniu,
że nie mogą być wzięte pod uwagę przez Sąd Najwyższy, oraz, z drugiej strony, że z
uwagi na ustalony przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych stan faktyczny za-
skarżone kasacją rozstrzygnięcie należy uznać za prawidłowe. W świetle tych usta-
leń bezzasadny jest kasacyjny zarzut naruszenia art. 73 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela.
Bezpośrednio przy tym artykuł ten nie został zastosowany przez Sąd drugiej instancji
w charakterze podstawy jego wyroku, gdyż Sąd ten uznał, iż powódce nie przysłu-
giwało prawo do urlopu zdrowotnego z uwagi na określone uregulowania zarządze-
nia MZiOS z 12 marca 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania komisji
lekarskich w publicznych zakładach opieki zdrowotnej do orzekania o potrzebie po-
wstrzymywania się od pracy nauczyciela w celu przeprowadzenia zaleconego le-
czenia oraz trybu postępowania przed komisjami. Zastosowania zaś w zaskarżonym
wyroku przepisów tego zarządzenia kasacja nie kwestionuje, w szczególności nie
wskazuje się w niej, że ten lub inny przepis tego zarządzenia został wadliwie zasto-
sowany przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Na tej podstawie można by
właściwie przyjąć, że kasacja nie kwestionuje, ani sposobu wykładni, ani też zasto-
sowania przez Sąd drugiej instancji przepisów zarządzenia z 12 marca 1997 r. Po-
nadto, w świetle dokonanych ustaleń faktycznych zastosowanie przepisów tego za-
rządzenia nie budzi wątpliwości, w szczególności zaś nie budzi wątpliwości to, że
powódka nie uzyskała stwierdzenia przez właściwą komisję lekarską, że stan jej
zdrowia wymagał powstrzymania się od pracy w celu przeprowadzenia zaleconego
leczenia, czego wymaga art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela. W myśl tego przepisu nau-
czycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nie określony, po prze-
pracowaniu co najmniej 5 lat w szkole, dyrektor szkoły udziela płatnego urlopu dla
poratowania zdrowia na okres do jednego roku, jeżeli komisja lekarska przewidziana
w art. 73 ust. 4 Karty Nauczyciela stwierdzi, że stan zdrowia nauczyciela wymaga
powstrzymania się od pracy w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia. W myśl
art. 73 ust. 4 Karty Nauczyciela Minister Zdrowia i Opieki Społecznej określa szcze-
gółowe zasady powoływania komisji lekarskich w publicznych zakładach opieki zdro-
wotnej do orzekania w sprawach udzielania płatnego urlopu dla poratowania zdrowia
oraz tryb postępowania przed tymi komisjami. Na podstawie tej delegacji ustawowej
wydane zostało zarządzenie z 12 marca 1997 r., które określa jakie komisje (jak
ukształtowane organizacyjnie) i w jakim trybie orzekają o potrzebie powstrzymywania
się nauczyciela od pracy w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia. Z przedsta-
wionych tu unormowań prawnych wynika, że warunkiem nabycia prawa do urlopu dla
poratowania zdrowia jest wydanie odpowiedniego orzeczenia przez komisję działają-
cą na podstawie zarządzenia z 12 marca 1997 r. W sprawie zaś nie budzi wątpliwo-
ści, że powódka orzeczenia wydanego przez taką komisję nie uzyskała, co oznacza,
iż prawa do wspomnianego urlopu nie nabyła. Wprawdzie w art. 73 ust. 1 Karty Nau-
czyciela mowa jest tylko o stwierdzeniu przez komisję lekarską, że stan zdrowia nau-
czyciela wymaga powstrzymania się od pracy ale należy to rozumieć w ten sposób,
iż idzie tylko o takie stwierdzenie, które jest następstwem działań komisji odpowia-
dających wymaganemu przez zarządzenie z 12 marca 1997 r. trybowi postępowania.
Warunkiem nabycia na podstawie art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela prawa do urlopu
dla poratowania zdrowia jest więc nie tylko wydanie odpowiedniego orzeczenia przez
właściwą komisję lekarską ale także zachowanie przez nią przewidzianego w zarzą-
dzeniu z 12 marca 1997 r. trybu postępowania. Wątpliwość w tym zakresie dotyczy
jedynie powołanego przez Sąd drugiej instancji wymagania przewidzianego w § 3
ust. 1 pkt 2 zarządzenia z 12 marca 1997 r., z którego wynika, że warunkiem podję-
cia działania przez komisję lekarską jest otrzymanie przez nią zaświadczenia dyrek-
tora szkoły potwierdzającego prawo do ubiegania się o urlop dla poratowania zdro-
wia. Nie wydając takiego zaświadczenia dyrektor szkoły może bowiem uniemożliwić
podjęcie działań przez komisję lekarską i w konsekwencji doprowadzić do tego, że
prawo nauczyciela do urlopu dla poratowania zdrowia będzie iluzoryczne (a więc
przestanie w istocie być jego prawem - choć Karta Nauczyciela mówi właśnie o pra-
wie - i stanie się świadczeniem uzależnionym od woli pracodawcy). W każdym
wszakże razie komisją lekarską, która może dokonać wymaganego przez art. 73 ust.
1 Karty Nauczyciela stwierdzenia (że stan zdrowia nauczyciela wymaga powstrzy-
mania się od pracy w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia), jest tylko taka
komisja, która odpowiada wymaganiom określonym w zarządzeniu z 12 marca 1997
r., przy czym komisją taką nie jest komisja, której skład nie odpowiada warunkom
przewidzianym w § 1 ust. 3 tego zarządzenia, nawet wtedy, gdy w danym wypadku -
jak miało to miejsce w rozpoznawanej sprawie - komisja (zespół składający się z
dwóch lekarzy) działająca z zakładzie opieki zdrowotnej, bezpodstawnie uznając się
za tego typu komisję - na przewidzianym przez zarządzenie z 12 marca 1997 r.
druku - stwierdza, że stan zdrowia nauczyciela wymaga powstrzymania się od pracy
w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia. Oznacza to, że w przypadku powódki
nie doszło do wymaganego przez art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela stwierdzenia stanu
jej zdrowia warunkującego nabycie prawa do urlopu dla poratowania zdrowia. Tym
samym nie nabyła ona w ogóle prawa do urlopu dla poratowania zdrowia, a wobec
tego - inaczej niż chce tego kasacja - okoliczność (założenie), że prawo do tego
urlopu nabyła, nie mogła być brana pod uwagę przy ocenie prawidłowości (do-
puszczalności) zastosowania wobec niej przez stronę pozwaną art. 20 ust. 1 Karty
Nauczyciela. W konsekwencji kasacyjny zarzut naruszenia art. 73 ust. 1 Karty Nau-
czyciela i przez to tym samym jej art. 20 ust. 1 jest bezpodstawny. Podobnie bezza-
sadny jest zarzut naruszenia art. 73 ust. 2 tej Karty i to zwłaszcza z dwu powodów.
Zarzut naruszenia tego przepisu w kasacji w istocie nie został uzasadniony, a po-
nadto przepis ten nie był przez Sąd drugiej instancji stosowany w sprawie (nie sta-
nowił on podstawy oddalenia żądania powódki). W myśl tego przepisu okres pięcio-
letniej pracy w szkole, uzasadniający prawo do urlopu, powinien przypadać bezpo-
średnio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia. Sąd drugiej instancji
w związku z tym przepisem słusznie uznał, że skoro powódka nie dysponuje wy-
maganym przez art. 73 ust.1 Karty Nauczyciela zaświadczeniem odpowiedniej komi-
sji lekarskiej, to bez znaczenia jest to, czy spełniony został w jej przypadku warunek
wynikający z tego przepisu i w tym też rozumieniu przepisu tego nie zastosował.

Z powyżej wskazanych motywów Sąd Najwyższy, stosowanie do art. 39312
KPC, orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================