Wyrok z dnia 7 grudnia 1999 r.
I PKN 385/99

Przyjęcie pracownika spółdzielni pracy w poczet jej członków prowadzi
do rozwiązania pracowniczego stosunku pracy na mocy porozumienia stron i
nawiązania spółdzielczej umowy o pracę.


Przewodniczący: SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Andrzej Kijowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 1999 r. sprawy z powództwa
Adama C., Andrzeja M., Marka G., Wiesława K. i Tadeusza G. przeciwko Przedsię-
biorstwu Usługowo-Handlowemu Spółdzielni Niewidomych ,,Z." w R. o przywrócenie
do pracy i zapłatę, na skutek kasacji powodów od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 10 marca 1999 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowe-
go-Sądu Pracy w Giżycku z dnia 20 października 1998 r. [...] i przekazał sprawę
temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzyg-
nięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 10 marca 1999 r. [...] zmienił zaskarżony apelacją przez Przedsiębiors-
two Usługowo-Handlowe Spółdzielnię Niewidomych ,,Z." w R., wyrok Sądu Rejono-
wego-Sądu Pracy w Giżycku z dnia 20 października 1998 r. [...] przywracający po-
wodów : Adama C., Andrzeja M., Marka G., Wiesława K. i Tadeusza G. do pracy u
strony wnoszącej apelację oraz zasądzający na rzecz powodów wynagrodzenie za
czas pozostawania bez pracy, w ten sposób, że powództwa oddalił.
Sąd uznał ustalenia Sądu pierwszej instancji stanowiące faktyczną podstawę
rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku za błędne i dokonał ustaleń włas-
nych. Powodowie byli zatrudnieni u strony pozwanej na stanowiskach bądź kierow-
ców (Adam C. i Tadeusz G.) bądź referentów sprzedaży (Andrzej M., Marek G.,
Wiesław K.). Wszyscy oni, choć w różnym czasie, zostali przyjęci w poczet członków
pozwanej Spółdzielni, która była spółdzielnią pracy. Z chwilą wstąpienia do Spół-
dzielni nastąpiło "przekształcenie się stosunku pracy pracowniczego ex lege w spół-
dzielczy". Strony łączyła zatem spółdzielcza umowa o pracę.
Powodowie zostali wykluczeni ze Spółdzielni uchwałą Rady Nadzorczej z dnia
13 lutego 1998 r. Uchwały tej nie zaskarżyli. Strona pozwana w dniu 16 lutego 1998
r. rozwiązała z powodami umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 KP ze
względu na ,,umyślne działanie na szkodę spółdzielni poprzez przyjmowanie zawyżo-
nych kwot na rachunkach za noclegi od właścicieli hoteli".
Zgodnie z art. 196 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze
(jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.), przywrócenie pracownika do
pracy nie jest możliwe bez przywrócenia mu członkostwa. Z tego względu roszczenia
powodów nie mogły zostać uwzględnione.
Powodowie zaskarżyli ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawy naru-
szenie prawa materialnego, a to art. 24 § 2 Prawa spółdzielczego przez przyjęcie, że
powodowie nie są członkami Spółdzielni oraz art. 81 § 1 KP w związku z art. 199
Prawa spółdzielczego przez jego niezastosowanie, oraz naruszenie przepisów pos-
tępowania, a mianowicie art. 233 § 1 KPC w związku z art. 328 § 2 KPC, wnieśli o
zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji lub o jego uchylenie i przekazanie
sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania, przy orzeczeniu w obu
przypadkach o kosztach postępowania.
Pełnomocnik powodów podniósł, że nie zostali oni skutecznie wykluczeni ze
Spółdzielni, albowiem uchwała Rady Nadzorczej z dnia 13 lutego 1998 r. nie została
im doręczona, co zgodnie z art. 24 § 3 Prawa spółdzielczego warunkuje wykluczenie.
Będąc nieprzerwanie członkami Spółdzielni powodowie pozostawali jej pracownika-
mi. Wobec tego, że byli oni gotowi do pracy, a przeszkód w jej świadczeniu doznali z
przyczyn dotyczących strony pozwanej, która nie dopuszczała ich do pracy, przysłu-
guje im, stosownie do art. 81 § 1 KP w związku z art. 199 Prawa spółdzielczego, wy-
nagrodzenie za cały czas niewykonywania pracy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd drugiej instancji prawidłowo ustalił, że powodowie byli zatrudnieni na
podstawie spółdzielczych umów o pracę. Sąd Najwyższy nie podziela jednak poglą-
du, że z chwilą przyjęcia pracownika w poczet członków Spółdzielni pracowniczy sto-
sunek pracy przekształca się ex lege w spółdzielczy stosunek pracy. Przekształcenie
takie musiałoby mieć podstawę prawną. Ani Prawo spółdzielcze ani Kodeks pracy
nie zawierają przepisu, który można by za taką podstawę uznać. Dlatego też należy
przyjąć, choć z innym uzasadnieniem niż w powołanym w uzasadnieniu wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 2 lipca 1958 r. (OSPiKA 1961, poz. 113), że do zmiany podsta-
wy zatrudnienia dochodzi poprzez objęte oświadczeniami woli o przystąpieniu do
Spółdzielni i przyjęciu w poczet członków porozumienie co do rozwiązania pracowni-
czego stosunku pracy i nawiązanie spółdzielczej umowy o pracę. Sąd Najwyższy w
składzie orzekającym w rozpoznawanej sprawie podziela szeroką argumentację na
rzecz prezentowanego stanowiska przytoczoną w motywach wyroku z dnia 5 maja
1999 r., I PKN 677/98.
Spółdzielczy stosunek pracy może być rozwiązany bez wypowiedzenia tylko z
przyczyn przez pracownika nie zawinionych (art. 189 § 1 Prawa spółdzielczego).
Przyczyny tzw. zawinione, wskazane w art. 52 KP, uzasadniają wykluczenie ze Spół-
dzielni (art. 193 § 1 pkt 1 Prawa spółdzielczego). Wykluczenie zaś powoduje ten
skutek w zakresie zatrudnienia, że spółdzielczy stosunek pracy wygasa (art. 186 § 1
Prawa spółdzielczego). Członek spółdzielni nie może dochodzić przywrócenia do
pracy bez zakwestionowania legalności uchwały o wykluczeniu (art. 196 § 2 Prawa
spółdzielczego).
Zgodnie z art. 24 § 3 Prawa spółdzielczego wykluczenie ze spółdzielni staje
się skuteczne z chwilą doręczenia członkowi pisemnego zawiadomienia o wyklucze-
niu wraz z uzasadnieniem. Powodowie twierdzą, że uchwała Rady Nadzorczej z dnia
13 lutego 1998 r. o wykluczeniu ze Spółdzielni nie została im doręczona w sposób
określony w powołanym przepisie. Sąd drugiej instancji nie dokonał w tym zakresie
żadnych ustaleń. Jest to zaś okoliczność istotna dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej
sprawy. Ma ona także znaczenie dla właściwości sądu. Bowiem właściwym w pierw-
szej instancji do rozpoznania sprawy o uchylenie uchwały o wykluczeniu ze Spół-
dzielni jest sąd okręgowy.
Zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC jest zasadny.
Wprawdzie kasacja przysługuje od wyroku Sądu drugiej instancji, a wniosek
kasacyjny zmierzał do przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi dru-
giej instancji, ale ponieważ sprawa w kontekście zatrudnienia powodów na podstawie
spółdzielczej umowy o pracę była rozpatrywana tylko w jednej instancji, a nadto oko-
liczności wykluczenia powodów ze Spółdzielni nie zostały wyjaśnione nawet przez
Sąd drugiej instancji, Sąd Najwyższy uznał za celowe przekazanie sprawy do po-
nownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, dostrzegając w takim orzeczeniu
gwarancję rozpoznania sprawy w dwu instancjach.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================