Wyrok z dnia 20 października 1998 r.
I PKN 372/98

Wcześniejsza wypłata nagrody jubileuszowej, do której pracownik na-
byłby uprawnienie w okresie krótszym niż 12 miesięcy od daty rozwiązania
stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę lub rentę, jest możliwa jedy-
nie w sytuacji, w której prawo do nagrody jubileuszowej w ogólności lub do
nagrody za dany okres zatrudnienia ustanowiono przed ustaniem stosunku
pracy (§ 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989
r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do
nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania, M.P. Nr 44, poz.
358).


Przewodniczący: SSN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Adam Józefowicz,
Andrzej Kijowski (sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 października 1998 r. sprawy z po-
wództwa Haliny T.-S. przeciwko Sądowi Rejonowemu dla W.K. o nagrodę jubileu-
szową, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 24 lutego 1998 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieście-Sąd Pracy wyrokiem z dnia 25
kwietnia 1997 r. [...] oddalił powództwo Haliny T.-S. przeciwko Sądowi Rejonowemu
dla W.K. o zasądzenie kwoty około 5.000 zł z ustawowymi odsetkami tytułem nagro-
dy jubileuszowej za 45 lat pracy. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy
powołał się na ustalenie następującego stanu faktycznego.

Powódka Halina T.-S. była przez stronę pozwaną zatrudniona na stanowisku
sędziego do dnia 2 listopada 1994 r., przepracowany łącznie 46 lat i 9 miesięcy. Nag-
rodę jubileuszową za 40 lat pracy powódka otrzymała zgodnie z obowiązującymi
przepisami. Powódka wystąpiła z wnioskiem o zgodę na przedłużenie pracy na sta-
nowisku sędziowskim po osiągnięciu 65 lat, lecz Krajowa Rada Sądownictwa
uchwałą [...] z dnia 15 lutego 1994 r. wniosek ten rozpatrzyła negatywnie. W związku
z tym, po odwołaniu ze stanowiska i rozwiązaniu stosunku służbowego w dniu 2 listo-
pada 1994 r., powódka przeszła na emeryturę.

W tej sytuacji nie jest, zdaniem Sądu Rejonowego, możliwe zasądzenie po-
wódce prawa do nagrody jubileuszowej za 45 lat pracy, gdyż uprawnienie to zostało
ustanowione w ustawie z dnia 2 grudnia 1994 r. o zmianie ustawy o pracownikach
urzędów państwowych (Dz.U. Nr 136, poz. 704), która weszła w życie dopiero w dniu
27 stycznia 1995 r. Za bezzasadne uznał też Sąd powoływanie się przez powódkę na
względy słuszności oraz zasady sprawiedliwości społecznej, gdyż nie mogą one
stanowić samodzielnej podstawy roszczenia, wykraczając poza prawo i sytuując się
ponad nim. Normy słuszności mają bowiem wyjątkowy charakter i nie służą do
uogólnień w typowych sytuacjach, a co najwyżej do korektury w ocenie nietypowego
przypadku.

Apelację powódki oddalił Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 24 lutego 1998 r. [...]. W uzasadnieniu tego wy-
roku Sąd Wojewódzki podkreślił, że w dacie wejścia w życie regulacji ustawowej
przewidującej dla urzędników państwowych prawo do nagrody jubileuszowej za 45
lat pracy powódka nie była już pracownikiem pozwanego zakładu pracy, więc nie
mogła nabyć tego prawa, co zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 18 kwietnia 1995 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników urzędów
państwowych (Dz.U. Nr 43, poz. 223) następuje w dniu upływu okresu uprawniają-
cego do nagrody bądź w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających takie na-
grody. Strona pozwana prawidłowo zinterpretowała wymieniony przepis, który - jako
przepis płacowy - podlega ścisłej wykładni. Nie można więc zachowania pracodawcy
zakwalifikować jako nadużycia prawa. Zasady współżycia społecznego nie mogą też
stanowić samodzielnej podstawy prawnej rozstrzygnięcia sądowego, poza wyraźnym
powołaniem ich przez przepisy prawa, a w każdym razie nie mogą stanowić podsta-
wy sprzecznej z obowiązującym prawem. Nie do przyjęcia jest wreszcie obarczanie
pracodawcy odpowiedzialnością za niewyrażenie przez Krajową Radę Sądownictwa
zgody na dalsze zajmowanie przez powódkę stanowiska sędziego, podczas gdy
zainteresowana nie odwołała się od tej decyzji do Naczelnego Sądu Administracyj-
nego.

Kasację od powyższego wyroku wniosła powódka, domagając się uchylenia
kwestionowanego orzeczenia oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego i
zasądzenia na swą rzecz kwoty 11.635,68 zł tytułem nagrody jubileuszowej za 45 lat
pracy. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej powódka wyraziła pogląd, że skoro przepis
§ 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w spra-
wie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileu-
szowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358) stanowi, iż nag-
rodę jubileuszową wypłaca się pracownikowi, któremu do nabycia do niej uprawnie-
nia brakuje mniej niż 12 miesięcy licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, to ,,a
contrario" nagrodę taką ,,w drodze wyjątkowości" powinna otrzymać skarżąca, gdyż
przepracowała ,,prawie ponad 2 lata od momentu uzyskania takiego prawa, tj. ponad
45 lat." W lepszej bowiem sytuacji nie jest chyba - jak twierdzi skarżąca - osoba,
która nie przepracowała odpowiedniej ilości lat, niż ta, która przepracowała 2 lata
ponad wymagany staż. Skarżąca podnosi też, że nie była poinformowana o prawie
odwołania się od decyzji KRS do NSA, gdyż wówczas ,,nie było takiego precedensu."
W zakończeniu skargi pisze powódka, że ,,słusznie zapracowała na nagrodę jubileu-
szową", wobec czego zwraca się o ,,zastosowanie § 9 powołanego zarządzenia do jej
wyjątkowej sytuacji lub o ewentualne zastosowanie art. 8 KP."


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Oceny tej nie zmienia fakt, że w
dacie ustania stosunku służbowego skarżącej, tj. w dniu 2 listopada 1994 r., nie
obowiązywało jeszcze powoływane przez Sąd Wojewódzki rozporządzenie Rady
Ministrów z dnia 18 kwietnia 1995 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników
urzędów państwowych (Dz.U. Nr 43, poz. 223), tylko identycznie zatytułowane roz-
porządzenie Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1989 r. (Dz.U. Nr 8, poz. 50 ze zm.),
które w § 7 ust. 7 stanowiło, że zasady ustalania okresów pracy i innych okresów
uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasady jej obliczania i wypłacania
określają ogólnie obowiązujące przepisy. Przepisami tymi były najpierw postanowie-
nia uchwały nr 138 Rady Ministrów z dnia 22 września 1978 r. w sprawie ustalania
okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz za-
sad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 35, poz. 132), a następnie - począwszy od
dnia 1 stycznia 1990 r. - postanowienia tak samo zatytułowanego zarządzenia Minis-
tra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. (M.P. Nr 44, poz. 358).

Przepis § 9 powyższego zarządzenia nie ma jednak - wbrew sugestiom skar-
żącej - zastosowania w przedmiotowej sprawie. Przepis ten stanowi bowiem, że w
razie rozwiązania stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę lub rentę inwa-
lidzką w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo na rentę in-
walidzką I lub II grupy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawo-
dowa - pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody brakuje mniej niż 12
miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu
rozwiązania stosunku pracy. Przytoczony przepis znajduje więc zastosowanie jedy-
nie wobec sytuacji, w których prawo do nagród jubileuszowych w ogólności czy też
do nagrody za dany okres zatrudnienia zostało już ustanowione i wynika dla pra-
cowników z postanowień układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu
albo innych przepisów szczególnych (§ 1 zarządzenia). Tymczasem prawo do graty-
fikacji jubileuszowej w wysokości 400% wynagrodzenia miesięcznego za 45 lat pracy
zostało do treści art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach
urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.) wprowadzone przez ustawę
nowelizacyjną z dnia 2 grudnia 1994 r. (Dz.U. Nr 136, poz. 704 ze zm.), która weszła
w życie dopiero z dniem 27 stycznia 1995 r. Jeżeli zatem prawa tego w dniu ustania
stosunku służbowego skarżącej jeszcze nie przewidywano, to zainteresowana nie
mogła go nabyć w szczególnym trybie § 9 zarządzenia, choćby nawet przepis ten
zastosować ,,a contrario", którym to pojęciem błędnie określa się w kasacji rozumo-
wanie, że skoro gratyfikację za 45 lat pracy otrzymałaby osoba legitymująca się w
dniu przejścia na emeryturę ponad 44-letnim stażem, to tym bardziej powinna ją
otrzymać osoba wykazująca prawie 48-letni staż.

Sedno sprawy nie tkwi jednak w długości stażu pracy, a tym samym w takiej
czy innej wykładni § 9 zarządzenia, tylko w niedopuszczalności retroaktywnego sto-
sowania przepisu art. 23 ust. 1 pkt 6 pragmatyki urzędniczej, który swą moc prawną
uzyskał ,,zbyt późno" w porównaniu z datą przejścia skarżącej na emeryturę. Jest to
przypadkowy zbieg okoliczności, za który trudno ,,winić" ustawodawcę, nie mówiąc
już o Krajowej Radzie Sądownictwa czy też o pozwanym pracodawcy. Skarżąca nie
powinna również oczekiwać, że niekorzystne dla niej majątkowe skutki tego przy-
padku zostaną skorygowane na podstawie klauzuli zasad współżycia społecznego
(art. 8 KP), która ma chronić przed nadużyciem prawa i nie może służyć jego naru-
szeniu.

Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================