Wyrok z dnia 18 kwietnia 2001 r.
I PKN 360/00

Pracodawca nie miał obowiązku, równoczesnego z wydaniem polecenia
pracy w dni dodatkowo wolne od pracy, poinformowania pracownika o termi-
nie, w którym przysługiwał mu dzień wolny (art. 1293 § 2 KP). Termin udzielenia
zastępczego dnia wolnego powinien wynikać z uzgodnienia między pracowni-
kiem a pracodawcą.


Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie: SN Jerzy Kwaśniewski,
SA Herbert Szurgacz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Tadeusza J., Zbigniewa K., Stanisława F., Romana K., Dariusza M., Tadeu-
sza K., Romana B., Mirosława S. i Grzegorza F. przeciwko Przedsiębiorstwu Produk-
cyjno-Handlowo-Usługowemu ,,G." Spółce z o.o. w likwidacji w S.G. o uchylenie kary
nagany, na skutek kasacji Tadeusza J., Zbigniewa K., Romana K., Dariusza M., Ta-
deusza K., Romana B. i Mirosława S. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia 16 listopada 1999 r.
[...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Powodowie - wymienieni w sentencji wyroku - w sprawie przeciwko Przedsię-
biorstwu Produkcyjno-Handlowo-Usługowemu ,,G." Sp. z o.o. w likwidacji w S.G. o
uchylenie nałożonych kar nagany, wnieśli kasację od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 16 listopada 1999 r. Zas-
karżonym wyrokiem oddalono apelację powodów od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy w Starogardzie Gdańskim z dnia 17 sierpnia 1999 r. oddalającego powództwo.

Sąd Pracy oddalił powództwo z uzasadnieniem, że nałożenie kar nagany na
powodów nastąpiło zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Sąd ustalił, że w związku z
otrzymaniem dużych zamówień pozwany podjął decyzję o pracy w godzinach nad-
liczbowych. Po uwzględnieniu sugestii organizacji związkowej harmonogram został
zmieniony w ten sposób, że zrezygnowano z pracy w niedziele, a pracę w soboty
ograniczono do 6 godzin. W sobotę dnia 9 stycznia 1999 r. powodowie, wyznaczeni
do pracy w tym dniu, nie stawili się do pracy. W związku z odmową ze strony członka
zarządu Spółki dostarczenia dokumentacji handlowej o zawartym kontrakcie powo-
dowie nie stawili się do pracy również w następną sobotę 16 stycznia. Kary nagany
zostały nałożone na powodów po przeprowadzeniu z nimi rozmów przez członka za-
rządu. Sąd ustalił ponadto, że nie zostały przekroczone limity godzin nadliczbowych,
praca w godzinach nadliczbowych była uzasadniona potrzebą pracodawcy wykony-
wania takiej pracy, a na stanowiskach pracy powodów nie zostały przekroczone naj-
wyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia. Kary
zostały wymierzone przez prezesa zarządu pozwanej Spółki.

W apelacji powodowie kwestionowali prawidłowość trybu nałożenia kar po-
rządkowych oraz niezgodność z prawem wykonywania pracy w soboty polegającą na
tym, że pracownicy nie byli równocześnie informowani o terminach - przysługujących
im w związku z tą pracą - dni wolnych od pracy, a także naruszenie ogólnej zasady
prawa do wypoczynku.

Zdaniem Sądu Okręgowego z art. 1293 § 2 KP nie wynika obowiązek praco-
dawcy jednoczesnego wskazania, łącznie z poleceniem pracy w dzień dodatkowo
wolny od pracy, dnia wolnego w innym terminie. Pracodawca wydając polecenie wy-
konywania pracy ponad obowiązujące normy nie naruszył również innych przepisów
prawa pracy oraz zasady prawa do wypoczynku (art. 14 KP). Niewykonanie zgodne-
go z prawem polecenia pracodawcy jest naruszeniem obowiązku pracowniczego i
uzasadnienie nałożenia kary porządkowej. Kary nagany zostały nałożone w trybie
przewidzianym Kodeksem pracy.

W kasacji sporządzonej przez radcę prawnego Zarządu Regionu G. NSZZ
,,Solidarność" zarzucono naruszenie prawa materialnego , ,,w szczególności art. 1291
§ 1 KP, 1293 KP oraz 14 KP przez przyjęcie, iż pracodawca wydając polecenie wy-
konania pracy w dniu dodatkowo wolnym od pracy nie był zobowiązany zapewnić im
innego dnia wolnego od pracy". W uzasadnieniu skarżący podniósł, że powodowie
odmówili pracy w sobotę, ponieważ wcześniej pracodawca zmuszał pracowników do
pracy w niedziele i dni dodatkowo wolne od pracy, a ponadto obawiali się, że i tym
razem nie otrzymają dnia wolnego od pracy, a jedynie wynagrodzenie. Wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do
ponownego rozpoznania z uwzględnieniem kosztów postępowania kasacyjnego,
względnie o uchylenie nałożonych na powodów kar nagany.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest szczególnym środkiem odwoławczym. Jej specyfika polega mię-
dzy innymi na tym, że jest to środek kontroli prawidłowości stosowania prawa przez
sądy, a nie instrument kontroli trafności ustaleń faktycznych, przyjętych za podstawę
zaskarżonego roszczenia. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację jako środek odwoław-
czy, a nie sprawę we wszystkich jej elementach. Kasację można oprzeć na dwu pod-
stawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewła-
ściwe zastosowanie, 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3931 KPC). Podstawy kasacyjne mu-
szą być przez wnoszącego kasację ściśle skonkretyzowane. Sąd Najwyższy rozpoz-
naje kasację w granicach zaskarżenia kasacją oraz jej podstaw. W postępowaniu
kasacyjnym nie jest dopuszczalne powoływanie nowych faktów i dowodów, a Sąd
Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżo-
nego orzeczenia (art. 39311 KPC).

Wskazanie na powyższe cechy kasacji jest w sprawie o tyle istotne, że pełno-
mocnik powodów na rozprawie przed Sądem Najwyższym powoływał okoliczności
wykraczające poza podstawy kasacji, które w jego ocenie w pełni uzasadniały niewy-
konanie polecenia pracy w wolne soboty. Konsekwencją scharakteryzowanej kons-
trukcji kasacji jest ograniczenie rozpoznania zarzutów kasacji do naruszenia przez
stronę pozwaną przepisów art. 1291, 1293 i 14 Kodeksu pracy. W zakresie podstaw
kasacji Kodeks postępowania cywilnego wymaga nie tylko przytoczenia podstaw, ale
i wskazania, na czym w konkretnym wypadku, zdaniem skarżącego, polega naru-
szenie prawa materialnego. Samo wskazanie w skardze kasacyjnej przepisu art.
1291 KP, który - zdaniem skarżącego - naruszyło zaskarżone orzeczenie, bez bliż-
szego określenia co i z jakiego powodu skarżący uważa za naruszenie prawa, nie
czyni zadość pojęciu podstawy kasacyjnej.
Spełnia natomiast te wymagania zarzut naruszenia art. 1293 KP, a dokładniej -
§ 2 tego przepisu. Stosownie do art. 1293 § 2 KP pracownikowi, który na polecenie
pracodawcy wykonywał pracę w dniu dla niego dodatkowo wolnym od pracy, o któ-
rym mowa w art. 1291 § 1 i w art. 1292, przysługuje w zamian dzień wolny w innym
terminie. Dni wolne z tego tytułu, na wniosek pracownika lub za jego zgodą, mogą
być udzielone także po upływie okresu rozliczeniowego, najpóźniej do końca następ-
nego okresu rozliczeniowego. Zdaniem skarżącego z powołanego przepisu wynika
obowiązek pracodawcy równoczesnego z wydaniem polecenia pracy w dni dodatko-
wo wolne od pracy poinformowania pracownika o terminie, w którym przysługuje mu
dzień wolny. Pogląd ten nie jest trafny, ponieważ nie znajduje oparcia w brzmieniu
przepisu art. 1293 § 2 KP. Przyjęcie istnienia takiego obowiązku pracodawcy ozna-
czałoby w istocie wprowadzenie do treści przytoczonego przepisu elementów, któ-
rych on nie zawiera. Należy zatem stwierdzić, że stanowisko Sądu Okręgowego,
według którego na stronie pozwanej nie ciążył obowiązek jednoczesnego z wyda-
niem polecenia pracy w soboty wskazania dnia wolnego w innym terminie, jest
trafne. Termin udzielenia zastępczego dnia wolnego powinien zasadniczo wynikać z
uzgodnienia pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, ponieważ tylko tak ustalony
termin może służyć zapewnieniu pracownikowi jego wykorzystania dla regeneracji sił
względnie załatwienia spraw osobistych pracownika i jego rodziny. Dopiero w razie
niewykorzystania dnia wolnego od pracy przez pracownika, pracownikowi przy-
sługuje dzień wolny w innym wyznaczonym w tym celu terminie (§ 3 art. 1293 KP).

Polecenie pracodawcy wykonania pracy w soboty ,,wolne", jeżeli nie było
sprzeczne z prawem, rodzi po stronie pracownika obowiązek podporządkowania się
poleceniu (art. 100 § 1 KP). W świetle ustaleń Sądu Okręgowego, polecenia strony
pozwanej pracy w soboty ,,wolne" nie naruszały prawa, na powodach ciążył zatem
obowiązek ich wykonania. Odmowa powodów wykonania pracy w soboty, motywo-
wana w kasacji tym, że pracodawca (pozwany) naruszał przepisy o czasie pracy, czy
też szerzej: o prawie do wypoczynku, wymuszając pracę w soboty bez zagwaranto-
wania dnia wolnego od pracy w innym terminie, nie znajduje potwierdzenia w doko-
nanych przez Sąd Okręgowy ustaleniach. W tym zakresie zarzuty kasacji należy
uznać za bezzasadne, ponieważ na tle ustalonego przez Sądy obu instancji stanu
faktycznego nie budzi wątpliwości, iż dokonały one prawidłowej kwalifikacji prawnej
działań strony pozwanej. Jak wskazano na wstępie, z uwagi na brak w kasacji za-
rzutu, że są to ustalenia wadliwe, których braki stanowią następstwo naruszenia
określonych przepisów prawa procesowego, Sąd Najwyższy jest związany ustale-
niami dokonanymi w zaskarżonym wyroku. Nie można aprobować postępowania
pracodawcy, polegającego na wyznaczaniu pracy w każdą wolną sobotę bez przy-
znania czasu wolnego od pracy w inny dzień i kompensowania wykonywanej pracy
wynagrodzeniem za godziny nadliczbowe, jednak wobec podniesienia w kasacji je-
dynie zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego, wywody powodów zmie-
rzające do wykazania, że stan faktyczny był inny niż przyjęto w zaskarżonym wyroku,
nie mogą odnieść zamierzonego skutku.

Z przytoczonych motywów, w oparciu o art. 39312 KPC, Sąd Najwyższy orzekł
jak w sentencji.
========================================