Wyrok z dnia 10 listopada 1999 r.
I PKN 354/99

Przyczynienie się pracownika do ujawnienia nieprawidłowości w pracy
przełożonych, nie przekreśla jego winy w naruszeniu własnych obowiązków
pracowniczych.


Przewodniczący: SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski,
Walerian Sanetra (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 1999 r. sprawy z po-
wództwa Zofii G. przeciwko Urzędowi Rejonowemu w K. o uznanie wypowiedzenia
umowy o pracę za bezskuteczne, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 14 stycznia
1999 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


W imieniu powódki Zofii G. wniesiona została kasacja (zatytułowana kasacja
,,pozwanej") od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Katowicach z dnia 14 stycznia 1999 r. [...], którym Sąd ten oddalił jej apelację od wy-
roku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Katowicach z dnia 17 września 1998 r. [...].

Sąd Pracy oddalił powództwo Zofii G. przeciwko Urzędowi Rejonowemu w K.
o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę z dnia 5 grudnia 1996 r.
Powódka była zatrudniona w pozwanym Urzędzie na podstawie umowy o pracę na
czas określony od dnia 20 czerwca 1995 r. do 20 września 1995 r., a od 21 września
1995 r. na czas nie określony na stanowisku inspektora rejonowego. We wrześniu
1996 r. przy okazji sprawdzania rachunku na zakupiony w 1995 r. komputer powódka
stwierdziła, że jest on podwójnie zaksięgowany. Sprawdzając dalej dokumenty za rok
1995 stwierdziła brak w nich wyciągu bankowego nr 133, w oparciu o który został
dokonany przelew. O swoich spostrzeżeniach poinformowała najpierw zastępcę, a
następnie kierownika Urzędu Rejonowego. W piśmie z dnia 18 listopada 1996 r. pos-
tawiła w nim głównej księgowej zarzut podwójnego zaksięgowania zakupu oprogra-
mowania komputera, braku wyciągów bankowych, niewłaściwe sporządzanie przele-
wów kwoty uzyskanej ze sprzedaży samochodu osobowego przez firmę ,,P.". Wobec
powyższego na wniosek kierownika została przeprowadzona przez inspektorów Wy-
działu Finansowego Urzędu Wojewódzkiego w K. kontrola zarzutów dotyczących
nieprawidłowego prowadzenia rachunkowości przez główną księgową Janinę Z.
Kontrola została zakończona sporządzeniem notatki służbowej. Zakup oprogramo-
wania komputera został zaksięgowany podwójnie przez powódkę i główną księgową.
Osobą odpowiedzialną za uzgadnianie zapisów w księgowości analitycznej (wydat-
ków) z syntetyką oraz ustalanie danych co do sprawozdań finansowych o wydatkach,
była powódka (wynika to z pkt 2 i 4 zakresu czynności). W związku z zarzutem braku
wyciągów bankowych [...] ustalono, że znajdują się one w dokumentacji księgowej w
należytej kolejności. Kontrolerzy stwierdzili, że nieprawidłowo został też sporządzony
przelew ze sprzedaży przez ,,P." samochodu marki ,,Polonez" na kwotę 5.191 zł.
Kwota pochodząca ze sprzedaży samochodu winna być zaksięgowana na dochody
Urzędu Rejonowego, a potem na wydatki i odprowadzona do Urzędu Skarbowego.
Powódka kwotę powyższą najpierw zaksięgowała na konto wydatków, a potem do-
chodów. Po uwagach głównej księgowej kwota została przeksięgowana na dochody,
a potem na wydatki i powódka sporządziła przelew do Urzędu Skarbowego bez
podania numeru konta. Następnie sporządzony przez powódkę przelew zawierał
niewłaściwy numer rachunku Urzędu Skarbowego. W efekcie spowodowało to, że
kwota 5.191 zł pozostawała w Urzędzie Skarbowym do 14 listopada 1996 r. i nie zos-
tała terminowo odprowadzona do budżetu państwa. Kwota 5.191 zł została następnie
zwrócona przez Urząd Skarbowy na rachunek wydatków Urzędu Rejonowego i w
dniu 20 listopada 1996 r. przekazana przez główną księgową do Urzędu Skarbowego
przelewem jako dochód budżetu państwa. Kontrola kart wydatków za 1995 i 1996 rok
wykazała, że księgowane kwoty były przez powódkę poprawiane w sposób niedo-
zwolony, przez co zapisy były mało czytelne, a ponadto brak było paraf przy popraw-
kach, co naruszało przepisy ustawy o rachunkowości. Wydatki były niewłaściwie kla-
syfikowane do działów, rozdziałów i paragrafów klasyfikacji budżetowej, co spowo-
dowało przekroczenie planów wydatków budżetowych, a przez to doszło do narusze-
nia dyscypliny budżetowej. Nieprawidłowa klasyfikacja wydatków przy zakupie opro-
gramowania komputera spowodowało przekroczenie planu wydatków o kwotę 1059
zł. Kontrolujący zobowiązali kierownika do złożenia organowi orzekającemu pierw-
szej instancji pisemnego zawiadomienia o naruszeniu dyscypliny budżetowej. Kie-
rownik Urzędu Rejonowego złożył wniosek do Komisji Orzekającej przy Wojewodzie
K. w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej, wskazując jako osoby odpowie-
dzialne za naruszenie dyscypliny budżetowej, powódkę i główną księgową Janinę Z.
Orzeczeniem z dnia 12 marca 1997 r. Komisja Orzekająca uznała Janinę Z. winną
naruszenia dyscypliny budżetowej i wymierzyła jej karę upomnienia, zaś powódkę
uniewinniła. Z uzasadnienia orzeczenia wynika, że Janina Z. dopuściła do przekro-
czenia planu wydatków budżetowych o kwotę 1059 zł wskutek braku dostatecznego
nadzoru nad pracą podległego jej referatu księgowego.

Sąd Pracy uznał, iż nie jest organem kontroli finansowej i jako taki jest jedynie
uprawniony do badania zasadności bądź zgodności z prawem złożonego powódce
wypowiedzenia umowy o pracę. W jego ocenie wypowiedzenie było uzasadnione.
Notatka z kontroli, sporządzona przez inspektorów Wydziału Finansowego wskazuje
bowiem na konkretne uchybienia w pracy powódki. Nie negując, że do obowiązków
głównej księgowej należało sprawdzanie pod względem merytorycznym wszystkich
rachunków, Sąd ten wskazał, iż nieprawidłowości w zakresie księgowania dopuściła
się powódka, również powódka nieprawidłowo sporządziła przelew związany ze
sprzedażą samochodu marki ,,Polonez". Nieprawidłowość ta spowodowała, że kwota
pochodząca ze sprzedaży zbyt długo pozostawała na rachunku Urzędu Skarbowego
nie wpływając do budżetu państwa. Powódka nie może podnosić, że wszystko co
robiła czyniła wyłącznie na polecenie głównej księgowej. Ta linia obrony powódki
zmierza bowiem jedynie do przerzucenia winy na główną księgową za uchybienia w
pracy, których się ona sama dopuściła.

Rozpoznając apelację powódki Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych stwier-
dził w szczególności, że wbrew jej stanowisku uchybienia w jej pracy (określonej w
sposób precyzyjny zakresem czynności) wynikają w sposób jednoznaczny z notatki
pokontrolnej sporządzonej przez kontrolerów Urzędu Wojewódzkiego. Choć nie spo-
wodowały one ukarania powódki przez komisję orzekającą, bowiem ukarano wyłącz-
nie główną księgową, to jednak przedmiotem rozpoznania przed tą komisją było wy-
łącznie przekroczenie dyscypliny budżetowej w rozumieniu prawa budżetowego. Inne
natomiast uchybienia, wynikające z nieprzestrzegania przepisów finansowych, zos-
tały powódce wytknięte przez kontrolerów Urzędu Wojewódzkiego. Wbrew też sta-
nowisku skarżącej główna księgowa w ramach swoich czynności nadzorczych zwra-
cała jej uwagę na te uchybienia, o czym świadczą jej adnotacje na dokumentach
sporządzanych przez powódkę. Okoliczność tę potwierdzili kontrolerzy Urzędu Woje-
wódzkiego. W świetle powyższego nie potwierdził się zarzut skarżącej, iż popełniła
ona uchybienia kierując się dokumentacją głównej księgowej jako dokumentacją
wzorcową. Skoro zatem pozwany Urząd wypowiedział powódce umowę o pracę z
powodu niewłaściwego wykonywania przez nią obowiązków pracowniczych, potwier-
dzonego postępowaniem dowodowym, przeto zasadne było stanowisko Sądu Pracy
uznające prawidłowość i zasadność tego wypowiedzenia.

Nie było również podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia prawa proce-
sowego. Wprawdzie na rozprawie w dniu 22 stycznia 1998 r. Sąd pierwszej instancji
przesłuchał świadków pod nieobecność powódki, która przedłożyła zaświadczenie
lekarskie o chorobie, ale równocześnie powódka nie wnioskowała o odroczenie roz-
prawy z powodu choroby. Jej pełnomocnik przyznał na rozprawie odwoławczej, iż
wstąpiwszy do procesu w dniu 20 kwietnia 1998 r. nie wnosił o ponowienie dowodu z
zeznań świadków przesłuchiwanych na rozprawie w dniu 22 stycznia 1998 r. Zgodnie
z art. 237 KPC niestawiennictwo stron na termin posiedzenia wyznaczonego dla
przeprowadzenia dowodu nie wstrzymuje przeprowadzenia tego dowodu, chyba że
obecność stron lub jednej z nich okaże się konieczna.

W skardze kasacyjnej zarzucano, że zaskarżony w niej wyrok narusza art. 8 i
32 i ,,nast." KP oraz art. 210, 214, 230, 232, 241, 247, 328 § 2 i 379 pkt 5 KPC.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw i w następstwie tego nie mogła
zostać uwzględniona. Zgodnie z art. 39311 KPC. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę
w granicach kasacji (z urzędu pod rozwagę bierze jedynie nieważność postępowa-
nia). Granice kasacji wyznaczają głównie jej podstawy, przez które zgodnie z utrwa-
lonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, pojmuje się określone konkretne przepisy
wymienione w skardze kasacyjnej, stanowiące przedmiot zarzutu, oraz ich uzasad-
nienie (art. 3933 KPC). W kasacji w zakresie naruszenia prawa materialnego wska-
zano art. 8 KP oraz art. 32 KP, ,,następne" po tym przepisie normy Kodeksu pracy -
czego domaga się kasacja - nie mogą być wzięte pod rozwagę przez Sąd Najwyż-
szy, bo nie zostały dostatecznie skonkretyzowane. Rzeczą Sądu Najwyższego nie
jest domyślenie się tego, które konkretnie przepisy prawa ma na myśli strona skarżą-
ca się. W uzasadnieniu kasacji zasadniczy jej wątek odnosi się do braku - jej zda-
niem - podstaw merytorycznych dla wypowiedzenia umowy o pracę, które zostało
złożone powódce. Nie wskazuje się w nim jednak - podobnie jak i w petitum kasacji
- o naruszenie jakich przepisów Kodeksu pracy w tym wypadku idzie, a to oznacza,
iż wywody uzasadnienia kasacji dotyczące tego problemu są bezprzedmiotowe, w
tym znaczeniu, iż nie mogły być wzięte pod uwagę przez Sąd Najwyższy. Rozważa-
ny nie mógł zostać także zarzut naruszenia art. 8 KP, gdyż nie został on uzasadniony
w kasacji. Brak jest w niej wypowiedzi na rzecz tezy, że wypowiedzenie umowy o
pracę powódce było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub ze społecz-
no-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Wywody uzasadnienia idą raczej w kie-
runku wykazania, że wypowiedzenie było pozbawione uzasadnienia, co jednak - jak
wspomniano - nie mogło się stać przedmiotem analizy ze strony Sądu Najwyższego,
z uwagi na brak stosownego zarzutu odnoszącego się do przepisu prawa material-
nego. Niezależnie od tego Sąd Najwyższy jest zdania, że w świetle ustaleń faktycz-
nych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia przez Sąd drugiej instancji, które przy
tym zostały dokonane zgodnie z wymogami prawa procesowego, ocena, iż wypowie-
dzenie umowy o pracę powódce było uzasadnione, jest prawidłowa. Powódka w swej
pracy dopuściła się istotnych uchybień, uzasadniających uznanie jej zachowania za
zawinione. W takiej zaś sytuacji podjęcie przez nią zabiegów w celu ujawnienia nie-
prawidłowości w pracy jej przełożonych nie może być ocenione jako równoznaczne z
przekreśleniem naganności jej własnych zachowań. Jeżeli zachowanie się pracow-
nika jest zawinione, to przyczynienie się przez niego do ujawnienia nieprawidłowości
w pracy przełożonych, nie przekreśla jego winy i nie sprawia, że pracodawca traci
możliwość wypowiedzenia mu umowy o pracę z tego powodu.

Zarzut naruszenia art. 32 KP jest chybiony jeżeli zważy się, iż przepis ten w
sposób ogólny jedynie wskazuje rodzaje umów, które mogą być wypowiedziane.
Wymienia on umowę na okres próbny i na czas nie określony. Ponieważ przepis ten
przewiduje - do tego się właściwie ograniczając - że między innymi może być wy-
powiedziana umowa o pracę na czas nie określony i taka umowa została wypowie-
dziana powódce, to o żadnym naruszeniu tego przepisu mowy być nie może. Bez-
zasadny jest zarzut naruszenia art. 210 KPC i to zarówno z przyczyn merytorycz-
nych, jak i formalnych. W myśl § 2 tego przepisu każda ze stron obowiązana jest do
złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności
sprawy, a to oznacza, iż adresowany jest on do stron postępowania i tym samym nie
może zostać naruszony przez sąd. Nie jest przy tym prawdą, że strona pozwana nie
ustosunkowywała się do twierdzeń formułowanych przez powódkę oraz że Sąd
Pracy nie prowadził na rozprawie - jak tego wymaga art. 210 § 3 KPC - stosownie
do okoliczności postępowania dowodowego i nie roztrząsał jego wyników. Nie został
także naruszony art. 230 KPC zarówno dlatego, że związane z nim twierdzenie ka-
sacji nie odpowiada prawdzie, jak też z tej przyczyny, że zawiera on upoważnienie
dla sądu - pozostawiając to jego ocenie, przy uwzględnieniu wyników całej rozprawy
- do uznania za przyznane tych faktów, o których strona się nie wypowiedziała mimo
twierdzeń jej przeciwnika, iż miały one miejsce. Korzystając z tego upoważnienia i w
ramach jego granic - a tak było w niniejszej sprawie - Sąd Pracy nie mógł naruszyć
również tego przepisu. Zarzuty naruszenia art. 232 KPC oraz art. 247 KPC nie
zostały w kasacji uzasadnione i stąd - nie mając możliwości sprawdzenia, na czym
polega ich istota i przesłanki, które mogły leżeć u podstaw ich sformułowania - Sąd
Najwyższy w ogóle nie mógł się nimi zająć i dlatego je pominął w swojej analizie.
Bezzasadny jest także zarzut naruszenia art. 328 § 2 KPC zwłaszcza dlatego, że
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w uzasadnieniu swojego wyroku wskazał
podstawę faktyczną rozstrzygnięcia oraz wyjaśnił podstawę prawną wyroku, a więc
postąpił tak jak tego wymaga ten przepis. Bezpodstawny jest również zarzut naru-
szenia art. 379 pkt 5 KPC. Dotyczy on postępowania przed Sądem pierwszej instan-
cji, a to oznacza, że w rachubę nie wchodzi art. 39311 zdanie pierwsze in fine KPC,
gdyż Sąd Najwyższy z urzędu pod rozwagę bierze tylko nieważność postępowania,
którą dotknięty jest wyrok zaskarżony kasacją, a więc wyrok sądu drugiej instancji.
Gdyby jednakże nieważność postępowania - mimo jej istnienia - nie została stwier-
dzona przez Sąd drugiej instancji, to doszłoby do naruszenia przepisu art. 378 § 2
KPC (sąd drugiej instancji z urzędu uchyla wyrok w całości lub części, jeżeli postę-
powanie przed sądem pierwszej jest dotknięte nieważnością). Przepis ten nie został
jednakże wskazany w ramach podstaw kasacyjnych i już to uzasadniałoby pominię-
cie podniesionego zarzutu naruszenia art. 379 pkt 5 KPC. Ponadto nie ma podstaw,
by mówić o nieważności postępowania, polegającej na pozbawieniu powódki możli-
wości obrony swoich praw, jeżeli zważyć, że rozprawa była kilkakrotnie odraczana, a
ponadto jeżeli uwzględnić - co słusznie podniósł Sąd drugiej instancji - iż powódka
wiedząc o tym, że będą przesłuchiwani świadkowie nie domagała się odroczenia
rozprawy (z protokołu rozprawy w dniu 22 stycznia 1998 r. nie wynika, by Sąd Pracy
był poinformowany o chorobie powódki). Ponadto pełnomocnik powódki miał pełne
możliwości domagania się ponowienia przeprowadzenia dowodu z przesłuchania
świadków, czego nie uczynił.

Z powyżej wskazanych powodów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC, orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================