Wyrok z dnia 20 października 1998 r.
I PKN 328/98

Podstawą faktyczną skierowania z urzędu nauczyciela na badania przez
komisję lekarską do spraw inwalidztwa i zatrudnienia w celu ustalenia jego
niezdolności do pracy w pełnym wymiarze zajęć na zajmowanym stanowisku
(art. 23 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, Dz.U. Nr
3, poz. 19 ze zm.) mogą być zmiany w stanie zdrowia nauczyciela powstałe po
prawomocnym przywróceniu go do pracy.


Przewodniczący: SSN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Andrzej Kijowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 października 1998 r. sprawy z po-
wództwa Danuty J.-F. przeciwko Specjalnemu Ośrodkowi Szkolno-Wychowawczemu
w W. o przywrócenie do pracy i zapłatę, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 9 kwietnia
1998 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt 1 i w tym zakresie przekazał sprawę Są-
dowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu do po-
nownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Powódka Danuta J.-F. wystąpiła z powództwem przeciwko Specjalnemu
Ośrodkowi Szkolno-Wychowawczemu w W., domagając się - po sprecyzowaniu żą-
dania wynagrodzenia za miesiąc sierpień i wrzesień 1997 r. z należnymi odsetkami
oraz odszkodowania 5.000 zł za poniesiony uszczerbek na zdrowiu oraz z tytułu
zwrotu kosztów badań, a także przywrócenia do pracy.

Pozwany uznał powództwo w części dotyczącej wynagrodzenia za pracę za
okres luty - lipiec 1997 r., a w pozostałym zakresie wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lipnie wyrokiem z dnia 30 grudnia 1997 r. [...]
oddalił powództwo. Sąd ustalił, że powódka była zatrudniona u pozwanego w cha-
rakterze mianowanego nauczyciela - wychowawcy. Odrębnym wyrokiem z dnia 4
grudnia 1996 r. [...] Sąd ten przywrócił powódkę do pracy, a Sąd Wojewódzki-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 15 maja 1997 r. oddalił apelację
pozwanej. Pozwany nie dopuścił jej do świadczenia pracy, twierdząc, że ze względu
na stan zdrowia powódka nie jest zdolna do pracy. Pozwany powoływał się na zaś-
wiadczenie wystawione przez Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Ś. oraz
niezłożenie zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego, że powódka może wykony-
wać zatrudnienie w zawodzie nauczyciela w pełnym wymiarze czasu pracy. Pozwany
wypłacił powódce należne świadczenie wynikające ze stosunku pracy za okres od 15
maja do końca lipca 1997 r., z wyjątkiem wypłaty z zakładowego funduszu nagród.
Ponadto Sąd Rejonowy ustalił, że pismem z 16 maja 1997 r. pozwany skierował po-
wódkę z urzędu na badanie przez Komisję Lekarską do Spraw Inwalidztwa i Zatrud-
nienia celem ustalenia, czy powódka jest trwale niezdolna do pracy w pełnym wymia-
rze zajęć na zajmowanym stanowisku nauczyciela. Następnie pismem z dnia 18 lipca
1997 r. pozwany złożył oświadczenie, że na podstawie art. 23 ust. 4 pkt 2 oraz ust. 5
Karty Nauczyciela rozwiązuje z powódką umowę o pracę z dniem 1 sierpnia 1997 r. z
powodu dwukrotnego niestawienia się na badanie przed wymienioną Komisją
Lekarską i nieusprawiedliwienie swojej nieobecności. Pismo to nie zostało powódce
doręczone pod wskazany przez nią adres czasowego pobytu, bowiem nie
przebywała pod tym adresem. Wysłano więc do powódki to pismo na adres stałego
miejsca zamieszkania. Powódka odmówiła przyjęcia przesyłki, ale przyznała, że
odebrała ją jej matka 23 września 1997 r. Sąd uznał, że powódce doręczono pismo z
18 lipca 1997 r. o rozwiązaniu z nią umowy o pracę. Zakład Ubezpieczeń Społecz-
nych skierował powódkę na badanie w czterech terminach, na które powódka nie
stawiła się. Następnie na wniosek powódki ZUS Oddział w W. wyznaczył kolejne trzy
terminy badań, na które powódka również nie stawiła się. Jednakże poinformowała
ZUS - Inspektorat w R., że na komisję lekarską spoza województwa stawi się po
prawomocnym wyroku, bo nie ma zaufania do lekarzy w R. i w W. Z ustaleń Sądu
Rejonowego wynika, że powódka całe wakacje była nieobecna w miejscu zamiesz-
kania, a w okresie od 18 czerwca do 20 lipca 1997 r. przebywała na badaniach w W.
i Ł. Odmówiła przyjęcia przesyłek dotyczących wezwania na badanie kierowane
przez ZUS na 16 i 21 lipca. Twierdziła, że na kolejne terminy badań otrzymywała
zawiadomienia z opóźnieniem, wynikającym z jej nieobecności w miejscu zamiesz-
kania. Sąd Rejonowy, rozpatrując zasadność skierowania powódki na badania w
świetle poglądów prawnych wyrażonych przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16
października 1992 r., I PKN 48/90, uznał, że pozwany nie przekroczył celu i przesła-
nek wymienionych w art. 23 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. Z 1997 r. Nr 56, poz. 357). W związku z tym
stwierdził, że rozwiązanie stosunku pracy z powódką było zgodne z prawem i dlatego
z mocy art. 45 § 1 KP w związku z art. 91 c Karty Nauczyciela oddalił powództwo o
przywrócenie do pracy.

Sąd Rejonowy uznał, że pozwany, wypłacając powódce wynagrodzenie za
pracę od 15 maja do końca lipca 1997 r., spełnił obowiązek wynikający z art. 47 KP w
związku z art. 91 c Karty Nauczyciela wobec pracownika, który podjął pracę w wyniku
przywrócenia do pracy. Dlatego Sąd oddalił powództwo w części dotyczącej wy-
nagrodzenia za pracę, jak również co do rocznej nagrody z zakładowego funduszu
nagród, która nie przysługiwała powódce, gdyż nie przepracowała co najmniej 6 mie-
sięcy w danym roku obliczeniowym, jak tego wymagają przepisy art. 5 ust. 2 pkt 8 i
ust. 3 ustawy z dnia 10 lipca 1989 r. o rocznych nagrodach z zakładowego funduszu
nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiors-
twami państwowymi (jednolity tekst: Dz.U. z 1985 r Nr 32, poz. 141 ze zm.). W części
dotyczącej roszczeń powódki o odszkodowanie za poniesione straty moralne Sąd
Rejonowy-Sąd Pracy uznał się niewłaściwym i przekazał sprawę Wydziałowi Cywil-
nemu Sądu Rejonowego w Rypinie według właściwości.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu wyrokiem z
dnia 9 kwietnia 1998 r. [...] oddalił apelację powódki Danuty J.-F. od wymienionego
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Lipnie. W uzasadnieniu wyroku Sąd
Wojewódzki stwierdził, że Sąd pierwszej instancji poczynił prawidłowe ustalenia i
wyprowadził z nich na podstawie art. 233 § 1 KPC trafne wnioski, które podziela. Po
wyroku Sądu Rejonowego w Lipnie z dnia 15 maja 1997 r. [...] (na podstawie którego
powódka została przywrócona do pracy), pozwany przedłożył przed Sądem drugiej
instancji zaświadczenie lekarskie Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicz-
nie Chorych w Ś. z dnia 11 stycznia 1996 r., w którym stwierdzono u powódki zespół
chorobowy. Nastąpiło to po złożeniu powódce oświadczenia o rozwiązaniu stosunku
pracy z powodu nieusprawiedliwionego niezgłoszenia się na badanie przed Komisją
Lekarską do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia. Dlatego okoliczność ta nie mogła
mieć znaczenia w poprzednim sporze. Wojewódzki Inspektorat Orzecznictwa Inwa-
lidzkiego podjął decyzję o odstąpieniu od badania powódki wobec wielokrotnego jej
niestawiennictwa na badanie, o czym powiadomił pozwanego pismem z dnia 16 lipca
1997 r. Pozwany oświadczeniem woli z dnia 18 lipca 1997 r. rozwiązał z powódką
stosunek pracy. Oświadczenie woli pozwanego doręczono powódce przez pocztę, z
tym że powódka odmówiła przyjęcia przesyłki, którą awizowano. Sąd Wojewódzki
stwierdził, że zgodnie z art. 61 KC w związku z art. 300 KP oświadczenie woli jest
złożone z chwilą, gdy doszło do adresata w taki sposób, że osoba ta mogła zapoznać
się z jego treścią. Oznacza to, że zaistniała sytuacja, iż rzeczywiście zapoznanie
adresata z treścią oświadczenia woli zależało tylko od niego. Zaskarżone
oświadczenie woli zostało doręczone powódce przez pocztę w terminie awiza. Wo-
bec odmowy przyjęcia przesyłki działa domniemanie faktyczne, że powódka mogła
się zapoznać z oświadczeniem woli pozwanego. Sąd Wojewódzki uznał, że Sąd
pierwszej instancji trafnie ustalił, iż pozwany wypłacił wynagrodzenie za okres goto-
wości do pracy. Ponadto Sąd drugiej instancji uznał, że roszczenie powódki o zapłatę
trzynastej pensji za 1996 r. nie jest zasadne, gdyż powódka nie przepracowała w tym
roku co najmniej 6 miesięcy, jak to wymaga art. 6 ust. 3 wymienionej ustawy z 10
lipca 1985 r., gdyż miała zwolnienie lekarskie od 16 lutego 1996 r. i pobierała zasiłki
chorobowe za grudzień 1995 r. i styczeń oraz luty 1996 r. Powódka nie świadczyła
pracy, gdy toczyło się poprzednie postępowanie sądowe w sprawie [...] Sądu
Rejonowego w Lipnie, w którym wydano wyrok 4 grudnia 1996 r. przywracający
powódkę do pracy, a wyrok Sądu drugiej instancji wydano 15 maja 1997 r. Wobec
tego, że powódka nie miała minimalnego 6-cio miesięcznego okresu pracy, to pomi-
mo treści ,,art. 51 KP nie przysługiwało jej prawo do trzynastej pensji za 1996 r.". Z
tego względu Sąd Wojewódzki oddalił apelację powódki jako nieuzasadnioną.

Od powyższego wyroku Sądu Wojewódzkiego pełnomocnik powódki wniosła
w jej imieniu kasację, w której zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 23 ust. 3 i ust. 4 pkt 2 Karty Nauczyciela,
art. 61 Kodeksu cywilnego, art. 45 § 1 Kodeksu pracy i art. 5 ust. 2 pkt 8 i ust. 3 wy-
mienionej ustawy z dnia 10 lipca 1985 r. Ponadto zarzuciła naruszenie przepisów
postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 139, art. 233 i
art. 328 § 2 KPC. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu kasacyjnym [...]. Zdaniem skarżącej skierowanie powódki na bada-
nie lekarskie po prawomocnym przywróceniu jej do pracy, mimo iż stan zdrowia po-
wódki nie uległ zmianie, nastąpiło z naruszeniem art. 8 KP i było wyjątkowo złośliwe
przed osiągnięciem wieku emerytalnego, a tym samym naruszało art. 23 Karty Nau-
czyciela. Sąd dokonując oceny prawidłowości zawiadomienia powódki dopuścił się
naruszenia art. 61 KC w związku z art. 139 KPC. Wnosząca kasację uważa, że po-
wódka, pomimo zgłaszania gotowości do pracy, nie została dopuszczona do jej wy-
konywania. Z tego względu jej roszczenia o zapłatę trzynastej pensji są uzasadnione.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Sprawa nie została należycie wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia. Z
tego względu kasacja jest zasadna, pomimo iż niektóre jej zarzuty są bezpodstawne.
W pierwszej kolejności zasługuje na uwagę zarzut naruszenia przez Sąd drugiej ins-
tancji przepisów postępowania, które miały istotny wpływ na wynik sprawy. Powierz-
chowna kontrola apelacyjna ustaleń Sądu pierwszej instancji doprowadziła do uzna-
nia ich za prawidłowe bez analizy i wnikliwej oceny obszernie zebranego materiału
dowodowego, dotyczącego stanu zdrowia powódki. Dlatego należy uznać za zasad-
ny zarzut kasacji naruszenia art. 233 § 1 KPC, skoro ustalenia te nie zostały doko-
nane na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranych dowodów w sprawie.
Uzasadnienia Sądów obu instancji z naruszeniem art. 328 § 2 KPC nie zawierają
omówienia wiarygodności i mocy innych dowodów znajdujących się w aktach sprawy,
poza zaświadczeniem szpitalnym z dnia 17 stycznia 1996 r. Było ono sporządzone
około roku wcześniej przed wydaniem wyroku z dnia 4 grudnia 1996 r. [...],
przywracającym powódkę do pracy w pozwanym zakładzie z powodu nieuzasadnio-
nego rozwiązania z nią stosunku pracy.

Wyrok ten stał się wykonalny po oddaleniu apelacji strony pozwanej wyrokiem
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 maja 1997 r.
[...]. Strona pozwana obowiązana była wykonać to orzeczenie, bowiem z mocy art.
388 § 1 KPC stało się ono natychmiast wykonalne. Jeśliby stan zdrowia powódki
uniemożliwiał jej przywrócenie do pracy, to Sądy orzekające w sprawie nie uwzględ-
niłyby tego żądania, lecz orzekłyby zgodnie z art. 45 § 2 KP o odszkodowaniu. Nie-
dopuszczalna więc była odmowa zatrudnienia powódki przez pozwanego, pominięcie
jej gotowości do pracy, jak również wykorzystanie do tego zaświadczenia lekarskiego
wydanego przed wydaniem orzeczenia o przywróceniu powódki do pracy. W
niniejszej sprawie Sądy obu instancji nie wzięły pod uwagę i nie oceniły innych załą-
czonych do akt dokumentów o stanie zdrowia powódki. Nie można było w szczegól-
ności pominąć zaświadczenia Zakładu Radiologii Klinicznej z W. [...] zawierającego
wynik tomografii komputerowej z badania powódki w dniu 20 czerwca 1997 r., które
nie wykazało nieprawidłowych zmian ogniskowych w obrębie tkanki mózgowej po-
wódki. Podważa to zasadność pośpiesznego skierowania powódki na badanie przez
Komisję do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia celem ustalenia jej niezdolności do
pracy, zamiast pouczenia o ewentualnej możliwości skorzystania z płatnego urlopu
dla poratowania zdrowia (art. 73 Karty Nauczyciela). Wezwania powódki na badania
komisyjne w czasie, gdy nie przebywała w miejscu stałego zamieszkania, lecz w in-
nych miejscach pobytu, w tym częściowo na badaniach lekarskich z innych powodów
w zakładach leczniczych w Ł. i w W. wymagało rozważnej oceny podstaw zastoso-
wania wobec powódki art. 23 ust. 3 i 4 Karty Nauczyciela. Zdaniem Sądu Najwyż-
szego, podstawą faktyczną zastosowania art. 23 ust. 3 Karty Nauczyciela i skierowa-
nia z urzędu nauczyciela na badania lekarskie przez komisję lekarską do spraw in-
walidztwa i zatrudnienia w celu ustalenia niezdolności nauczyciela do pracy w peł-
nym wymiarze zajęć na zajmowanym stanowisku mogą być zmiany w stanie zdrowia,
powstałe po prawomocnych orzeczeniach sądowych o przywrócenie do pracy, a nie
istniejący przedtem stan zdrowia nauczyciela. Brak jakichkolwiek ustaleń w zaskar-
żonym wyroku w odniesieniu do tego okresu uniemożliwia ocenę, czy skierowanie
powódki na badania komisyjne nastąpiło bez uzasadnionych podstaw i czy pozwany
zakład pracy nie nadużył swego uprawnienia, przewidzianego w art. 23 ust. 3 Karty
Nauczyciela, w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego
prawa, o którym mowa w art. 8 KP. Sądy obu instancji nie rozważyły także, czy w
sytuacji osobistej i rodzinnej powódki (wiek przedemerytalny, stan zdrowia, utrzyma-
nie dzieci, mieszkanie służbowe itp.) rozwiązanie z nią stosunku pracy nie było
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Usprawiedliwia to zarzut kasacji, że
zaskarżony wyrok narusza art. 23 ust. 3 Karty Nauczyciela w związku z art. 8 KP. Z
tego względu istnieje konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w celu uzupeł-
nienia ustaleń co do stanu zdrowia powódki po prawomocnym przywróceniu jej do
pracy i zbadania na tej podstawie zasadności powództwa co do ponownego przy-
wrócenia jej do pracy. Dopiero po rozstrzygnięciu tej kwestii będzie także możliwe
ustosunkowanie się do roszczeń powódki, opartych na podstawie art. 5 i art. 6 ust. 2
pkt 8 i art. 3 ustawy z dnia 10 lipca 1985r. o rocznych nagrodach z zakładowego
funduszu nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przed-
siębiorstwami państwowymi (Dz.U. Nr 32, poz. 141 ze zm.) z uwzględnieniem niedo-
puszczenia powódki do pracy, pomimo jej gotowości podjęcia po przywróceniu do
pracy, która nie została wykorzystana z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Pozos-
tałe zarzuty kasacji dotyczące naruszenia przez Sąd w zaskarżonym wyroku art. 61
Kodeksu cywilnego i art. 139 KPC są bezpodstawne, gdyż Sądy obu instancji prawid-
łowo oceniły z punktu widzenia tych przepisów kwestię doręczenia wezwań powódki
na badania komisyjne. Jednakże kwestia ta bez wyjaśnienia zasadności
zastosowania przez pozwanego wobec powódki art. 23 ust. 3 Karty Nauczyciela nie
ma samodzielnie zasadniczego znaczenia i jest uzależniona od uprzedniego rozs-
trzygnięcia powyższego zasadniczego zagadnienia.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że na
podstawie art. 39313 § 1 KPC należy uwzględnić kasację i orzec jak w sentencji.
========================================