Wyrok z dnia 29 marca 2001 r.
I PKN 325/00

Rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę jest nie tylko
przyczyna istniejąca w chwili złożenia pracownikowi oświadczenia woli, ale
także przyczyna, która ma się spełnić w nieodległym terminie (np. po upływie
okresu wypowiedzenia), a tym bardziej taka, która się w tym terminie spełnia.

Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz (sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2001 r. sprawy z powództwa
Haliny S. i Józefy S. przeciwko Zakładowi Usług Komunalnych Gminy M. o przywró-
cenie do pracy, na skutek kasacji powódek od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 11 stycznia 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 7 września 1999
r. oddalił powództwo Haliny S. i Józefy S. przeciwko Zakładowi Usług Komunalnych
w M. o uznanie za bezskuteczne wypowiedzeń umów o pracę.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka Halina S., zatrudniona u strony po-
zwanej od 2 stycznia 1995 r., pracowała na stanowisku starszego inspektora do
spraw współwłasności, natomiast Józefa S., zatrudniona od 1 lutego 1982 r., zajmo-
wała w ostatnim czasie stanowisko głównej księgowej. W dniu 26 maja 1999 r. po-
wódki otrzymały pisma zawierające oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu
umów o pracę ze względu na zmiany organizacyjne związane z łączeniem zakładów.
Zakład budżetowy, w którym pracowały powódki, miał być połączony z Zakładem
Usług Komunalnych w jeden zakład o nazwie: Zakład Usług Komunalnych Gminy M.,
posiadający 28 stanowisk pracy. Przed połączeniem w obydwu wymienionych zakła-
dach było zatrudnionych łącznie 31 pracowników. Tak więc uległy likwidacji 3 stano-
wiska, w tym stanowiska obu powódek. Uchwałę o połączeniu wymienionych zakła-
dów podjęła Rada Gminy M. dnia 27 lutego 1999 r., a w dniu 25 marca 1999 r. Za-
rząd Gminy zatwierdził regulamin organizacyjny powstałego wskutek połączenia Za-
kładu Usług Komunalnych Gminy M. W dniu 7 kwietnia 1999 r. strona pozwana za-
wiadomiła Powiatowy Urząd Pracy w J.G. o zamiarze rozwiązania umów o pracę z
trzema pracownikami. Wypłaciła także powódkom odprawy pieniężne. W ocenie
Sądu Rejonowego, nie ulegało wątpliwości, że wypowiedzenie powódkom umów o
pracę było uzasadnione, a przy tym nie naruszało przepisów obowiązujących przy
wypowiadaniu umów o pracę z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy. Zdaniem
tego Sądu, przekształcenia organizacyjne dokonane na podstawach przewidzianych
w art. 231 KP nie wykluczają zmian organizacyjnych, o których mowa w ustawie o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 11
stycznia 2000 r. oddalił apelację, którą złożyły powódki od wyroku Sądu pierwszej
instancji. Uznał, że postępowanie dowodowe przeprowadzone przez ten Sąd było
wyczerpujące, a ustalenia - prawidłowe. Podkreślił, że połączenie dwóch jednostek
organizacyjnych Gminy M. spowodowało zmniejszenie etatów, co znalazło wyraz w
regulaminie organizacyjnym nowej jednostki, tj. Zakładu Usług Komunalnych Gminy
M. Stanowisko starszego inspektora do spraw współwłasności, zajmowane przez
powódkę Halinę S., zostało połączone ze stanowiskiem inspektora do spraw dodat-
ków mieszkaniowych, a dla stanowiska głównego księgowego został przewidziany
jeden etat, wobec czego nie było miejsca pracy dla powódki Józefy S. jako drugiej
głównej księgowej. Sąd Okręgowy, odnosząc się do zarzutu powódek zawartego w
apelacji, jakoby niedopuszczalne było wypowiedzenie im umów o pracę przez do-
tychczasowego pracodawcę i przed połączeniem zakładów pracy, stwierdził, że wy-
stąpienie okoliczności prowadzących do zmiany pracodawcy w trybie art. 231 § 1 KP
nie wyklucza zastosowania ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasa-
dach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy, jeżeli zajdzie konieczność
zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn określonych w tej ustawie. Tym samym w ist-
niejącym stanie faktycznym wypowiedzenie powódkom umów o pracę było uzasad-
nione i zgodne z prawem.

W kasacji od powyższego wyroku powódki wskazały jako jej podstawę naru-
szenie prawa materialnego polegające na błędnej wykładni art. 231 KP i art. 1 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy przez przyjęcie, że
,,zmiany organizacyjne związane z trybem opisanym w art. 231 KP mogą być równo-
cześnie zmianami organizacyjnymi w rozumieniu ustawy o zwolnieniach grupowych".
Ponadto powódki zarzuciły naruszenie art. 3 KP wskutek błędnej wykładni tego prze-
pisu, polegającej na przyjęciu, że gmina, w której ramach działają w formie zakładów
budżetowych dwie odrębne jednostki organizacyjne będące zakładami pracy, która
tworzy nowy zakład, wnosząc do niego dwa dotychczasowe zakłady pracy, może być
traktowana jako pracodawca w rozumieniu art. 3 KP. Zdaniem skarżących, inne moż-
liwości stwarza pracodawcy art. 1 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych, a inne
art. 231 KP. Tymczasem Sąd Okręgowy przyjął, że jeden stan faktyczny pozwala za-
stosować dwa różne rozwiązania prawne. Wobec zatem naruszenia prawa material-
nego skarżące wniosły o zmianę wyroku Sądu drugiej instancji i przywrócenie ich do
pracy oraz zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zarzuty kasacji są nietrafne. Ocena kasacji zależy od rozstrzygnięcia kwestii,
czy pracodawca powódek, tj. Zakład Budżetowy Gospodarki Komunalnej i Mieszka-
niowej w M., który od dnia 1 lipca 1999 r. miał być przejęty przez Zakład Usług Ko-
munalnych w M., mógł przed tym dniem wypowiedzieć powódkom umowy o pracę z
powołaniem się na zmiany organizacyjne związane z łączeniem tych zakładów.
Wbrew zapatrywaniu skarżących, obowiązujące przepisy nie stwarzają po temu
przeszkód.

W myśl art. 45 § 1 KP, warunkiem skutecznego wypowiedzenia pracownikowi
umowy o pracę jest między innymi istnienie rzeczywistej przyczyny tego wypowie-
dzenia. Przyczyną rzeczywistą jest zaś nie tylko ta, która istnieje w chwili złożenia
pracownikowi oświadczenia woli, ale także i zamierzona, która ma się spełnić w nie-
odległym terminie, a tym bardziej taka, która się w tym terminie spełnia. Gdyby bo-
wiem przyjąć, że przyczyna wypowiedzenia, np., likwidacja stanowiska pracy, powin-
na istnieć już w momencie wypowiedzenia umowy, to zakład pracy musiałby zatrud-
niać pracownika jeszcze przez okres wypowiedzenia, wynoszący niejednokrotnie 3
miesiące, mimo że nie istniałoby już jego stanowisko pracy, a co więcej - mimo że
nie byłoby już dla niego pracy. W takiej też sytuacji pracodawca musiałby zwolnić
pracownika z jej świadczenia, płacąc mu jednak wynagrodzenie do upływu okresu
wypowiedzenia albo odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia (art.
361 § 1 KP). Skutki ekonomiczne takiego rozumienia ,,rzeczywistej przyczyny" wypo-
wiedzenia są łatwe do przewidzenia, a dla pracodawcy byłyby także dotkliwe,
zwłaszcza wówczas, gdy likwidacja dotyczyłaby nie jednego stanowiska pracy. Tak
więc zakład budżetowy, będący pracodawcą powódek, licząc się ze zmianami, które
miały nastąpić od dnia 1 lipca 1999 r., mógł im wcześniej wypowiedzieć umowy o
pracę. Stało się to dnia 26 maja 1999 r., zatem z niedużym wyprzedzeniem, przy
czym zatrudniający powódki zakład budżetowy został rzeczywiście przejęty przez
Zakład Usług Komunalnych w dacie ustalonej w uchwale Rady Gminy M. z dnia 27
lutego 1999 r.

Przedstawiony pogląd nie oznacza wszakże, że niemożliwa jest inna sytuacja,
to jest najpierw przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, a następnie dosto-
sowanie przez tego pracodawcę stanu zatrudnienia do swoich potrzeb. Wówczas,
zgodnie z art. 231 § 1 KP, pracodawca, stając się z mocy prawa stroną w dotychcza-
sowych stosunkach pracy, może wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę lub
dokonać zmiany jej warunków.

Jak z przytoczonych uwag wynika, przejście zakładu pracy lub jego części na
innego pracodawcę nie wyłącza możliwości zastosowania przez dotychczasowego
pracodawcę art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.),
zwłaszcza gdy zostaną wcześniej ustalone warunki przejęcia pracowników przez in-
nego pracodawcę, np. dotyczące ich liczby, przydatności ze względu na wykonywany
zawód, itp.

Z tych przyczyn nie można było uznać, że Sąd Okręgowy naruszył wskazane
w kasacji przepisy art. 1 ust. 1 wymienionej ustawy oraz art. 231 KP. Nie naruszył
również art. 3 KP, przyjąwszy, że dotychczasowy pracodawca był uprawniony do
wypowiedzenia powódkom umów o pracę. Tenże pracodawca zatrudniał je bowiem
w chwili złożenia oświadczeń o wypowiedzeniu umów o pracę i on także mógł złożyć
zakwestionowane oświadczenia woli.

Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC
orzekł o oddaleniu kasacji.
========================================