Wyrok z dnia 21 października 1999 r.
I PKN 299/99

Bezzasadny jest kasacyjny zarzut naruszenia art. 98 ust. 3 ustawy z dnia
19 października 1972 r. o wynalazczości (jednolity tekst: Dz.U. z 1984 r. Nr 33,
poz. 177 ze zm.), jeżeli efekty uzyskane przez stosowanie projektu wynalazcze-
go nie dotyczyły efektów uzyskanych przez wykonywanie prawa do patentu lub
do prawa ochronnego albo patentu lub prawa ochronnego.


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Walerian Sanetra
(sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 października 1999 r. sprawy z po-
wództwa Jerzego B. przeciwko Przedsiębiorstwu Badawczo-Produkcyjnemu Prze-
mysłu Kablowego ,,E." w likwidacji o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 listopada 1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację i zasądził na rzecz strony pozwanej od powoda kwotę
1.000 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


W imieniu powoda Jerzego B. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 listopada 1997 r. [...], którym jego apelacja od
wyroku Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 4 grudnia 1996 r. [...] w zasadni-
czym zakresie została oddalona i który jednakże równocześnie w pewnym zakresie
został zmieniony na korzyść powoda.

Powód Jerzy B. domagał się zasądzenia od pozwanego Przedsiębiorstwa Ba-
dawczo Produkcyjnego Przemysłu Kablowego ,,E." w O.M. wynagrodzenia za stoso-
wanie w latach 1987 - 1992 opatentowanego wynalazku, dotyczącego sposobu roz-
tłaczania kapturków termokurczliwych oraz urządzenia do roztłaczania kapturków
termokurczliwych. W toku postępowania powód sprecyzował ostatecznie swe rosz-
czenia w ten sposób, że wniósł o zasądzenie wynagrodzenia według opinii biegłego
inż. Jana W., sporządzonej 19 grudnia 1995 r. [...], tj. w łącznej kwocie 41.512.313 zł
(przed denominacją) wraz z odsetkami ustawowymi. W piśmie procesowym z dnia 14
grudnia 1995 r., wniesionym dnia 22 grudnia 1995 r. [...], powód wystąpił ponadto o
zasądzenie odsetek od zaległych odsetek, stosownie do treści art. 482 § 1 KC. Sąd
Wojewódzki uwzględnił powództwo co do kwoty 1.577,15 (należności głównej) oraz
kwoty 5.180,59 zł skapitalizowanych odsetek (z odsetkami ustawowymi od 24 maja
1996 r. do dnia zapłaty), zaś w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Sąd ten
ustalił, że powód jest twórcą wynalazku, dotyczącego sposobu roztłaczania kaptur-
ków termokurczliwych i urządzenia do roztłaczania. Wynalazek ten został wykorzys-
tany w procesie technologicznym produkcji kapturków termokurczliwych, potrzebnych
do zabezpieczenia zakończeń kabli. Powód jako twórca wynalazku otrzymał tytułem
wynagrodzenia za pięć lat stosowania wynalazku (od 1 lipca 1987 r. do 30 czerwca
1992 r.) kwotę 262,15 zł. Opierając się na treści § 1 ust. 4 i § 10 ust. 3 zarządzenia
Ministra - Kierownika Urzędu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń z 31 stycznia 1986
r. w sprawie zasad obliczania efektów stanowiących podstawę do ustalenia wysoko-
ści wynagrodzeń za pracownicze projekty wynalazcze (M.P. Nr 12, poz. 87) Sąd
Wojewódzki uznał za wiarygodną opinię biegłego Jana W. z 5 sierpnia 1996 r. i na jej
podstawie ,,przypisał rozwiązaniu powoda 35% udziału w całości przedsiębiorstwa w
postaci produkcji kapturków termokurczliwych." Odpowiednio do tych ustaleń wyliczył
wynagrodzenie powoda na kwotę 1.839,26 złotych oraz wysokość skapitalizowanych
odsetek. Na podstawie art. 9 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości
(jednolity tekst: Dz.U. z 1984 r. Nr 33, poz. 77 ze zm.) Sąd Wojewódzki zasądził na
rzecz powoda kwotę 1.577,15 (po odliczeniu już wypłaconego wynagrodzenia) oraz
kwotę 5.180,59 tytułem skapitalizowanych odsetek.
W toku postępowania przed Sądem Apelacyjnym - w następstwie apelacji
powoda - przeprowadzono dowód z opinii Politechniki W. na okoliczność jaką część
rozwiązania całości przedsięwzięcia w postaci produkcji kapturków termokurczliwych
należy przypisać powodowi jako twórcy projektu wynalazczego, (objętego patentem
[...]), a jaka część tego przedsięwzięcia jest związana z wdrożeniem wyniku prac ba-
dawczo-rozwojowych, nie objętych tym projektem wynalazczym. Według opinii Ins-
tytutu Technologii Materiałowych Politechniki W. termoformowanie kapturków według
wynalazku powoda i przy użyciu wynalezionego przez niego urządzenia, stanowiło
20% całości prac badawczo-wdrożeniowych zmierzających do produkcji kapturków
termokurczliwych. W ocenie Sądu drugiej instancji w świetle tej opinii, a także wobec
wniosków opinii biegłego J.W. (sporządzonej 5 sierpnia 1996 r.), po przedstawieniu
przez pozwane przedsiębiorstwo materiałów dotyczących prac badawczych i prób
[...], należy uznać, iż projektowi wynalazczemu powoda można przypisać nie więcej
niż 35% efektów związanych z produkcją kapturków termokurczliwych. Taki sposób
obliczania wynagrodzenia za stosowanie projektu wynalazczego przewidziano w §
10 ust. 3 zarządzenia Ministra - Kierownika Urzędu Naukowo-Technicznego i Wdro-
żeń z dnia 31 stycznia 1986 r. Obie opinie uwzględniają przedstawione przez poz-
wane przedsiębiorstwo dokumenty obrazujące przeprowadzone prace badawcze
poprzedzające podjęcie produkcji kapturków. Prace te obejmowały tak istotne za-
gadnienia jak: dobór materiałów, konstrukcja wyrobu i formy wtryskowej, proces
wtrysku, sieciowanie radiacyjne, nakładanie kleju. Na problem właściwego doboru
materiałów zwracał uwagę sam powód w sprawozdaniu z pracy naukowo-badawczej
z 1982 r. [...]. Z tego samego sprawozdania wynika, że próby materiałowe trwały
prawie rok. Podobne problemy stwarzało opracowanie receptury kleju topliwego i
technologii jego nakładania wraz z oprzyrządowaniem. Zwracał na to również uwagę
sam powód [...]. Jego też zdaniem uruchomienie produkcji kapturków termokurczli-
wych stanowiło trudny, trwający od 1986 r. proces. Wyliczone przez biegłego J.W.
wynagrodzenie obejmuje także efekty z produkcji doświadczalnej i importowej. Mając
na uwadze powyższe okoliczności Sąd drugiej instancji oddalił apelację powoda skie-
rowaną do należności głównej stanowiącej wynagrodzenie twórcy. Uznał natomiast
rację skarżącego w kwestii przyjętego w wyroku Sądu Wojewódzkiego początkowego
terminu
płatności odsetek od zaległych odsetek. Zgodnie z art. 482 KC odsetek
od zaległych odsetek można żądać od chwili wytoczenia o nie powództwa. Należy
zatem przyjąć, iż samo złożenie pisma procesowego zawierającego takie żądanie
uprawnia do świadczenia podwyższonego o odsetki od zaległych odsetek. Taki sku-
tek w rozpoznawanej sprawie wywołało pismo powoda złożone bezpośrednio w Są-
dzie Wojewódzkim 22 grudnia 1995 r. [...]. Z tego względu zgodnie z regułą art. 111
§ 2 KC powodowi należą się od dnia 23 grudnia 1995 r. odsetki od wyliczonych na
ten dzień zaległych odsetek. Stosownie do tego ustalenia zmieniony został zaskar-
żony apelacją wyrok Sądu pierwszej instancji.
W kasacji zaskarżonemu nią wyrokowi postawiono zarzut, iż narusza on prze-
pisy prawa materialnego, ,,a mian. art. 98 ust. 2 i 3 ustawy z 19 października 1972 r.
o wynalazczości (Dz.U. 33/84 poz. 177) przez pominięcie tegoż przepisu przy ustala-
niu efektów wynalazku opatentowanego numerem [...] oraz art. 110 ust. 1 powyższej
ustawy przez jego niezastosowanie." Ponadto kasacja zawiera zarzut ,,naruszenia
przepisów postępowania a mian. art. 233 § 1 KPC przez nierozważenie całości mate-
riału zgromadzonego w sprawie oraz art. 316 § 1 i art. 364 § 2 KPC przez zamknię-
cie rozprawy mimo niewyjaśnienia całości żądań powoda a mian. należności powoda
z tytułu efektów wtórnych; uchybienia te miały niewątpliwie istotny wypływ na wynik
sprawy."

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw i wobec tego nie mogła zostać
uwzględniona. W petitum postawiony został zarzut, iż w zaskarżonym wyroku doszło
do naruszenia art. 98 ust. 2 i 3 oraz art. 110 ust. 1 ustawy o wynalazczości. Gdy idzie
o art. 98 ust. 2 i 3 ustawy o wynalazczości to brak jest w kasacji wyjaśnienia na czym
polegało jego naruszenie. Jest to istotna okoliczność, gdyż Sąd Najwyższy rozpoz-
naje sprawę w granicach kasacji (art. 39311 KPC), a te wyznaczone są zwłaszcza
przez to w jaki sposób ujęte zostały w niej jej podstawy (tj. jakie wskazano w niej
konkretne przepisy, których naruszenie się zarzuca), a także ich uzasadnienie (art.
3933 KPC). W myśl art. 98 ust. 2 ustawy o wynalazczości (w brzmieniu mającym zas-
tosowanie do rozpoznanej sprawy) podstawą do ustalenia wysokości wynagrodzenia
za pracowniczy projekt wynalazczy są efekty uzyskane przez stosowanie projektu.
Przepis ten został zastosowany w zaskarżonym wyroku, bo przy ustalaniu wyna-
grodzenia powoda podstawę dla jego określenia stanowiły efekty uzyskane przez
stosowanie jego projektu. W kasacji nie podaje się zaś na czym polegało naruszenie
tego przepisu. Podobnie jest w wypadku art. 98 ust. 3 ustawy o wynalazczości, w
myśl którego ilekroć w ustawie jest mowa o efektach uzyskanych przez stosowanie
projektu wynalazczego, dotyczy to również efektów uzyskanych przez wykonywanie
prawa do patentu lub do prawa ochronnego albo patentu lub prawa ochronnego. W
toku rozpoznawania sprawy w ogóle nie była podnoszona kwestia efektów z prawa
do patentu i z patentu, gdyż jak można sądzić efektów tego typu wynalazek powoda
w ogóle nie przyniósł. Również w kasacji brak jest twierdzenia, że wynalazek powoda
był źródłem efektów wynikających z wykonywania prawa do patentu lub z patentu
(np. w następstwie zawarcia umowy licencyjnej, czy umowy o przeniesieniu prawa do
patentu lub z patentu). Ponadto w uzasadnieniu znalazło się niezrozumiałe zdanie,
że ,,prawidłowych ustaleń Sąd winien dokonać w oparciu o przepis art. 98 rozporzą-
dzenia Rady Ministrów w sprawie projektów wynalazczych". Prawdopodobnie idzie w
tym wypadku o art. 98 ustawy o wynalazczości, gdyż rozporządzenie Rady Ministrów
z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie projektów wynalazczych (Dz.U. Nr 33, poz. 178
ze zm.), które mogłoby tu ewentualnie wchodzić w rachubę (lecz jest to wątpliwe,
rola zaś Sądu Najwyższego nie polega na snuciu domysłów dotyczących tego o jaki
przepis, jakiego aktu prawnego idzie wnoszącemu kasację) - nie było podzielone na
artykuły lecz na paragrafy, których przy tym było tylko 87. Niezależnie od tego
twierdzenie kasacji, że Sąd Apelacyjny naruszył art. 98 ustawy o wynalazczości - jak
wspomniano - jest gołosłowne i jednocześnie fałszywe, gdyż przepisy tego artykułu
zostały przez ten Sąd zastosowane, skoro uznał on, iż powodowi należało się wy-
nagrodzenie stosownie do efektów uzyskanych z zastosowania jego wynalazku. Inną
sprawą jest natomiast to, czy przy ustalaniu tych efektów w sposób właściwy zostały
zastosowane przepisy wykonawcze. W istocie jednakże w kasacji brak jest
skonkretyzowanych zarzutów dotyczących naruszenia tych przepisów, a ponadto
także w tym zakresie - zdaniem Sądu Najwyższego - nie doszło do uchybienia obo-
wiązującemu swego czasu prawu, które miało zastosowanie do wynagrodzenia
(ustalania wielkości efektów z wynalazku) powoda.
Również zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC ,,przez nierozważenie całości
materiału zgromadzonego w sprawie" jest nietrafny. Sąd Apelacyjny oparł swoje
rozstrzygnięcie na opiniach biegłych, które poddał należytej analizie. Ostatecznie
przyjął za właściwe stanowisko wyrażone w opinii J.W. z 5 sierpnia 1996 r., którą
słusznie uznał za najbardziej wiarygodną i uwzględniającą całość materiału potrzeb-
nego dla prawidłowego wyliczenia wynagrodzenia powoda. Opinia ta - choć różni się
od pierwszej opinii J.W. (z 19 grudnia 1995 r.) - jest korzystniejsza dla powoda od
opinii wydanej przez Politechnikę W. Opierając swoje rozstrzygnięcie na ustaleniach
zawartych w opinii biegłego J.W. z 5 sierpnia1996 r. Sąd Apelacyjny nie wykroczył
poza wyznaczone przez art. 233 § 1 KPC ramy swobodnej oceny wiarygodności i
mocy dowodów, a przy tym zarzut, iż nie dokonał jej na podstawie wszechstronnego
rozważania zebranego materiału jest gołosłowny i nie odpowiada prawdzie. Nie jest
trafny także zarzut naruszenia art. 316 § 1 KPC, gdyż Sąd Apelacyjny po zamknięciu
rozprawy wydał wyrok, a przy tym miał na uwadze stan rzeczy istniejący w chwili za-
mknięcia rozprawy. Wbrew temu co sugeruje się w kasacji przepis ten nie formułuje
reguły, że Sąd może zamknąć rozprawę po wyjaśnieniu całości żądań strony. Wska-
zany w petitum kasacji art. 364 § 2 KPC nie istnieje w tym akcie prawnym. Art. 364
nie jest podzielony na paragrafy i stanowi, że prawomocność orzeczenia stwierdza
na wniosek strony sąd pierwszej instancji na posiedzeniu niejawnym, a dopóki akta
sprawy znajdują się w sądzie drugiej instancji - ten sąd. Problem naruszenia tego
przepisu nie pojawił się w toku przebiegu całej sprawy; w ogóle nie był podnoszony
zarzut jego naruszenia.
Zasadny jest natomiast zarzut naruszenia art. 110 ust. 1 ustawy o wynalaz-
czości lecz również on nie mógł zostać uwzględniony przez Sąd Najwyższy. Przepis
ten między innymi stanowi, że twórca nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądo-
wych, a mimo tego powód takimi kosztami został obciążony przez Sąd pierwszej ins-
tancji. Kasacja nie wskazuje jednakże jaki w tym wypadku przepis naruszył Sąd dru-
giej instancji i już chociażby z tego powodu również w tym zakresie nie mogła ona
zostać uwzględniona. Istotniejsze jest jednakże to, że w myśl kształtującego się
orzecznictwa Sądu Najwyższego - które to stanowisko niniejszy skład tego Sądu w
pełni podziela - kasacją nie może być zaskarżone postanowienie dotyczące kosztów
procesu, gdyż jest to rozstrzygnięcie o charakterze akcesoryjnym, wykraczające
poza ramy pojęcia orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie (poza ramy
,,sprawy"), w rozumieniu art. 392 KPC.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC, orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================