Wyrok z dnia 7 marca 2001 r.
I PKN 297/00

Pracownik odwołany ze stanowiska do czasu rozwiązania stosunku
pracy ma prawo do wynagrodzenia przysługującego mu przed odwołaniem (art.
70 § 2 KP). Wynagrodzenie to obejmuje również premię, gdyż w tym przypadku
art. 81 § 1 KP nie ma zastosowania.


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Katarzyna Gonera, Józef Iwulski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2001 r. sprawy z powództwa
Andrzeja J. przeciwko Państwowemu Teatrowi Dramatycznemu [...] w B. i P. Urzę-
dowi Wojewódzkiemu w B. o zapłatę , na skutek kasacji Państwowego Teatru Dra-
matycznego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 grudnia 1999 r.
[...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Andrzej J., po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa, wniósł o zasądzenie
kwoty 10.336 zł z odsetkami tytułem ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypo-
czynkowy oraz kwoty 10.030 zł tytułem premii za okres od lipca do grudnia 1998 r.
Pozwany Wojewoda P. wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc zarzut
braku legitymacji biernej.
Pozwany Państwowy Teatr Dramatyczny [...] w B. ustosunkował się tylko do
części żądania, twierdząc, że powodowi nie przysługuje premia, bowiem od 17
czerwca 1998 r. został zwolniony z obowiązku wykonywania pracy przez Wojewodę
B.
Sąd Okręgowy w Białymstoku-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyro-
kiem z dnia 23 września 1999 r. zasądził na rzecz Andrzeja J. od Państwowego Tea-
tru Dramatycznego [...] w B. kwotę 10.336 zł, a w pozostałej części oddalił powódz-
two.
Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny. Andrzej J. został przez Wojewodę
B. powołany z dniem 1 września 1997 r. na stanowisko dyrektora naczelnego i arty-
stycznego Teatru Dramatycznego [...] w B. Pismem z 17 czerwca 1999 r. Wojewoda
zwolnił powoda z obowiązku świadczenia pracy jako dyrektora, podkreślając, że nie
jest on obowiązany przychodzić do pracy. Następnie, po uzyskaniu opinii Zarządu
Głównego ZASP oraz zgody Ministra Kultury i Sztuki Wojewoda B., pismem z 30
lipca 1998 r. odwołał Andrzeja J. ze stanowiska z dniem 31 grudnia 1998 r. Pismo to
wraz z dołączoną do niego kartą urlopową wskazującą na korzystanie z urlopu wy-
poczynkowego od 3 sierpnia 1998 r. do 26 listopada 1998 r. doręczono powodowi 4
sierpnia 1998 r. W odpowiedzi na to, powód poinformował Wojewodę, że nie wyrażał
ani woli, ani zgody na wykorzystywanie urlopu, który nie był też objęty planem
urlopów na 1998 rok. Powód podkreślił, że w dalszym ciągu pozostaje w gotowości
do pracy. Stosunek pracy powoda ustał 31 grudnia 1998 r. Do czasu rozwiązania
stosunku pracy otrzymywał on wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatek funkcyjny i
stażowy. W okresie od sierpnia do grudnia 1998 r. nie otrzymywał natomiast mie-
sięcznej premii regulaminowej przewidzianej w zakładowym regulaminie premiowa-
nia i nagradzania. Roszczenie o zapłatę premii Sąd pierwszej instancji uznał za nie-
zasadne, gdyż w okresie nieświadczenia pracy powód zachował prawo tylko do wy-
nagrodzenia wynikającego z jego osobistego zaszeregowania, bez dodatków i premii
(art. 81 § 1 KP). Za uzasadnione uznane zostało roszczenie o ekwiwalent za urlop
wypoczynkowy. Sąd Okręgowy powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5
lutego 1991 r. (I PR 407/90, OSNCP z 1993 r., z. 1-2, poz. 22 ), w którym
stwierdzono, że prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy po-
wstaje, gdy pomimo nieświadczenia pracy i pobierania wynagrodzenia w okresie
wypowiedzenia, traktowanego przez pracodawcę jako faza równoczesnego korzy-
stania z urlopu wypoczynkowego, pracownik pozostawał w gotowości do wykony-
wania pracy, a pracodawca go do niej nie dopuszczał. Wysokość ekwiwalentu Sąd
ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu księgowości.
Wyrok ten zaskarżył tylko powód, a Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z
dnia 29 grudnia 1999 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego (w punkcie II, oddalającym
powództwo) i zasądził od pozwanego Państwowego Teatru Dramatycznego [...] w B.
na rzecz powoda kwoty 1.850,80 zł, dwa razy po 2.160 zł, 1.728 zł i 2.131,20 zł z
odsetkami oraz oddalił powództwo w stosunku do P. Urzędu Wojewódzkiego w B.
Zasądzone kwoty stanowią premię za okres od sierpnia do grudnia 1998 r. W ocenie
Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcie w zakresie żądania zasądzenia premii nie powin-
no nastąpić na podstawie art. 81 § 1 KP, do którego odwołał się Sąd pierwszej ins-
tancji, lecz na podstawie regulaminu premiowania. Pozwany pozbawiając powoda
premii wskazał na § 5 regulaminu, zgodnie z którym ,, premia indywidualna może
ulec zmniejszeniu, a nawet pracownik może być pozbawiony jej całkowicie, jeżeli
zachodzą przesłanki określone w § 6, 7, 8 oraz jeżeli pracownik niesumiennie i nie-
rzetelnie wykonuje swoje obowiązki". Pozwany wskazując ogólnie na § 5 regulaminu
nie sprecyzował, czy pozbawił powoda premii z uwagi na zaistnienie przesłanek z §
6, 7 i 8, czy z powodu niesumiennego i nienależytego wykonywania obowiązków.
Zdaniem Sądu drugiej instancji, z akt sprawy zdaje się wynikać, że to nie przesłanki z
§ 6, 7 i 8 stanowiły podstawę pozbawienia powoda premii. Podstawą nie mogło być
też niesumienne i nierzetelne wykonywanie obowiązków, skoro powód w spornym
okresie nie pracował, a za cały okres wcześniejszy otrzymał premię. Premia była wy-
płacana co miesiąc razem z wynagrodzeniem, a zatem o jej przyznaniu decydowała
ocena pracownika za dany miesiąc. Sąd pierwszej instancji uznał, że nieświadczenie
pracy było przyczyną niewypłacenia premii. Sąd Apelacyjny natomiast doszedł do
przekonania, że regulamin nie stwarza takiej możliwości. Z przepisów regulaminu nie
można wyprowadzić wniosku, że nieodłącznym warunkiem wypłaty premii jest świad-
czenie pracy, gdyż tylko wówczas można ocenić, czy pracownik świadczy pracę su-
miennie i rzetelnie. W § 6 przewidziano wypłatę premii w wielu przypadkach uspra-
wiedliwionej nieobecności pracownika, przy czym z ust. 1 i 2 tego przepisu należy
wnosić, że mogą to być także nieobecności długotrwałe. Powód nie świadczył pracy
bez swojej winy, z przyczyn od niego niezależnych, z powodu przedwczesnej decyzji
Wojewody. ,,Dlatego w okresie nieświadczenia pracy powinien być traktowany w za-
kresie wszystkich uprawnień, w tym również prawa do premii wypłacanej co miesiąc,
będącej niemal składnikiem wynagrodzenia, tak jakby pracował." Nie zaistniała sy-
tuacja określona regulaminem, uzasadniająca pozbawienie powoda premii.
Pozwany Teatr wniósł kasację od tego wyroku w części zasądzającej od niego
kwotę 10.030 zł, podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego przez niezasto-
sowanie przepisu art. 81 § 1 Kodeksu pracy statuującego zakres uprawnień pracow-
nika do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej świad-
czenia, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, a także przez
błędną wykładnię przepisów § 3 i § 6 zakładowego regulaminu premiowania przez
przyjęcie, że nie jest nieodłącznym warunkiem uruchomienia premii fakt wykonywa-
nia (świadczenia) pracy. Zdaniem strony pozwanej, zakres uprawnień płacowych
pracownika, który nie świadczy pracy na skutek przeszkód doznanych ze strony pra-
codawcy, wyznaczony jest w przepisie art. 81 § 1 KP. Wynagrodzenie za ten okres
nie obejmuje dodatków do płacy zasadniczej, poza dodatkiem funkcyjnym. Treść § 3
w związku z § 5 i § 6 regulaminu w ocenie pozwanego przesądza o tym, że co do
zasady premię wypłaca się pracownikom wykonującym swoje obowiązki, co więcej,
wykonującym je sumiennie i rzetelnie. Nie może sumiennie i rzetelnie wykonywać
obowiązków pracownik, który nie świadczy pracy. Sytuacje, w których pracownik za-
chowuje prawo do premii mimo nieświadczenia pracy, określone zostały w § 6 ust. 2
jako wyjątek. Wyjątek ten nie może być traktowany jako reguła, tak jak to przyjął Sąd
Apelacyjny.
Kasacja zawiera wniosek o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie
apelacji powoda w stosunku do pozwanego Teatru, ewentualnie o uchylenie wyroku
w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Kasacja nie jest zasadna. Sąd Apelacyjny nie dopuścił się obrazy przepisów
prawa materialnego stanowiących podstawy kasacji. Pominiętą przez stronę pozwa-
ną zasadą jest prawo pracownika odwołanego ze stanowiska do wynagrodzenia w
wysokości takiej, jak przed odwołaniem, do czasu rozwiązania stosunku pracy (art.
70 § 2 KP). Wynagrodzenie w rozumieniu tego przepisu obejmuje również tak zwaną
premię regulaminową. O tym, czy premia stanowiła składnik wynagrodzenia decy-
duje jej charakter i rodzaj, a to wynika z postanowień regulaminu wynagradzania
(premiowania) dotyczących przesłanek nabycia do niej prawa.
Prawidłowo zatem postąpił Sąd Apelacyjny poszukując w regulaminie premio-
wania odpowiedzi na pytanie, czy powodowi przysługiwała premia miesięczna w
okresie wypowiedzenia (w rozumieniu art. 70 § 2 KP). Analiza przepisów regulaminu
dokonana przez ten Sąd nie budzi zastrzeżeń. Świadczenie nazywane premią miewa
różnorodny charakter. Samo nazwanie świadczenia premią o charakterze ,,zadanio-
wo - uznaniowym" (§ 3 ust. 2 regulaminu) nie przesądza o jego charakterze. Premia,
do której pracownik nabywa prawo, jeżeli nie zajdą wyjątkowe, określone w regula-
minie okoliczności, jest w istocie rzeczy składnikiem wynagrodzenia. Z porównania §
3 z § 6 regulaminu wynika wniosek taki, jaki przedstawił Sąd Apelacyjny, a nie taki,
jaki sugerowany jest w kasacji. Słusznie podkreślił Sąd, że regulamin nie zawiera
postanowienia o przysługiwaniu premii miesięcznej tylko w miesiącach, kiedy pra-
cownik świadczy pracę. Wniosek taki nie wypływa z treści § 3, w myśl którego premie
są przyznawane pracownikom wykonującym swe obowiązki sumiennie i rzetelnie.
Porównanie tego postanowienia z § 5 (zgodnie z którym pracownik może być po-
zbawiony premii w całości lub w części, jeżeli niesumiennie albo nierzetelnie wyko-
nuje swe obowiązki) wyraźnie świadczy o tym, że są to przepisy określające tak
zwane reduktory, czyli okoliczności, w których premia wyjątkowo nie przysługuje. Nie
wynika z nich zasada przysługiwania premii tylko za miesiące rzeczywistego świad-
czenia pracy. Przeczy temu treść § 6, w którym uregulowano wysokość premii za
czas nieobecności w pracy z powodu choroby, urlopu bezpłatnego i wypoczynkowe-
go, ćwiczeń wojskowych, szkoleń itd. W takich przypadkach premia należy się w ca-
łości lub w części. Przepis § 6 regulaminu nie dotyczy powoda, gdyż nie można po-
wiedzieć, że był on nieobecny w pracy. Powód nie świadczył pracy, ponieważ był w
spornym okresie pracownikiem odwołanym i pozostawał w okresie tak zwanego wy-
powiedzenia (art. 70 § 2 KP). Pracownik w takiej sytuacji z reguły nie świadczy pracy
na dotychczasowym stanowisku (świadczenie pracy na innym stanowisku uregulo-
wane jest w art. 71 KP, co jednak nie ma związku z rozpoznawaną sprawą). Mimo
tego pracownik odwołany ze stanowiska ma zgodnie z art. 70 § 2 KP, prawo do
wynagrodzenia takiego, jakie przysługiwało mu przed odwołaniem. Przepis ten
wyłącza zatem w odniesieniu do pracownika odwołanego regulację z art. 81 § 1 KP.
Ten ostatni przepis nie miał wobec tego zastosowania również z tej przyczyny.
Kasacja, jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw, podlegała zatem od-
daleniu (art. 39312 KPC).
========================================