Wyrok z dnia 24 października 1997 r.
I PKN 286/97

Efektem ekonomicznym projektu racjonalizatorskiego, którego istotą
była przeróbka maszyn, może być korzyść majątkowa pracodawcy, polegająca
na uzyskaniu oszczędności, wskutek wyeliminowania potrzeby zakupu nowych
maszyn do produkcji. Nie są takim efektem korzyści wynikające z wytwarzania
wyrobów na przerobionych maszynach.

Przewodniczący SSN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN: Adam
Józefowicz (sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 października 1997 r. sprawy z po-
wództwa Zenona S. i Jana G. przeciwko [...] Zakładom Przemysłu Bawełnianego "N."
w Ł. o zapłatę, na skutek kasacji powoda Zenona S. od wyroku Sądu Apelacyjnego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 29 października 1996
r. [...]

1. o d r z u c i ł kasację w części dotyczącej odsetek od kwoty 900 zł za okres
od 18 sierpnia 1992 r. do 9 września 1993 r.
2. o d d a l i ł kasację w pozostałej części.
3. nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów postępowa-
nia kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Dnia 26 listopada 1991 r. Zenon S. i Jan G. złożyli w [...] Zakładach Przemysłu
Bawełnianego "N." w Ł. projekt wynalazczy pt. "Krosno MAV 165 standard typu lek-
kiego - uzyskane w wyniku przeróbki krosna MAV-165 Rn", zmienionym na tytuł
"Sposób przeróbki krosna MAV 165 Rn - na krosno MAV 185 standard typu lekkiego"
Decyzją z dnia 20 stycznia 1992 r. [...] Zakłady Przemysłu Bawełnianego "N."
w Ł. przyjęły wyżej wymieniony projekt do stosowania, nie uznając go za projekt wy-
nalazczy i umorzyły postępowanie w sprawie zgłoszonego projektu. W uzasadnieniu
decyzji stwierdzono, że projekt nie posiada cech technicznych i cech nowości, gdyż
pracujące dotychczas krosno MAV-165 Rn produkowane przez W. powstało w wyni-
ku zmniejszenia szerokości roboczej krosna dokonanego przez producenta krosien
na życzenie zamawiającego tj. ŁZPB "N.". Poszerzenie krosna w celu wprowadzenia
szerszej osnowy 185 cm jest odtworzeniem standardowego modelu MAV 185 i nie
zawiera wkładu myśli twórczej.
Spór między stronami toczył się przed Urzędem Patentowym Rzeczypospolitej
Polskiej, który decyzją z dnia 11 marca 1993 r. uznał, że powyższy projekt jest pro-
jektem racjonalizatorskim, opierając się na uznaniu przez zakłady roszczenia twór-
ców.
Postanowieniem z dnia 9 września 1993 r. [...] Zakłady Przemysłu Bawełnia-
nego "N." ustaliły jednorazowe wynagrodzenie szacunkowe po 2.000.000 starych zł
na rzecz każdego z twórców. Tak ustalonego wynagrodzenia nie zaakceptowali po-
wodowie.
Jan G. i Zenon S. w odrębnych pozwach wystąpili przeciwko wymienionym
Zakładom o zasądzenie po 291.000.000 st. zł z ustawowymi odsetkami od dnia wnie-
sienia powództwa z tytułu dalszego wynagrodzenia za pierwszy rok zastosowania
projektu racjonalizatorskiego, którego byli autorami. W toku procesu Zenon S. roz-
szerzył powództwo do kwoty 120.000. zł na rzecz obu powodów z ustawowymi od-
setkami od 1 czerwca 1992 r.
Sąd Wojewódzki w Łomży po łącznym rozpoznaniu obu spraw, wyrokiem z
dnia 10 kwietnia 1996 r. [...] zasądził od [...] Zakładów Przemysłu Bawełnianego na
rzecz Zenona S. i Jana G. po 7562 zł 67 groszy z 54% od dnia 24 września 1993 r.
do dnia 14 grudnia 1995 r. i 46% od dnia 14 grudnia 1995 r. do dnia zapłaty. W po-
zostałej części oddalił powództwo. Koszty postępowania Sąd orzekający wzajemnie
zniósł między stronami.
Sąd Wojewódzki ustalił, że w 1991 r. pozwane Zakłady zostały dotknięte trud-
nościami ekonomicznymi, spowodowanymi brakiem popytu na tkaniny o szerokości
140 cm, produkowane na krosnach będących w użytkowaniu w Zakładach. Rozważo-
no zakup krosien o szerokości roboczej 185 cm. umożliwiających produkcję szer-
szych tkanin, na które było zapotrzebowanie na rynku wewnętrznym. Kierownik re-
montów tkalni Zenon S. i kierownik Wydziału Tkalni Jan G. wystąpili z propozycją
opracowania przeróbki krosna MAV 165 Rn na krosno umożliwiające uzyskanie tka-
niny o szerokości 160 cm. Propozycja ta została zaakceptowana przez dyrektora
Tadeusza P., lecz nie zawarto z powodami umowy, ani nie ustalono wynagrodzenia.
Po dokonaniu dwóch prototypowych krosien we wrześniu i październiku 1991 r. po-
wodowie dokonali zgłoszenia pracowniczego projektu wynalazczego ze skutkami
wymienionymi wyżej.
Do dnia 17 czerwca 1992 r. poddano przeróbce dodatkowo 34 krosien, a łącz-
nie z prototypami 36 krosien. Do przeróbki wykorzystano części z wcześniej zdemon-
towanych 78 sztuk krosien, niezbędne do wymiany zużytych części. Przeróbki kro-
sien dokonano we własnym zakresie przez służby produkcyjne i warsztatowe.
W rozmowach o wynagrodzeniu powodowie domagali się po 1.000.000 sta-
rych zł za każde przerobione krosno. W myśl ogólnej dyrektywy z art. 93 ust. 2 i 4
ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości (jednolity tekst: Dz. U. z 1984
r. Nr 33, poz. 177 ze zm.), podstawą do ustalenia wynagrodzenia są efekty uzyskane
przez stosowanie projektu. Wynagrodzenie to mogło być ustalone jako ryczałtowe w
drodze zawarcia umowy, do której nie doszło. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego bez
znaczenia jest fakt, czy między stronami toczyły się rozmowy o wysokości wynagro-
dzenia. Sąd podzielił pogląd strony pozwanej, iż efektem uzyskanym przez zastoso-
wanie projektu racjonalizatorskiego, którego istota określona jest w decyzji Urzędu
Patentowego z dnia 11 marca 1993 r., są korzyści z tytułu wyeliminowania zakupu
nowych krosien. Stanowisko swoje Sąd oparł na opinii biegłych: Henryka P. i
Stanisława S. Sąd Wojewódzki pominął opinię trzeciego biegłego Klemensa G., który
wyraził pogląd, iż należność dla twórców należy ustalić biorąc za podstawę zysk ze
sprzedaży tkanin wyprodukowanych na przerobionych krosnach, lecz stanowiska
swojego nie uzasadnił i nie wskazał metody ustalenia wynagrodzenia, a nadto
stwierdził, że "nie widzi możliwości obliczenia efektów ekonomicznych z tytułu stoso-
wania projektu racjonalizatorskiego".
Sąd Wojewódzki ustalił należne powodom wynagrodzenie w oparciu o opinię
biegłych P. i S., którzy zastosowali taką samą metodę i analogiczne założenia. Osta-
teczny wynik ich opinii różnił się tylko przyjęciem innego kursu dolara. Sąd przyjął
kurs dolara z czerwca 1992 r. ze względu na zakończenie z tym okresem prac zwią-
zanych z przeróbką krosien, gdyż wynagrodzenie twórcy należne jest zgodnie z § 42
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie projektów wy-
nalazczych (Dz. U. Nr 33, poz. 178 ze zm.).
Sąd Wojewódzki skorygował podstawę obliczeniową wartości przerobionego
krosna jaką przyjęli obaj biegli. Sąd uznał, że należy przyjąć nie wartość węższego,
lecz szerszego nowego krosna, któremu odpowiada przerobione krosno, czyli war-
tość 344.566.000 starych zł, a nie kwotę 315.991.520 zł. Spowodowało to podwyż-
szenie kwoty oszczędności z tytułu zmodernizowania 36 krosien do kwoty
3.385.069.053 starych zł i podwyższenie wynagrodzenia należnego twórcom projektu
do kwoty 169.253.452,8 starych zł. Wobec wypłacenia 18.000.000. zł, pozostało do
zapłaty 151.253,452,8 starych zł. Sąd Wojewódzki uznał za zasadne przyjęcie przy
ustalaniu wynagrodzenia współczynnika 5% efektów uzyskanych przez stosowanie
projektu zgodnie z opinią biegłego prof. Stanisława S. Przerób krosien na podstawie
projektu powodów był w istocie jedynie odtworzeniem standardowego modelu krosna
MAV 185, produkowanego przez Kombinat Maszyn Włókienniczych "W." w Ł. Sąd
nie podzielił zarzutów strony pozwanej co do zawyżenia przez biegłych wartości kros-
na zmodyfikowanego przez błędne przyjęcie jego żywotności i zużycia tylko w 50%,
uznając uzupełniającą opinię biegłego P. za przekonywającą, że wymiana około 15
nowych lub zregenerowanych detali poprawiła stan techniczny krosien. Także biegły
S. stwierdził, że można przyjąć zużycie krosien na 50%.
Powodowie kwestionowali przyjęty przez biegłych, wskazany przez stronę
pozwaną koszt przeróbki jednego krosna na kwotę 14.150.000 zł, jako założenie do
obliczenia należnego powodom wynagrodzenia. Sąd uznał, że powodowie nie wyka-
zali, że rzeczywiste koszty były niższe od łącznej wartości zleceń przerobienia kro-
sien, obejmujące robociznę, materiały i koszty wydziałowe.
Sąd Wojewódzki uznał, że materiał dowodowy nie daje podstaw do tego, aby
przyznać powodom wynagrodzenie w różnych wysokościach. Brak jest bowiem do-
wodów na to, iż wkład myśli technicznej oraz pracy każdego z nich przy opracowaniu
projektu był inny. Sam fakt, iż projekt został zrealizowany z inicjatywy Zenona S. nie
może przesądzać o przyznaniu mu wyższego wynagrodzenia. Dlatego Sąd zasądził
dla każdego z powodów po 50% wyliczonego wynagrodzenia.
Sąd zasądził odsetki od daty doręczenia pozwu, uznając tę datę za datę wy-
magalności roszczenia wobec sporu między stronami o charakter prawny projektu
powodów, który dopiero po zmianie tytułu został uznany za projekt racjonalizatorski.
W związku z tym Sąd uznał, że wynagrodzenie twórców nie było wcześniej wymagal-
ne. Dlatego Sąd nie przyjął terminów przewidzianych w § 42 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie projektów wynalazczych.
Po rozpoznaniu rewizji powoda Zenona S. i pozwanych [...] Zakładów Prze-
mysłu Bawełnianego "N." w Ł., Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 29
października 1996 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok w pkt I o tyle, że poza odsetkami
zasądzonymi w tym punkcie zasądził odsetki za okres od 18 sierpnia 1992 r. do 30
kwietnia 1993 r. w wysokości 60% w stosunku rocznym oraz za okres od 1 maja
1993 r. do 27 września 1993 r. w wysokości 54% w stosunku rocznym. W pozostałym
zakresie Sąd Apelacyjny oddalił rewizję powoda Zenona S. i w całości rewizję
pozwanych [...] Zakładów Przemysłu Bawełnianego "N." w Ł.
Sąd Apelacyjny uznał, że jedynie rewizja powoda Zenona S. była w nieznacz-
nej części uzasadniona. Powołując się na przepis § 37 rozporządzenia Rady Minis-
trów z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie projektów wynalazczych (Dz. U. Nr 33,
poz. 178 ze zm.) Sąd stwierdził, że w sytuacji, gdy obliczenie efektów ekonomicz-
nych w sposób dokładny nie jest możliwe, oblicza się je w sposób szacunkowy lub
przybliżony. Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Wojewódzkiego, że ze względu na
charakter projektu racjonalizatorskiego powodów, którym był sposób przeróbki kros-
na, efektem ekonomicznym tego projektu są korzyści wynikające z tytułu wyelimino-
wania zakupu nowych krosien. Ponadto Sąd II instancji zaaprobował przyjęty przez
Sąd I instancji szacunkowy sposób liczenia efektu ekonomicznego stosowania pro-
jektu powodów, bowiem według opinii biegłego G. dokładne obliczenie tych efektów
nie jest możliwe. Taki pogląd wyrazili również biegli: Henryk P. i Stanisław S., którzy
wskazali, że w ich ocenie powodom przysługuje jednorazowe wynagrodzenie w wy-
sokości pochodnej od tak ustalonych efektów.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że okolicznością bezsporną jest, że przeróbka kro-
sien, według projektu powodów była prowadzona w okresie od IV kwartału 1991 r. do
17 czerwca 1992 r. Stosowanie projektu racjonalizatorskiego trwało krócej niż rok.
Terminy wypłaty wynagrodzenia za stosowanie projektu określa rozporządzenie Ra-
dy Ministrów z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie projektów wynalazczych w brzmie-
niu nadanym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 września 1991 r. zmieniają-
cym rozporządzenie w sprawie projektów wynalazczych (Dz. U. Nr 83, poz. 374).
Według § 42 ust. 1 pkt 3 tego rozporządzenia w razie stosowania projektu przez
okres krótszy niż rok, wynagrodzenie wypłaca się w terminie dwóch miesięcy od dnia
zakończenia stosowania projektu. Wynagrodzenie należne powodom powinno być
wypłacone do 17 sierpnia 1992 r. Sąd I instancji zasądzając odsetki od dnia doręcze-
nia pozwu i uznając, że dopiero z tą datą roszczenie powodów stało się wymagalne,
naruszył przytoczony wyżej przepis prawa materialnego. Z tego względu Sąd II ins-
tancji dokonał z urzędu zmiany zaskarżonego wyroku na rzecz skarżącego Zenona
S. przez zasądzenie odsetek ustawowych za okres od 18 sierpnia 1992 r.
Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do przyjęcia, że pozostałe zarzuty rewizji
są zasadne. Wbrew wywodom rewizji Sąd II instancji uznał za bezzasadny zarzut
niewyjaśnienia sprawy, gdyż Sąd I instancji uwzględnił wszystkie zgłoszone przez
powoda dowody i dokonał ustaleń opartych na zebranych dowodach. Zarzut powoda,
że Sąd nie uwzględnił złożonych przez niego dokumentów Sąd Apelacyjny uznał za
bezzasadny, gdyż trafnie Sąd I instancji uznał, że dokumenty dotyczące restruktury-
zacji pozwanego i przebiegu pracy powoda nie mają istotnego znaczenia dla rozs-
trzygnięcia sprawy, podobnie jak złożone w postępowaniu rewizyjnym pisma powoda
adresowane do różnych instytucji i odpowiedzi na te pisma. Bezsporną okolicznością
jest, że w oparciu o opracowany przez powodów projekt dokonano przerobienia 36
krosien. W związku z tym Sąd rewizyjny uznał, że możliwości dalszego stosowania
tego projektu i osiągania korzyści ekonomicznych nie są istotne dla rozstrzygnięcia
sprawy. Kwestionowanie przez powoda opinii biegłych w przedmiocie zawyżenia
wartości starych krosien zużytych do przeróbki i nakładów na przeróbkę oraz ustale-
nia mniejszej żywotności krosien Sąd Apelacyjny uznał za nieuzasadnione, gdyż
możliwe było przyjęcie wartości krosien według wyceny środków trwałych, dokonanej
przez U.C. PC Sp. z o.o. w W. Ponadto według biegłych dokumentacja przedsta-
wiona przez stronę nie pozwala na precyzyjne określenie kosztów przeróbki krosien
w zakresie materiałów i robocizny. Z tego względu zaistniała konieczność szacunko-
wej oceny tych kosztów. Sąd rewizyjny uznał także za prawidłową wycenę przez bie-
głych krosien wytworzonych po przeróbce. Brak podstaw do kwestionowania opinii
specjalistów, którzy ustalili, że 18-letnie krosno zużyte w 80% po przeróbce i wymia-
nie 35 detali nie może dać efektu nowego krosna. Zdaniem Sądu doświadczenie ży-
ciowe wskazuje, że stopień zużycia takiego krosna wynosi jedynie 50% wartości no-
wego krosna. Wprawdzie - jak podał biegły prof. S. w uzupełniającej opinii - okres
amortyzacji nie musi być równoznaczny z okresem możliwej eksploatacji krosna, to
jednak w warunkach przemian gospodarczych i gospodarki rynkowej oraz konkuren-
cji, jest celowe przyspieszenie wymiany parku maszynowego.
Sąd Apelacyjny uznał, że brak jest, wbrew twierdzeniom powoda przesłanek
do podwyższenia wynagrodzenia powodów o 20%, o których mowa w § 38 ust. 2 i §
39 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie projektów wynalazczych, gdyż strony
nie uzgodniły w umowie wynagrodzenia. Poza tym Sąd II instancji uznał zarzuty rewi-
zji strony pozwanej za bezzasadne.
Będący adwokatem, pełnomocnik powoda Zenona S. zaskarżył powyższy wy-
rok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 października 1996 r. w części nie
zasądzającej odsetek ustawowych od kwoty 900 zł za okres od 18 sierpnia 1992 r.
do 9 września 1993 r. (pkt I wyroku) oraz w części oddalającej rewizję powoda (w pkt
II wyroku). Skarżący zarzucił temu wyrokowi naruszenie prawa materialnego, to jest
art. 481 § 1 KC i § 1 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 września 1991 r.,
zmieniającego rozporządzenie w sprawie projektów wynalazczych (Dz. U. Nr 83, poz.
374) poprzez niezastosowanie tego przepisu do kwoty 900 zł od daty wymagalności
powyższego świadczenia, tj. od 18 sierpnia1992 r. do dnia spełnienia, czyli do 9
września 1992 r.
Ponadto wnoszący kasację zarzucił naruszenie: 1) § 37 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie projektów wynalazczych (Dz. U. Nr
33, poz. 178) poprzez błędną wykładnię pojęcia "efekty ekonomiczne", które Sąd
Apelacyjny rozpatrywał jedynie w aspekcie technicznym, z pominięciem wysokiego
podwyższenia użyteczności krosien w rozumieniu ekonomicznym; 2) § 2 ust. 1 wy-
mienionego rozporządzenia i § 14 ust. 1 pkt 2 załącznika do zarządzenia Ministra-
Kierownika Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń z dnia 31 stycznia
1986 r. w sprawie zasad obliczania efektów stanowiących podstawę do ustalania
wysokości wynagrodzeń za pracownicze projekty wynalazcze (M.P. Nr 12, poz. 87)
przez niezastosowanie wymienionej w nim zasady za cały okres stosowania i użytko-
wania poszerzonych krosien, nie dłużej niż 5 lat; 3) § 38 i 39 cyt. rozporządzenia Ra-
dy Ministrów z dnia 29 czerwca 1984 r. przez niezasądzenie powodowi dodatkowego
wynagrodzenia z tytułu energooszczędności i rozszerzenia produkcji eksportowej; 4)
naruszenie przepisów postępowania na skutek niewyjaśnienia sprawy oraz dokona-
nie ustaleń faktycznych o nierzetelne dokumenty pozwanego przez co zostały zani-
żone zyski z eksploatacji przerobionych krosien, zaniżona wartość krosien przed
przeróbką i koszty realizacji projektu, a tym samym zaniżono wartość wynagrodzenia
należnego powodowi.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja powoda w części dotyczącej niezasądzenia przez Sąd II instancji w
zaskarżonym wyroku ustawowych odsetek od kwoty 900 zł za okres od 18 sierpnia
1992 r. do 9 września 1993 r. jest niedopuszczalna. W sprawie niniejszej powód nie
skonkretyzował bliżej tego zarzutu. Z akt sprawy nie wynika, aby powód dochodził
zasądzenia odsetek od kwoty 900 zł zapłaconej mu z opóźnieniem przez zakład pra-
cy. W związku z tym wyrok Sądu I instancji w części oddalającej powództwo i wyrok
Sądu II instancji w części oddalającej apelację powoda, nie zawierają rozstrzygnięcia
o odsetkach od wymienionej w kasacji kwoty 900 zł za okres w niej podany. Dlatego
kasacja w tej części odnosi się do nie istniejącego orzeczenia sądowego. Zarzut
skargi kasacyjnej jest w tej części chybiony. W nie publikowanym postanowieniu z
dnia 29 kwietnia 1997 r., I CKU 51/97, Sąd Najwyższy stwierdził, że kasacja wniesio-
na od wyroku nie istniejącego jest niedopuszczalna i jako taka podlega odrzuceniu z
mocy art. 3938 § 1 w związku z art. 3935 KPC. Podzielając ten pogląd, Sąd Najwyż-
szy uznał, że należy odrzucić kasację w części dotyczącej odsetek. Gdyby powód
dochodził w tym zakresie swych roszczeń, to Sądy obu instancji dokonałyby odpo-
wiednich ustaleń i wydałyby rozstrzygnięcie w odniesieniu do odsetek od kwoty za-
płaconej (według twierdzeń powoda z opóźnieniem) w oparciu o przepis § 42 ust. 3
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 czerwca 1984 r. w sprawie projektów wy-
nalazczych (Dz. U. NR 33, poz. 178 ze zm. w brzmieniu nadanym mu rozporządze-
niem z dnia 9 września 1991 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie projektów
wynalazczych, Dz. U. Nr 83, poz. 374). Zgłoszenie tego roszczenia dopiero w kasacji
jest niedopuszczalne, gdyż Sąd Najwyższy nie dokonuje w postępowaniu kasacyj-
nym ustaleń faktycznych, lecz tylko bada prawidłowość stosowania prawa w zaskar-
żonym kasacją orzeczeniu sądu II instancji.
Zdaniem Sądu Najwyższego bezzasadny jest drugi zarzut kasacji naruszenia
przez Sąd II instancji § 37 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie projektów wy-
nalazczych, odnoszący się do tej części wyroku, w której Sąd Apelacyjny oddalił re-
wizję powoda. Przepis ten stanowi, że wynagrodzenie twórcy za pracownicze proje-
kty wynalazcze, których stosowanie przynosi efekty ekonomiczne, ustala się w zależ-
ności od wielkości tych efektów, które mogą być również określone w sposób przybli-
żony lub szacunkowy. Zgodnie z tym przepisem Sąd I i II instancji mógł zatem ustalić
w ten sposób efekty ekonomiczne projektu racjonalizatorskiego powodów, przyjętego
do stosowania w pozwanym zakładzie pracy. Istota projektu powodów sprowadzała
się do sposobu przeróbki krosna węższego MAV 165 Rn na szersze krosno MAV
185 standard typu lekkiego. Zdaniem Sądu Najwyższego efektem ekonomicznym
projektu racjonalizatorskiego, którego istotą jest przeróbka maszyn, może być ko-
rzyść majątkowa zakładu pracy polegająca na uzyskaniu oszczędności wskutek wye-
liminowania potrzeby zakupu nowych maszyn do produkcji, a nie są takim efektem
korzyści wynikające z wytwarzania wyrobów na przerobionych maszynach. Projekt
racjonalizatorski powodów nie polegał na wytworzeniu i sprzedaży przerobionych
maszyn oraz uzyskiwaniu przez zakład efektów ekonomicznych z obrotu maszynami
zmodernizowanymi na podstawie projektu racjonalizatorskiego. W związku z tym
bezpodstawne jest roszczenie wnoszącego kasację o liczenie efektów ekonomicz-
nych od wytwarzanych na przerobionych maszynach produktów. Nabywca maszyny
płaci sprzedawcy za maszynę, a nie za produkty wytwarzane na tej maszynie. W
ocenie Sądu Najwyższego zasadnie Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu I instancji,
oparty na opinii biegłych inż. Henryka P. i prof. dr hab. inż. Stanisława S., że efektem
ekonomicznym projektu racjonalizatorskiego powodów było uzyskanie oszczędności
na skutek wyeliminowania zakupu nowych maszyn (krosien). Sądy obu instancji
przekonywająco uzasadniły swoje stanowisko i prawidłowo wyliczyły przysługujące
powodom wynagrodzenie za stosowanie ich projektu racjonalizatorskiego. W tym
świetle okazuje się, że brak jest racjonalnie uzasadnionych podstaw do zastosowania
innego sposobu liczenia efektów ekonomicznych projektu racjonalizatorskiego powo-
dów, a zwłaszcza odmiennego obliczania wynagrodzenia powoda Zenona S. od pro-
dukcji i sprzedaży tkanin za okres użytkowania poszerzonych krosien, nie dłużej niż
za 5 lat. Wobec przyjęcia w sprawie opisanego wyżej sposobu obliczenia efektów
ekonomicznych i należnego powodowi wynagrodzenia, nie wchodzą w rachubę przy
obliczaniu efektów ekonomicznych i wynagrodzenia powoda i nie mają zastosowania
w sprawie wymienione w zarzutach kasacji przepisy § 2 ust. 1 rozporządzenia w
sprawie projektów wynalazczych i § 14 ust. 1 pkt 2 załącznika do zarządzenia Minis-
tra-Kierownika Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń z dnia 31 stycz-
nia 1986 r. w sprawie zasad obliczania efektów stanowiących podstawę do ustalania
wysokości wynagrodzeń za pracownicze projekty wynalazcze (M.P. Nr 12, poz. 87).
Zarzut kasacji niezastosowania powyższych przepisów w ustalonych okolicznościach
sprawy jest bezpodstawny. Prawidłowo także Sądy obu instancji nie zasądziły powo-
dowi dodatkowego wynagrodzenia w oparciu o przepisy § 38 i § 39 cyt. rozporzą-
dzenia Rady Ministrów. Swoje stanowisko o bezzasadności tego roszczenia powoda,
Sąd Apelacyjny uzasadnił w sposób nie nasuwający zastrzeżeń Sądu Najwyższego.
Nie jest także usprawiedliwiony kolejny zarzut kasacji naruszenia przepisów
postępowania przez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy przez Sądy obu
instancji oraz dokonanie ustaleń faktycznych w oparciu o nierzetelne dokumenty poz-
wanego przez co "zostały zaniżone zyski z eksploatacji krosien przerobionych przez
powoda" i "wartość wynagrodzenia należnego powodowi" oraz "zawyżona wartość
krosien przed przeróbką i koszty realizacji projektu". Stawiając ten zarzut, wnoszący
kasację nie wskazał żadnego konkretnego przepisu postępowania, który - jego zda-
niem - został naruszony przez Sąd II instancji. Ogólnikowe powołanie się w kasacji
na naruszenie przepisów postępowania przez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności
bez wykazania uchybień procesowych, które miały wpływ na wynik sprawy, nie uza-
sadnia podstawy kasacji z art. 3931 pkt 2 KPC. Dodać należy w związku z tym zarzu-
tem, że wbrew twierdzeniom skarżącego Sądy obu instancji wyjaśniły wszystkie istot-
ne okoliczności niezbędne do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy. W zarzucie ka-
sacji powód powołuje się na okoliczności, które nie mają znaczenia w sprawie. Traf-
nie Sąd II instancji, zgodnie z ustaleniami Sądu I instancji nie przyjął nieodpowiedniej
do istoty i charakteru projektu racjonalizatorskiego koncepcji skarżącego co do spo-
sobu obliczania efektów ekonomicznych i przysługującego mu z tego tytułu wynagro-
dzenia. Miarodajny w sprawie jest stan faktyczny, będący podstawą wydania zaskar-
żonego wyroku, a nie okoliczności, które powód przedstawia na potwierdzenie swej
błędnej koncepcji obliczania wynagrodzenia i efektów ekonomicznych, która została
odrzucona przez Sądy orzekające w tej kwestii na podstawie opinii biegłych specja-
listów.
Poza zarzutami kasacji, skarżący ubocznie i marginalnie podniósł w jej uza-
sadnieniu i poddał pod rozwagę fakt niedopuszczenia do jego reprezentowania w
sprawie przez pełnomocnika procesowego radcy prawnego, działającego na mocy
umowy o zarząd majątkiem powoda. Skarżący uważa, że został pozbawiony przynaj-
mniej częściowo możliwości obrony swoich praw w rozumieniu dawnego art. 369 pkt
5 KPC. Do kwestii tej ustosunkował się już Sąd Apelacyjny i uznał, że brak jest pods-
taw do uznania nieważności postępowania w sprawie. Sąd Najwyższy nie dopatrzył
się z tego powodu nieważności postępowania, którą bierze się z urzędu pod rozwa-
gę, gdyż powód korzystał z pomocy adwokata i sam aktywnie działał w procesie,
przedstawiając swoje stanowisko w sprawie w licznych pismach procesowych z ob-
szernymi wywodami. Wskutek tego nie został pozbawiony możliwości obrony swych
praw.
Mając to wszystko na uwadze Sąd Najwyższy uznał, że kasacja powoda w
części, w której nie podlegała odrzuceniu, nie ma usprawiedliwionych podstaw. Dla-
tego na zasadzie art. 39312 KPC Sąd Najwyższy w tej części kasację oddalił i z mocy
art. 102 KPC nie obciążył powoda kosztami postępowania kasacyjnego.
========================================