Wyrok z dnia 1 października 1999 r.
I PKN 283/99

Z art. 11 w związku z art. 10 ust. 1 i art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) wynika, iż pracownik nabywa prawo do od-
prawy, jeżeli pracodawca zgodził się na ofertę pracownika rozwiązania umowy
o pracę w drodze porozumienia stron, gdyż wskutek zmian organizacyjnych
zmierzał do zmniejszenia zatrudnienia.


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 października 1999 r. sprawy z po-
wództwa Mariana S. przeciwko Oddziałowi Okręgowemu Narodowego Banku Pols-
kiego w W. - Oddziałowi Zamiejscowemu w L. o sprostowanie świadectwa pracy i
odprawę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 26 października 1999 r. [...]

o d r z u c i ł kasację w części dotyczącej sprostowania świadectwa pracy;
o d d a l i ł kasację w pozostałym zakresie i zasądził od powoda na rzecz
strony pozwanej koszty postępowania kasacyjnego w kwocie 500 zł (pięćset złotych).

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 26 października 1998 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Legnicy
oddalił powództwo Mariana S. przeciwko Oddziałowi Okręgowemu Narodowego
Banku Polskiego w W. -Oddziałowi Zamiejscowemu w L. o sprostowanie świadectwa
pracy i zasądzenie odprawy. Rozstrzygnięcie to oparł na następujących ustaleniach.
Powód zatrudniony został w Oddziale Okręgowym NBP w L. z dniem 1 października
1994 r. na podstawie umowy o pracę na stanowisku specjalisty w Zespole Nadzoru
Bankowego. Z dniem 1 czerwca 1996 r. powierzono powodowi stanowisko kierowni-
ka tego Zespołu. Pismem z dnia 14 listopada 1997 r. Oddział Okręgowy NBP w L.
zawiadomił powoda, iż dotychczasowe funkcje pracodawcy przejdą z dniem 1 stycz-
nia 1998 r. na nowego pracodawcę, tj. Okręgowy Oddział NBP w W., w związku z
wprowadzeniem nowej struktury organizacyjnej Narodowego Banku Polskiego na
mocy Zarządzenia Prezesa NBP z dnia 27 sierpnia 1997 r. W związku z tym powód
stanie się z mocy prawa pracownikiem Oddziału Okręgowego Narodowego Banku
Polskiego w W. - Oddziału Zamiejscowego w L. Stosunek pracy będzie kontynuowa-
ny u nowego pracodawcy i nie nastąpi zmiana w zakresie warunków pracy i płacy.
Zawiadomienie powoływało się na treść przepisu art. 231 § 3 KP oraz zawierało pou-
czenie, iż w terminie miesiąca od zawiadomienia powód może bez wypowiedzenia za
tygodniowym uprzedzeniem złożyć oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy. Taki
tryb rozwiązania stosunku pracy wywoła dla powoda skutki określone w przypadku
rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem. Po otrzymaniu
tego zawiadomienia powód złożył pisemne oświadczenie, że nie wyraża zgody na
zmianę pracodawcy. Jednocześnie wniósł o rozwiązanie umowy o pracę na zasadzie
porozumienia stron z dniem 31 grudnia 1997 r. Powód twierdził, że w wyniku zmiany
struktury organizacyjnej w Narodowym Banku Polskim następowała likwidacja Od-
działu Okręgowego NBP w L. Następnie powód rozszerzył ten wniosek o wypłatę
odprawy na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy i przedłużył termin do zajęcia stanowis-
ka przez pracodawcę do połowy stycznia 1998 r. Do dnia 31 grudnia 1997 r. Oddział
Okręgowy NBP w L. nie odpowiedział na ofertę powoda. Natomiast w dniu 7 stycznia
1998 r. Oddział NBP w W. zawiadomił powoda na piśmie, że przyjmuje jego ofertę i z
dniem 15 stycznia 1998 r. rozwiązuje z nim umowę o pracę na podstawie art. 30 § 1
pkt 1 KP. Uznał też, że brak jest podstaw do wypłaty odprawy. Sąd Rejonowy ustalił,
że zmiany organizacyjne nie spowodowały od 1 stycznia 1998 r. zmniejszenia za-
trudnienia. Nadal funkcjonuje komórka nadzoru bankowego w Oddziale Zamiejsco-
wym w L., która merytorycznie podlegała i nadal podlega Głównemu Inspektorowi
Nadzoru Bankowego, zaś organizacyjnie podporządkowana jest Oddziałowi Okręgo-
wemu NBP w Z.G. Stanowisko pracy jakie powód zajmował do czasu rozwiązania
umowy o pracę jest nieobsadzone.
Sąd Rejonowy uznał, że wydane powodowi świadectwo pracy odpowiada rze-
czywistości. Zainicjowany przez dotychczasowego pracodawcę sposób zmiany w
stosunku pracy przez wprowadzenie ustawowej regulacji z art. 231 KP miał na celu
"zastosowanie formuły" przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę. Powoduje
to w konsekwencji zachowanie dotychczasowej treści stosunku pracy. Rozwiązanie
stosunku pracy przez pracownika za siedmiodniowym uprzedzeniem jest równo-
znaczne z rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem pracodawcy, jednakże
zapewnia trwałość i ciągłość stosunków pracy i wyklucza przyznanie jednorazowych
odpraw z tytułu rozwiązania umów o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji, powód nie skorzystał jednak z uprawnienia z art.
231 KP i doszło do rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 26 stycznia 1999 r. [...] oddalił apelację powoda. Sąd drugiej instancji
uznał, że Sąd Rejonowy przeprowadził wyczerpujące i staranne postępowanie do-
wodowe, dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, wszechstronnie rozważył
wszystkie istotne okoliczności sprawy oraz prawidłowo zastosował prawo materialne.
Z dniem 1 stycznia 1998 r. przestał istnieć Oddział Okręgowy NBP w L. i na podsta-
wie art. 231 § 3 KP nastąpiło przejęcie jego pracowników przez Oddział Okręgowy
NBP w W. - Oddział Zamiejscowy w L. Skoro zatem rozwiązanie umowy o pracę (na
wniosek powoda) nastąpiło za porozumieniem stron z dniem 15 stycznia 1998 r. to
wydane mu świadectwo pracy odpowiada stanowi rzeczywistemu. Zdaniem Sądu
drugiej instancji, powodowi nie przysługuje odprawa z ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r., gdyż jego stanowisko pracy nie zostało zlikwidowane, nowy pracodawca gwaran-
tował takie same warunki pracy i płacy, a rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z
inicjatywy powoda i przy uwzględnieniu jego wniosku co do sposobu (porozumienia
stron) i terminu (15 stycznia 1998 r.) rozwiązania umowy o pracę. Nie została speł-
niona przesłanka z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Nie nastąpiło bo-
wiem u strony pozwanej zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub w
związku ze zmianami organizacyjnymi w "parametrach określonych ustawowo" (art.
10 pkt 1 tej ustawy).
Kasację od tego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości. Powód za-
rzucił naruszenie prawa materialnego przez: 1) rażąco niewłaściwe zastosowanie art.
231 KP, (szczególnie § 3) przez przyjęcie, wbrew normie art. 11 pkt 1 ustawy o NBP,
według którego Prezes NBP jest przełożonym wszystkich pracowników NBP oraz
"innych przepisów" tej ustawy przez uznanie, że nastąpiło przejęcie zakładu pracy,
pomimo że w ramach całej struktury organizacyjnej NBP nastąpiły zmiany organiza-
cyjne i nowy podział zadań, polegające na zmniejszeniu liczby oddziałów sprawują-
cych funkcje pracodawcy, 2) naruszenie oraz pominięcie art. 10 pkt 1 w związku z
art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., pomimo że zebrany w sprawie materiał
dowodowy jednoznacznie wskazuje, iż zmiany organizacyjne całego NBP wynikają z
przyczyn ekonomicznych oraz organizacyjnych i dlatego w Oddziale NBP w L., nas-
tąpiła likwidacja wielu stanowisk pracy, w tym likwidacja stanowiska zajmowanego
przez powoda, co było wyłączną przyczyną rozwiązania stosunku pracy, 3) narusze-
nie art. 8 pkt 1 w związku z art. 11 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. w związku z ra-
żąco błędnym zastosowaniem art. 231 § 1 KP, przez ustalenie, że powodowi nie
przysługuje prawo do odprawy pieniężnej, pomimo, iż z materiału dowodowego wy-
nika jednoznacznie że po wprowadzeniu zmian organizacyjnych w NBP stanowisko
pracy powoda przestało istnieć, a przejmujący funkcję pracodawcy Oddział NBP w
W. nie przedstawił powodowi przed rozwiązaniem umowy o pracę propozycji pracy,
pomimo że zespół nadzoru bankowego, którego kierownikiem był powód, przestał
istnieć, 4) naruszenie art. 36 § 1 pkt 3 KP w związku z rażąco błędnym zastosowa-
niem art. 231 § 1 KP oraz pominięciem przepisów prawa cywilnego w związku z art.
300 KP, dotyczących obowiązku dotrzymania terminu udzielenia odpowiedzi na pis-
mo powoda z dnia 20 listopada 1997 r., zawierającego oświadczenie, że nie wyraża
on zgody na zmianę pracodawcy oraz jego propozycję rozwiązania umowy o pracę
na zasadzie porozumienia stron z dniem 31 grudnia 1997 r., co pozwoliło Sądowi na
przyjęcie, że powód złożył oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę nowemu pra-
codawcy, podczas gdy Sąd nie uwzględnił, że strona pozwana miała obowiązek w
sposób definitywny odpowiedzieć na powyższe pismo zgodnie z przepisami prawa
cywilnego w związku z art. 300 KP niezwłocznie (14 dni). Powód zarzucił także naru-
szenie prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 w związku z art. 382 KPC i art.
328 w związku z art. 391 KPC wyrażające się brakiem wszechstronnego rozważenia
przez Sąd zebranego już w pierwszej instancji materiału dowodowego. Dlatego w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku brak jest odniesienia się Sądu, do przedstawio-
nych w sprawie dokumentów, brak wskazania podstawy faktycznej i prawnej rozs-
trzygnięcia oraz dowodów, na których Sąd się oparł, stwierdzając, że: a) przejęcie
pracowników przez Oddział Okręgowy NBP w W., nastąpiło na podstawie art. 231 § 3
KP, b) świadectwo pracy odpowiada stanowi rzeczywistemu, c) powodowi nie przys-
ługuje odprawa, gdyż jego stanowisko nie zostało zlikwidowane, a nowy pracodawca
gwarantował takie same warunki pracy i płacy jak poprzedni, rozwiązanie umowy o
pracę nastąpiło z inicjatywy powoda, d) nie nastąpiło zmniejszenie zatrudnienia. W
uzasadnieniu kasacji powód wywiódł, że Sąd drugiej instancji nie zauważył, że po-
wód pismem z dnia 20 listopada 1997 r. oświadczył, iż nie wyraża zgody na zmianę
pracodawcy i równocześnie złożył propozycję rozwiązania umowy o pracę z dniem
31 grudnia 1997 r. na zasadzie porozumienia stron. Miesięczny okres wypowiedze-
nia umowy o pracę biegł według powoda od 14 listopada 1997 r., a strona pozwana
miała obowiązek złożyć oświadczenie woli odmawiające rozwiązania umowy o pracę
na zasadzie porozumienia stron. Umowa z powodem powinna zostać rozwiązana
najpóźniej z dniem 15 grudnia 1997 r. Sąd nie zauważył, że pracodawca nie złożył
powodowi oferty podjęcia pracy i nie zawarł też z powodem jakiejkolwiek umowy.
Powód nie zawierał umowy o pracę z Oddziałem Okręgowym NBP w W. Przeciwnie,
powód nie wyraził zgody na kontynuowanie lub nawiązanie stosunku pracy po reor-
ganizacji struktur Narodowego Banku Polskiego. W takiej sytuacji powodowi przys-
ługiwał trzymiesięczny okres wypowiedzenia. Zdaniem powoda, w sytuacji, gdy od-
mówił zawarcia umowy o pracę z Oddziałem Okręgowym NBP w W. z dniem 1
stycznia 1998 r., jego ówczesny pracodawca, tj. Oddział Okręgowy NBP w L., powi-
nien złożyć oświadczenie woli dotyczące rozwiązania z nim stosunku pracy i wypła-
cić odpowiednią odprawę pieniężną. Według powoda, Sąd nie uwzględnił, że w ra-
mach nowej struktury całego NBP, w wyniku wprowadzonych zmian organizacyjnych
nie nastąpiło przejęcie przez inny podmiot majątku ani też zadań Oddziału NBP w L.
Wprowadzono jedynie zmiany organizacyjne. Mogą być one traktowane tylko i
wyłącznie jako wewnętrzne zmiany organizacyjne z przyczyn ekonomicznych i nie
powinny w żadnym przypadku być utożsamiane z przejęciem zakładu pracy przez
nowego pracodawcę. Po reorganizacji nie zmienił się ani dysponent majątku ani pro-
cedury dotyczące zarządzania tym majątkiem, a faktycznym dysponentem majątku
NBP był i nadal jest Prezes NBP i Centrala NBP w W. Zdaniem powoda, z przedsta-
wionych dokumentów wynika jednoznacznie, że po reorganizacji struktury NBP w
Oddziale NBP w L. przestał istnieć zespół nadzoru bankowego, co jest równo-
znaczne, że po zmianie pracodawcy w Oddziale NBP w L., została zlikwidowana ko-
mórka organizacyjna, w której powód był pracownikiem. Zmniejszenie zatrudnienia w
Oddziale NBP w L. zostało wykazane przez stronę pozwaną w załączonych do pism
procesowych dokumentach, z których wynika też, że zmiany organizacyjne całej
struktury NBP stanowią przyczynę rozwiązania umowy o pracę z powodem.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji i przyznanie kosztów postępowa-
nia kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W zakresie, w którym kasacja dotyczy sprostowania świadectwa pracy jest
ona niedopuszczalna z mocy art. 393 pkt 6 KPC i dlatego w tej części podlegała od-
rzuceniu na podstawie art. 3938 § 1 KPC.
W ten sposób dochodzi do znacznego uproszczenia w zakresie istotnych
kwestii wymagających rozważenia w sprawie, gdyż pozostaje do rozpatrzenia rosz-
czenie o odprawę. Jego zasadność należy rozważać w płaszczyźnie przesłanek
określonych w art. 11 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.), wed-
ług którego przepisy ustawy (a więc także art. 8 dotyczący odprawy pieniężnej) sto-
suje się odpowiednio w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w
art. 1 ust. 1 i 2 na mocy porozumienia stron. Ponieważ nie budzi wątpliwości (także
powód tego nie kwestionuje), że doszło do rozwiązania umowy o pracę za porozu-
mieniem stron, to istotne jest tylko czy nastąpiło to z przyczyn określonych w art. 1
ust. 1 i 2 ustawy. W kontekście roszczenia o odprawę nieistotne w zasadzie są kwes-
tie dotyczące tego kto był pracodawcą powoda oraz czy w okolicznościach sprawy
prawidłowo zinterpretowano i zastosowano art. 231 KP. Ponieważ jednak kwestie te
były przedmiotem rozważań Sądów i stanowią podstawowy element zarzutów kasa-
cyjnych, to wymagają rozważenia w ogólnym choćby zarysie.
Pierwszy problem dotyczy tego kto był pracodawcą powoda. W tym zakresie
kasacja nie stawia zarzutu i praktycznie nie nawiązuje do definicji tego pojęcia z art.
3 KP. Zgodnie z tym przepisem pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie
posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pra-
cowników. Powód uważa, że jego pracodawcą był Prezes Narodowego Banku Pols-
kiego. Nawet pobieżna analiza tego twierdzenia w odniesieniu do treści art. 3 KP,
wskazuje, że jest to pogląd błędny. Prezes NBP nie jest przecież jednostką organiza-
cyjną, a chyba nikt nie może twierdzić, że zatrudnia pracowników jako osoba fizycz-
na. Jest oczywiste, że w sprawach określonych stosownymi przepisami Prezes NBP
może być organem pracodawcy (art. 31 KP). Problem sprowadza się do tego, która z
jednostek organizacyjnych NBP jest pracodawcą. Mogą w tym zakresie występować
wątpliwości przy złożonej strukturze organizacyjnej i podzieleniu uprawnień praco-
dawcy na poszczególne, hierarchicznie zorganizowane jednostki NBP (choć powód
nie stawia tezy, że pracodawcą jest Narodowy Bank Polski jako całość). Podobny
problem był wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który podsta-
wowe znaczenie dla oceny jaka jednostka organizacyjna jest pracodawcą przypisy-
wał temu, w jakiej jednostce, odpowiednio wydzielonej organizacyjnie i finansowo,
praca jest wykonywana, a przede wszystkim, gdzie usytuowane jest uprawnienie do
zatrudniania i zwalniania pracowników (te ostanie uprawnienia mogą być zresztą
przypisane organom znajdującym się poza jednostkami zatrudniającymi pracowni-
ków). Przykładowo w wyroku z dnia 9 września 1977 r., I PRN 115/77 (OSNCP 1978
r. z. 10, poz. 177) Sąd Najwyższy stwierdził, że jednostka organizacyjna będąca w
rozumieniu art. 3 KP zakładem pracy jest biernie legitymowana w sporach o roszcze-
nia ze stosunku pracy jej pracowników, nie wyłączając pracowników zatrudnionych w
niej na podstawie powołania przez właściwy organ nadrzędny (por. też uchwała z
dnia 16 listopada 1977 r., I PZP 47/77, OSPiKA 1979 r. z. 7-8, poz. 125 z glosą M.
Piekarskiego; wyrok z dnia 19 kwietnia 1979 r., I PR 16/79, OSNCP 1979 r. z. 10,
poz. 205; wyrok z dnia 3 czerwca 1988 r., II URN 102/88, OSNCP 1991 r. z. 1, poz.
7; wyrok z dnia 6 listopada 1991 r., I PRN 47/91, OSP 1992 r. z. 7-8, poz. 152;
uchwała z dnia 23 lipca 1993 r., I PZP 30/93, OSNCP 1994 r. z. 6, poz. 123; wyrok z
dnia 19 września 1996 r., I PRN 101/95, OSNAPiUS 1997 r. nr 7, poz. 112; wyrok z
dnia 11 września 1998 r., II UKN 196/98, OSNAPiUS 1999 r. nr 18, poz. 589). Dla
rozpatrywanej sprawy szczególnie przydatna jest wykładnia zawarta w orzeczeniach
dotyczących złożonych struktur organizacyjnych. W tym zakresie można przytoczyć
uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 24 listopada 1992 r., I PZP 59/92 (OSNCP
1993 r. z. 4, poz. 49), według której Główny Inspektorat Pracy i okręgowe inspekto-
raty pracy są zakładami pracy w rozumieniu art. 3 KP. Podobnie w wyroku z dnia 19
grudnia 1997 r., I PKN 448/97 (OSNAPiUS 1998 r. nr 22, poz. 649) Sąd Najwyższy
uznał, że pracodawcą dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy jest ten urząd, a nie
Krajowy Urząd Pracy. Wreszcie w kontekście twierdzenia powoda, że jego praco-
dawcą jest Prezes NBP, charakterystyczny jest wyrok z dnia 21 grudnia 1992 r., I
PRN 52/92 (PiZS 1993 r. nr 5-6, s. 96), zgodnie z którym zakładem pracy dla pra-
cowników samorządowych zatrudnionych w urzędzie gminy jest ten urząd, a nie
burmistrz czy wójt będący kierownikiem tego urzędu. W świetle tej wykładni nie może
budzić wątpliwości, że pracodawcą powoda był Oddział Okręgowy NBP w L., a nie
Narodowy Bank Polski jako całość, czy tym bardziej Prezes NBP. Nie przeczy temu
wskazana w kasacji regulacja art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Naro-
dowym Banku Polskim (Dz.U. Nr 140, poz. 938 ze zm.), zgodnie z którą Prezes NBP
jest przełożonym wszystkich pracowników. Z tego przepisu wynika tylko to, że okreś-
lone uprawnienia pracodawcy usytuowane są na szczeblu centralnym organizacji
NBP, a Prezes jest organem dokonującym czynności w zakresie spraw pracowni-
czych.
Jeżeli więc pracodawcą powoda był Oddział NBP w L., to przejęcie tego Od-
działu, a więc nie tylko majątku, ale przede wszystkim jego kompetencji (por. np.
uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 29 kwietnia 1993 r., I PZP 9/93, Przegląd
Sądowy 1994 r. nr 2, s. 58), przez Oddział w W., stanowiło przejście zakładu pracy
na innego pracodawcę w rozumieniu art. 231 KP. Oczywiście stanowiło to również
zmianę struktury organizacyjnej całego NBP. Kwestie dotyczące własności mienia w
tym zakresie były bez znaczenia. Zgodnie z art. 231 § 1 KP powód jako zatrudniony
w jednostce (zakładzie pracy w znaczeniu przedmiotowym, placówce zatrudnienia)
przejmowanej, z mocy samego prawa stawał się z chwilą przejęcia, pracownikiem
zatrudnionym u nowego pracodawcy (por. wyrok z dnia 28 września 1990 r., I PR
251/90, OSNCP 1992 r. z. 5, poz. 78). Jego sprzeciw w tym zakresie nie miał zna-
czenia, poza możliwością rozwiązania umowy o pracę w szczególnym trybie art. 231
§ 4 KP. W uchwale z dnia 19 stycznia 1993 r., I PZP 70/92 (OSNCP 1993 r. z. 6,
poz. 100) Sąd Najwyższy prawidłowo wyjaśnił, że w razie przejęcia zakładu pracy w
części przez inny zakład, staje się on z mocy prawa stroną w stosunkach pracy z
pracownikami zatrudnionymi w przejętej części zakładu [...], także wówczas, gdy
pracownicy ci sprzeciwiali się zmianie pracodawcy. Między innymi dlatego dla reali-
zacji zasady wolności pracy w ramach nowelizacji Kodeksu pracy w 1996 r. wprowa-
dzono nową regulację art. 231 § 3 i 4, polecającą przejmowanemu pracodawcy za-
wiadamiać pracowników o przewidywanych zmianach organizacyjnych i umożliwia-
jącą pracownikom rozwiązanie stosunków pracy w krótkim terminie siedmiu dni, bez
niekorzystnych dla nich skutków, w sposób równoznaczny z rozwiązaniem stosun-
ków pracy za wypowiedzeniem pracodawcy. Taki też tryb zastosował pracodawca
powoda. Powód mógł więc skorzystać z uprawnienia do rozwiązania umowy o pracę
w ten sposób, czego jednak nie uczynił. Z art. 231 § 3 i 4 KP nie wynika natomiast
obowiązek przejmowanego pracodawcy, aby rozwiązał (wypowiedział) umowy o
pracę pracownikom, którzy nie zgadzają się na przejście do nowego pracodawcy.
Poglądy powoda w tym zakresie nie są uzasadnione treścią analizowanych przepi-
sów, wskazanych jako podstawa kasacji. Nie ma potrzeby rozważania, jaki byłby
skutek rozwiązania przez powoda umowy o pracę w trybie art. 231 § 4 KP, skoro po-
wód takiej czynności nie podjął. Nie są też istotne w kontekście dochodzonego rosz-
czenia o odprawę, podnoszone przez powoda kwestie dotyczące obowiązku reakcji
pracodawcy na ofertę powoda rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron.
Powód twierdzi, że pracodawca miał obowiązek odpowiedzi na tę ofertę w terminie
14 dni i powołuje się na bliżej nieokreślone przepisy prawa cywilnego. Już choćby z
tej przyczyny zarzut ten nie podlega merytorycznemu rozważeniu, a ze wskazanych
przepisów art. 231 KP czy art. 30 § 1 pkt 1 KP obowiązek taki nie wynika. Kwestia ta
jest jednak nieistotna, gdyż nie budzi przecież wątpliwości, że doszło do przyjęcia
oferty powoda rozwiązania umowy o pracę w drodze porozumienia stron, a który
pracodawca przyjął ofertę jest bez znaczenia dla oceny zasadności roszczenia o od-
prawę.
Przechodząc to istotnych kwestii dotyczących przesłanek nabycia prawa do
odprawy, to należy stwierdzić, że niewątpliwie była spełniona przesłanka art. 11
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. polegająca na rozwiązaniu umowy o pracę w dro-
dze porozumienia stron. Bez znaczenia w tym zakresie jest, że z inicjatywą takiego
sposobu rozwiązania umowy o pracę wystąpił powód. Należy uznać, że w sferze
motywacyjnej po stronie powoda przyczyną wystąpienia z inicjatywą rozwiązania
umowy o pracę były przekształcenia organizacyjne po stronie pracodawcy (powód
nie chciał być przejęty jako pracownik). Przekształcenia te niewątpliwie występowały
też w rzeczywistości i to zarówno po stronie poprzedniego jak i nowego pracodawcy.
Oddział NBP w L. był przejmowany (włączany w strukturę organizacyjną), a Oddział
w W. przejmował inny oddział. Była więc, także po stronie nowego pracodawcy speł-
niona przesłanka nabycia prawa do odprawy w postaci zmian organizacyjnych.
Istotny problem w tym zakresie sprowadzał się do wykładni czy przesłanką nabycia
prawa do odprawy było zmniejszenie zatrudnienia oraz czy ono w rzeczywistości
nastąpiło. Sąd drugiej instancji przyjął, że nie było zmniejszenia zatrudnienia, a od-
dalając apelację powoda pośrednio uznał, że takie zmniejszenie jest przesłanką na-
bycia prawa do odprawy. Sąd drugiej instancji nie dostrzegł, że ta ostatnia kwestia
jest wątpliwa, czego zresztą nie podniesiono także w kasacji. Przepis art. 11 ustawy
z 28 grudnia 1989 r. nie wymienia bowiem wprost (tak samo zresztą jak art. 10 ust. 1
tej ustawy przy zwolnieniach indywidualnych) zmniejszenia zatrudnienia jako przes-
łanki stosowania ustawy. Przepis art. 11 stwierdza jedynie, że ustawę stosuje się w
przypadku rozwiązania umowy o pracę z przyczyn wymienionych w art. 1 ust. 1 i 2
ustawy. Można więc bronić poglądu, że przesłanką stosowania ustawy jest w tym
przypadku tylko wystąpienie zmian organizacyjnych, a nie zmniejszenie zatrudnienia.
Pogląd taki jest prezentowany w literaturze i orzecznictwie. W szczególności w pos-
tanowieniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 czerwca 1993 r., III APr 49/93
(OSP 1994 r. z. 7-8, poz. 127 z glosą I. Sierockiej) stwierdzono, że zmniejszenie za-
trudnienia, o którym mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. nie jest
przesłanką nabycia prawa do odprawy w przypadku zwolnienia indywidualnego do-
konanego na podstawie art. 10 ust. 1 tej ustawy. Z tym poglądem skład orzekający w
niniejszej sprawie nie zgadza się i podziela wykładnię przedstawioną w uchwale z
dnia 14 grudnia 1994 r., I PZP 52/94 (OSNAPiUS 1995 r. nr 9, poz. 107; OSP 1995 r.
z. 11, poz. 238 z glosą I. Sierockiej), według której zmniejszenie zatrudnienia jest
warunkiem nabycia prawa do odprawy pieniężnej z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. w przypadku indywidualnego zwolnienia pracownika na podstawie
art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 tej ustawy. Skład orzekający podziela w szcze-
gólności zawarte w uzasadnieniu tej uchwały argumenty dotyczące logicznej analizy
treści art. 1 ust. 1 ustawy. Prowadzi ona do wniosku, iż według tego przepisu począ-
tek przekształceń zakładu pracy stanowią względy (okoliczności) ekonomiczne,
zmiany organizacyjne, produkcyjne lub technologiczne. Są to więc pierwotne "przy-
czyny" tych przekształceń. Ich skutkiem jest "zmniejszenie zatrudnienia". Jednakże
dopiero te zmiany łącznie ze "zmniejszeniem zatrudnienia" stanowią przyczynę
(przesłankę) rozwiązywania umów o pracę. Mamy więc do czynienia z łańcuchem
przyczynowo skutkowym, w którym określone okoliczności (w tym przypadku
"zmniejszenie zatrudnienia") jest skutkiem zdarzeń je poprzedzających, a równocze-
śnie przyczyną zdarzeń po nim następujących. W takim, szerszym tego słowa zna-
czeniu, przyczyną rozwiązywania stosunków pracy (a tym samym stosowania oma-
wianej ustawy) są nie tylko przekształcenia zakładu pracy ale także "zmniejszenie
zatrudnienia". Nadto art. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. jest normą określającą
zakres jej stosowania. Wobec tego wszystkie pozostałe przepisy ustawy muszą być
analizowane w nawiązaniu do treści tego artykułu. Jeżeli dokonujemy więc wykładni
innych przepisów ustawy to nie powinniśmy przeciwstawiać sobie wzajemnie posz-
czególnych przepisów, lecz powinniśmy wychodzić z założenia, że wszystkie regula-
cje dotyczące stosowania ustawy mieszczą w sobie warunki określone w jej art. 1.
Zarzuty kasacji naruszenia prawa procesowego wiążą się z ustaleniem, że u
nowego pracodawcy powoda nie nastąpiło zmniejszenie zatrudnienia (powód w ten
sposób pośrednio akceptuje pogląd, że jest ono przesłanką nabycia prawa do od-
prawy). Zarzuty te nie są słuszne. Przede wszystkim należy stwierdzić, że uzasad-
nienie zaskarżonego orzeczenia Sądu drugiej instancji wskazuje zarówno stan fak-
tyczny będący podstawą rozstrzygnięcia, jak i zastosowane przepisy prawne. W za-
kresie ustaleń faktycznych Sąd drugiej instancji oparł się na ustaleniach Sądu pierw-
szej instancji, który dokonał wszechstronnej oceny materiału dowodowego sprawy.
Przyjęcie ustalenia, że u nowego pracodawcy nie doszło do zmniejszenia zatrudnie-
nia, a w szczególności likwidacji stanowiska powoda jest prawidłowe. Z dowodów
wskazywanych przez powoda wynika co najwyżej, że nastąpiła zmiana w zakresie
podporządkowania stanowiska powoda i kierowanego przez niego działu, a nie jego
likwidacja. Dla oceny tej okoliczności decydujące jest pismo skierowane do powoda
w dniu 14 listopada 1997 r. Zarówno według jego treści, jak i w rzeczywistości po
przekształceniach strukturalnych powód miał pozostać i pozostał na tym samym sta-
nowisku, bez zmiany warunków pracy i płacy. Aby je zmienić w istotnych elementach
strona pozwana musiałaby dokonać wypowiedzenia zmieniającego (por. art. 231 § 5
KP oraz wyrok z dnia 25 listopada 1997 r., I PKN 381/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 18,
poz. 539; wyrok z dnia 21 września 1995 r., I PRN 60/95, OSNAPiUS 1996 r. nr 7,
poz. 100 i uchwała z dnia 11 marca 1998 r., III ZP 3/98, OSNAPiUS 1998 r. nr 20,
poz. 588). Powód został więc przejęty jako pracownik, a jego stosunek pracy nie
uległ w swej treści żadnym zmianom. Strona pozwana nie musiała mu więc zapropo-
nować zawarcia nowej umowy o pracę, czy wskazywać jej nowych warunków
(pozostawały one nie zmienione). Ani poprzedni pracodawca powoda, ani nowy
pracodawca nie zmierzał więc do zmniejszenia zatrudnienia, czy choćby zmiany
warunków pracy i płacy powoda. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dla oceny
istnienia przyczyn rozwiązania stosunku pracy, o których mowa w art. 10 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. (także art. 11) decydujący jest moment podejmo-
wania przez kierownika zakładu pracy decyzji o zwolnieniu pracownika (wyrok z dnia
4 kwietnia 1995 r., I PRN 6/95, OSNAPiUS 1995 r. nr 19, poz. 239). Jeżeli więc po
rozwiązaniu umowy o pracę z powodem nastąpiły zmiany w zakresie stanu zatrud-
nienia, to nie mają one znaczenia dla oceny przyczyn tego rozwiązania w kontekście
prawa do odprawy. Nadto przepis art. 11 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. należy
interpretować w kontekście art. 10 ust. 1 ustawy, według którego przyczyny wymie-
nione w jej art. 1 ust. 1 mają mieć charakter wyłączny. Zgodnie z utrwalonym również
orzecznictwem sformułowanie to oznacza, sytuację, w której bez zaistnienia tych
przyczyn nie zostałaby podjęta przez kierownika zakładu pracy indywidualna decyzja
o zwolnieniu pracownika (wyrok z dnia 10 października 1990 r., I PR 319/90, OSNCP
1992 r. z. 11, poz. 204). W świetle unormowania z art. 11 ustawy oznacza to, że aby
pracownik nabył prawo do odprawy, to potrzebna jest ocena, że pracodawca godzi
się na rozwiązanie umowy o pracę w drodze porozumienia stron (ofertę pracownika),
gdyż wskutek zmian organizacyjnych zmierza do zmniejszenia zatrudnienia.
Tymczasem w stanie faktycznym sprawy nie można tego przyjąć, gdyż z ewi-
dentnych zachowań pracodawcy wynikało, że zamierzał on utrzymać stan zatrudnie-
nia, w każdym razie w odniesieniu do stanowiska pracy powoda. W wyroku z dnia 5
marca 1991 r., I PR 457/90 (Rejent 1991 r. nr 5, s. 163) Sąd Najwyższy przedstawił
pogląd, który skład orzekający podziela, że fakt dojścia do porozumienia w sprawie
rozwiązania stosunku pracy, nawet gdy z inicjatywą występuje pracownik, nie ozna-
cza sam przez się, że dochodzi do przekreślenia występowania przyczyn z art. 1 ust.
1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. czy też, że przyczyny te przestają stanowić "wy-
łączny powód uzasadniający rozwiązanie stosunku pracy". Dotyczy to jednak tylko
sytuacji, gdy pracownik doprowadza do rozwiązania stosunku pracy w drodze poro-
zumienia, będąc z uzasadnionych powodów przeświadczony, (zwłaszcza, gdy to
przeświadczenie wynika z zachowania się pracodawcy), że istnieje potrzeba zmniej-
szenia stanu zatrudnienia w związku ze zmianami organizacyjnymi. W stanie fak-
tycznym sprawy żadne zachowanie pracodawcy nie wskazywało na to, że w związku
ze zmianami organizacyjnymi zamierza zmniejszyć zatrudnienie (w każdym razie co
do stanowiska pracy powoda). Tym samym zmiany organizacyjne po stronie
pracodawcy nie prowadziły do zmniejszenia zatrudnienia i nie stanowiło ono
przyczyny, zwłaszcza wyłącznej, wyrażenia przez pracodawcę zgody na ofertę po-
woda rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron.
Z tych względów należało uznać, że kasacja powoda nie powołuje się na
usprawiedliwione podstawy i podlega oddaleniu z mocy art. 39312 KPC. O kosztach
postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 KPC.
========================================