Wyrok z dnia 27 lutego 2001 r.
I PKN 260/00

Nie ma podstaw prawnych roszczenie nauczyciela o uznanie za niezgod-
ne z prawem i nieuzasadnione odwołania ze stanowiska dyrektora szkoły pod-
stawowej przez zarząd gminy na podstawie art. 38 pkt 2 w związku z art. 42 ust.
2 i 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jednolity tekst: Dz.U.
z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.), jeżeli pozostał on nauczycielem mianowanym i
następnie rozwiązał stosunek pracy ze szkołą na zasadzie porozumienia stron
(art. 23 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, jedno-
lity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.).


Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz, Roman Kuczyński (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2001 r. sprawy z powództwa
Leszka K. przeciwko Burmistrzowi Miasta i Gminy Ł. o odszkodowanie i inne rosz-
czenia, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia
11 stycznia 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 23 marca 1999 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie oddalił powództwo Leszka K. przeciwko Burmistrzowi
Miasta i Gminy Ł. o uznanie odwołania ze stanowiska dyrektora Szkoły Podstawowej
[...] w Ł. za niezgodne z prawem i nieuzasadnione oraz o zasądzenie łącznej kwoty
40.475,46 zł tytułem odszkodowania z art. 45 KP, zasiłku osiedleniowego, dopłaty do
mieszkania za okres od 1 września 1997 r. do 31 sierpnia 1998 r., wynagrodzenia za
piąty dzień pracy, 20% dodatku do wynagrodzenia i odszkodowania za zerwanie
kontraktu. Sąd Okręgowy ustalił, że powód, będąc zatrudniony na stanowisku za-
stępcy dyrektora Szkoły Podstawowej [...] w W., złożył w Urzędzie Miasta i Gminy Ł.
ofertę zatrudnienia na terenie gminy i wygrał konkurs na dyrektora Szkoły Podsta-
wowej [...] w Ł., wobec czego decyzją z dnia 21 czerwca 1996 r. burmistrz powierzył
mu, na podstawie art. 36a ust. 1 i 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (Dz.U. Nr 95, poz. 425 ze zm.), to stanowisko na okres od dnia 1 września
1996 r. do dnia 31 sierpnia 2001 r. Pismem z dnia 21 sierpnia 1996 r. na podstawie
art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 3, poz.
19 ze zm.) przeniósł powoda z dotychczasowej szkoły do szkoły w Ł. Odrębną
umową Gmina Ł. zobowiązała się dopłacać powodowi 300 zł miesięcznie do czynszu
za mieszkanie, wynajęte przez niego własnym staraniem i na własny rachunek. Wo-
bec powstania w 1997 r. pomiędzy powodem a częścią nauczycieli konfliktów, Rada
Pedagogiczna w dniu 24 czerwca 1997 r. złożyła wniosek do Zarządu Miasta i Gminy
Ł. o odwołanie powoda ze stanowiska dyrektora szkoły, a decyzję w tym względzie
Zarząd podjął w dniu 22 lipca 1997 r. ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 1997 r. Po-
wód od dnia 25 czerwca 1997 r. do dnia 2 lipca 1997 r. i do 6 maja 1998 r. przebywał
na zwolnieniach lekarskich, a w okresie 3 lipca 1997 r. - 19 sierpnia 1997 r. korzystał
z urlopu wypoczynkowego. Pisma informującego o odwołaniu ze stanowiska dyrekto-
ra powód nie podjął. Od dnia 1 września 1997 r. przeprowadził się do W., gdzie po-
dejmował interwencje w Urzędzie Wojewódzkim i wniósł skargę do Naczelnego Sądu
Administracyjnego, która została odrzucona. Do pracy powód stawił się w dniu 6
maja 1998 r., zapoznał się z treścią pisma odwołującego go ze stanowiska i prze-
noszącego na stanowisko nauczyciela w tej samej Szkole, po czym w tym samym
dniu złożył podanie o rozwiązanie z nim umowy o pracę z dniem 6 maja 1998 r. na
zasadzie porozumienia stron, na co uzyskał zgodę pracodawcy, potwierdzoną pi-
semnie w dniu 7 maja 1998 r.

Sąd Okręgowy w wyniku powyższych ustaleń uznał, że zgodnie z art. 42 ust. 2
ustawy o systemie oświaty, Rada Pedagogiczna była uprawniona do wystąpienia z
wnioskiem o odwołanie powoda ze stanowiska dyrektora szkoły, że po myśli art. 38
pkt 2 tej ustawy organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w
szkole może, w przypadkach szczególnie uzasadnionych, odwołać nauczyciela z ta-
kiego stanowiska w czasie roku szkolnego, bez wypowiedzenia. Wobec rozwiązania
przez powoda z dniem 6 maja 1998 r. stosunku pracy za porozumieniem stron, co
dopuszczalnego według art. 23 ust. 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nau-
czyciela, okoliczności doręczenia pisma zmieniającego warunki pracy i płacy, w wy-
niku odwołania ze stanowiska dyrektora (odwołany dyrektor nadal pozostaje nauczy-
cielem szkoły), oraz niezgodność tego odwołania z prawem i związana z tym kwestia
odszkodowania, pozostają bez znaczenia. Odnośnie do roszczenia o zasiłek osie-
dleniowy, Sąd pierwszej instancji podniósł, iż warunkiem nabycia prawa do zasiłku
jest, zgodnie z art. 18 ust. 2 Karty Nauczyciela, przeniesienie nauczyciela z urzędu,
gdy tymczasem powód był przeniesiony na własną prośbę, czego dowodem jest
między innymi zawarcie umowy na lat pięć, podczas gdy przepis art. 19 ust. 1 Karty
Nauczyciela przewiduje przeniesienie z urzędu najwyżej na okres do trzech lat. Kon-
sekwencją przeniesienia na własną prośbę jest także brak podstaw do żądania wy-
nagrodzenia za piąty dzień pracy (art. 19 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela) i 20% do-
datku (art. 19 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela). Nieuzasadnione jest także żądanie do-
płat do czynszu za okres po dniu 1 września 1997 r., ponieważ powód, co sam przy-
znawał, wyprowadził się z Ł. ponownie do W. 31 sierpnia 1997 r. Powód miał możli-
wość kontynuowania pracy w Ł., rozwiązał stosunek pracy na własną prośbę, przeto
brak jest podstaw do żądania odszkodowania za zerwanie kontraktu przed 2001 ro-
kiem.

Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2000 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie oddalił apelację powoda od powyższego wyroku, uznając
jego rozstrzygnięcia za trafne, jakkolwiek uporządkował kwestię placówki zatrudnie-
nia powoda, uznając, że w rozumieniu art. 3 KP oraz art. 39 ust. 3 ustawy o systemie
oświaty, pracodawcą powoda była Szkoła Podstawowa [...] w Ł., nie zaś Burmistrz,
którego on pozwał. Niemniej odnośnie do stanowiska dyrektora szkoły, powierza je
organ prowadzący szkołę - zarząd gminy, on też jest uprawniony do odwołania z
tego stanowiska (art. 38 ustawy o systemie oświaty). Powyższe stwierdzenie nie
podważa jednak trafności rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji mimo niewezwa-
nia do udziału w sprawie Szkoły Podstawowej [...] w Ł. w charakterze pozwanej, po-
nieważ powód rozwiązał z tą Szkołą stosunek pracy na zasadzie porozumienia stron
i z tego tytułu nie przysługują mu żadne roszczenia, natomiast w postępowaniu ape-
lacyjnym wezwanie takie jest, z mocy art. 391 KPC, niedopuszczalne.

Kasacja powoda od powyższego wyroku zarzuca naruszenie prawa material-
nego - art. 5, 232, 44, 38, 52 i 70 KP, art. 36a, 38 i 42 ustawy o systemie oświaty, art.
18 i 19 Karty Nauczyciela, oraz przepisów postępowania - art. 194 § 1 i 3 oraz art.
477 KPC.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Kasacja jest oczywiście bezzasadna i jakkolwiek jest podpisana przez pełno-
mocnika będącego radcą prawnym (art. 3932 § 1 KPC), to jednak dotknięta jest tylo-
ma błędami, iż uniemożliwia Sądowi Najwyższemu rozprawienie się z większością
zarzutów. W szczególności należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 392 § 1 KPC kasa-
cja do Sądu Najwyższego przysługuje stronie od wyroku sądu drugiej instancji. Tym-
czasem kasacja, jakkolwiek wskazuje taki wyrok, to jednocześnie już w trzecim zda-
niu stawia zarzuty obu sądom orzekającym, powołując się na naruszenie prawa ma-
terialnego, jednym tchem wymieniając art. 194 § 1 i 3 oraz 477 KPC i ,,orzecznictwo
SN z 3.II.1993 r. ( I PZP 71/92)", a jej uzasadnienie odnosi się ewidentnie do wyroku
Sądu pierwszej instancji. Jednocześnie kwestionując ustalenia faktyczne tego Sądu i
zarzucając Sądowi Apelacyjnemu niedostrzeżenie rażących uchybień w ustaleniu
tego stanu, skarżący nie wskazał konkretnych przepisów postępowania, jakim miałby
uchybić Sąd drugiej instancji (tylko od wyroku tego Sądu przysługuje kasacja), ak-
ceptując ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji. Tymczasem zgodnie z art.
39311 KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach kasacji, co oznacza, że
przy braku postawienia zarzutu naruszenia konkretnych przepisów postępowania,
przy pomocy których następuje ustalenie stanu faktycznego, stanowiącego podstawę
rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji (lub przejęcia stanu faktycznego ustalonego
przez Sąd pierwszej instancji), a także zaakceptowania wyroku Sądu pierwszej ins-
tancji, Sąd Najwyższy związany jest ustaleniami dokonanymi w poprzedzającym
postępowaniu. Nie są z pewnością takimi przepisami postępowania art. 194 § 1 i 3
KPC oraz art. 477 KPC. Natomiast w świetle niepodważonego stanu faktycznego
powód w dniu 6 maja 1998 r. złożył pismo, w którym oświadczył, że wobec doręcze-
nia mu w tym samym dniu pisma odwołującego go ze stanowiska dyrektora szkoły i
przenoszącego na stanowisko nauczyciela w tej szkole, żąda rozwiązania stosunku
pracy na zasadzie porozumienia stron. Na swoją ofertę powód otrzymał niezwłocznie
pisemną zgodę, a zatem należy uznać, że wskutek zgodnego oświadczenia woli
stron stosunku pracy doszło do jego rozwiązania. Powód nigdy nie uchylił się od
skutków swego oświadczenia woli, natomiast przepisy Kodeksu pracy przewidują
tryb odwoławczy od nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem rozwiązania sto-
sunku pracy (za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia), nie zaś od rozwiązania
stosunku pracy za porozumieniem stron, a zatem zarzut naruszenia art. 232, 38, 44,
52 i 70 KP, jest oczywiście bezzasadny. Przepis art. 5 KP stanowiący, że jeżeli sto-
sunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy
Kodeksu stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami - nie został
naruszony. Do powoda bowiem przy powoływaniu i odwoływaniu ze stanowiska
zastosowano wskazane przez Sądy obu instancji przepisy ustawy o systemie oświaty
oraz Karty Nauczyciela. Sąd Najwyższy nie dopatruje się ich naruszenia. Nie dotyczy
też powoda uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 1993 r., I PZP 71/92 (OSNC
1993 r. nr 9, poz. 144), ponieważ odnosiła się ona do dyrektora szkoły wykonującego
tę funkcję przez okres wskazany w art. 108 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, a
przepis ten ograniczał pełnienie funkcji dyrektorów do dnia 31 sierpnia tego roku
kalendarzowego, w którym gmina przejmuje szkołę, ten termin wskazany został w
art. 104 ust. 1 tej ustawy na dzień 1 stycznia 1994 r., nie później jednak niż na 1
stycznia 1996 r. Tymczasem powoda zatrudniono po tej dacie, w szczególności jego
odwołanie nie naruszało art. 38 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, zaś tylko takie
naruszenie mogłoby uzasadniać odszkodowanie, ograniczone do wynagrodzenia za
najwyżej 3 miesiące a nie za czas do upływu okresu trwania umowy (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 1997 r., I PKN 138/97, OSNAPiUS 1998 nr 9, poz.
261), jak tego domagał się powód. W wyroku z dnia 19 lutego 1997 r., III RN 3/97
(OSNAPiUS 1997 nr 19, poz. 369) Sąd Najwyższy stwierdził, że organem właściwym
do podjęcia uchwały o odwołaniu dyrektora szkoły podstawowej jest zarząd gminy,
zaś w wyroku z dnia 5 lutego 1998 r., I PKN 495/97 (OSNAPiUS 1999 nr 1, poz. 76),
wyjaśnił, iż rozwiązując z nauczycielem mianowanym stosunek pracy na podstawie
art. 23 Karty Nauczyciela, pracodawca nie jest zobowiązany do przewidzianej w art.
38 KP konsultacji ze związkami zawodowymi. Kasacja dopatruje się też sprzeczności
pomiędzy podmiotem uprawnionym do powołania i odwołania dyrektora (którym jest
zarząd gminy reprezentowany przez wójta-burmistrza), a pracodawcą, którym w
wyniku takiego powołania staje się szkoła. Sąd Apelacyjny powołując przepisy prawa
materialnego i orzecznictwo Sądu Najwyższego, dokładnie tę kwestię wyjaśnił;
powód w wyniku powołania Burmistrza stał się dyrektorem i jednocześnie
pracownikiem Szkoły, natomiast w wyniku odwołania przestał być dyrektorem,
pozostał natomiast pracownikiem (nauczycielem), z tym że w stosunku pracy
nauczyciela stroną była szkoła a nie burmistrz, a zatem osoba kierująca tą szkołą po
odwołaniu powoda była uprawniona do czynności z zakresu prawa pracy, a więc
zawarcia porozumienia o rozwiązaniu umowy o pracę. W dacie zawierania tego po-
rozumienia powód nie był już dyrektorem, gdyż wcześniej decyzję o odwołaniu przy-
jął do wiadomości, znał już ją zresztą wcześniej, czego dowodzi skarga do Naczel-
nego Sądu Administracyjnego. W istocie rzeczy zarzuty kasacji odnośnie do wyroku
Sądu drugiej instancji sprowadzają się do naruszenia art. 194 § 1 i 3 KPC (wymie-
nionego w uzasadnieniu jako 199 § 1 i 3 KPC) oraz art. 477 KPC. Są to jednak za-
rzuty chybione, ponieważ z uwagi na treść przepisu art. 391 KPC przepisy te nie mo-
gły mieć zastosowania przed Sądem drugiej instancji, natomiast ich niezastosowanie
przez Sąd pierwszej instancji nie miało wpływu na wynik sprawy, gdyż w opisanym
stanie faktycznym i przy niewadliwym zastosowaniu art. 38 pkt 2 i art. 42 ust. 2
ustawy o systemie oświaty w przedmiocie odwołania ze stanowiska dyrektora prze-
niesionego uprzednio na własną prośbę (art. 18 ust. 1 tej ustawy i art. 18 ust. 2 a
contrario), uczestniczenie szkoły po stronie pozwanej nie rzutowałoby na rozstrzy-
gnięcie. W końcu wypada także zwrócić uwagę, że oddalenie powództwa nie jest
tożsame z odrzuceniem pozwu, co Sądom obu instancji przypisuje kasacja.

Sąd Najwyższy nie znalazł zatem usprawiedliwionych podstaw do uwzględ-
nienia kasacji i w oparciu o art. 39312 KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================