Wyrok z dnia 9 lipca 1998 r.
I PKN 239/98

Nauczyciel zatrudniony w szkole w niepełnym wymiarze czasu pracy, nie
może uzupełnić przewidzianego dla nauczycieli wymiaru czasu pracy (tzw.
pensum) godzinami pracy wykonywanej na innym stanowisku, na którym wy-
miar obowiązującego czasu pracy jest wyższy niż na stanowisku nauczyciela.


Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 1998 r. sprawy z powództwa
Stanisława K. przeciwko Zespołowi Szkół Medycznych w P. o ustalenie wymiaru
czasu pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu z dnia 27 lutego 1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Powód Stanisław K. żądał ustalenia, że w okresie od 1 września 1991 r. do 31
stycznia 1992 r. był zatrudniony w Zespole Szkół Medycznych w P. jako nauczyciel i
technik BHP w łącznym wymiarze 1/2 etatu.

Sąd Rejonowy w Przemyślu wyrokiem z dnia 30 czerwca 1997 r. oddalił po-
wództwo po ustaleniu, że w okresie od 1 września 1991 r. do 31 sierpnia 1992 r. po-
wód był zatrudniony u strony pozwanej jako nauczyciel w wymiarze 5 godzin dydak-
tycznych tygodniowo, a ponadto jako technik BHP, bez określenia wymiaru czasu
pracy. Za pracę technika otrzymywał 20% wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela.
Zakres obowiązków technika był szeroki, ale strony nie przedstawiły dowodów, z któ-
rych wynikałby faktyczny czas pracy powoda, potrzebny na wykonanie tychże obo-
wiązków. Strony nie prowadziły również ewidencji czasu pracy powoda, a ,,rozmiar
wynagrodzenia uzależniony był od efektywności pracy powoda, a nie od ilości czasu
pracy, który powód poświęcić musiał na wykonanie swoich obowiązków".

Sąd Wojewódzki w Przemyślu wyrokiem z dnia 27 lutego 1998 r. oddalił ape-
lację powoda. Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu Rejonowego co do
tego, że obecnie nie jest już możliwe odtworzenie, ile czasu tygodniowo zajmowało
powodowi wykonywanie pracy technika BHP. Wszyscy bowiem przesłuchani świad-
kowie, chociaż nie negowali faktu rzetelnego wykonywania przez powoda wymienio-
nych obowiązków, zgodnie zeznali, że nie potrafią określić, ile czasu zajmowały ty-
godniowo. W związku z tym nie jest możliwe ustalenie, że powód wykonywał obo-
wiązki technika BHP przez 4 godziny tygodniowo, co w połączeniu z pracą nauczy-
ciela (5 godzin) dawałoby 9 godzin tygodniowo, czyli zatrudnienie w 1/2 etatu.

Od powyższego wyroku powód złożył kasację. Zarzucił w niej naruszenie art.
128 KP, polegające na błędnej wykładni tego przepisu i wniósł o zmianę zaskarżo-
nego wyroku przez ustalenie, że w czasie od 1 września 1991 r. do 31 sierpnia 1992
r. był zatrudniony w pozwanym Zespole Szkół Medycznych w P. w wymiarze 1/2 etatu.
Żądał również zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisa-
nych.

Zdaniem powoda jego czas pracy na stanowisku technika BHP powinien być
liczony z uwzględnieniem powszechnych norm czasu pracy obowiązujących w latach
1991-1992, czyli 8 godzinnego na dobę i 42 godzinnego na tydzień wymiaru czasu
pracy. Skoro strona pozwana nie prowadziła ewidencji czasu pracy powoda, należy
uznać, że przyznane 20% wynagrodzenia odpowiada 20% wymiaru czasu przewi-
dzianego dla danego stanowiska, to znaczy odpowiada 8,4 godziny tygodniowo. W
połączeniu z 5 godzinami pracy dydaktycznej daje to 13,4 godziny tygodniowo, co
pozwala ustalić - wbrew poglądowi Sądu Wojewódzkiego - że powód był zatrudniony
w wymiarze 1/2 etatu.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Przepis art. 128 KP w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 1997
r., czyli w czasie objętym pozwem, stanowił, że czasem pracy jest czas, w którym
pracownik pozostaje do dyspozycji zakładu pracy w zakładzie lub w innym miejscu
wyznaczonym do wykonywania pracy. Zdaniem skarżącego naruszenie powyższego
przepisu polegało na nieustaleniu przez Sąd Wojewódzki, że oprócz pracy nauczy-
ciela przysposobienia obronnego wykonywał czynności technika BHP w rozmiarze
8,4 godziny tygodniowo, choć było to możliwe, gdyż określenie wynagrodzenia w
wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego ze stanowiska nauczyciela stwarzało
domniemanie, że czas pracy wynosił 20% wymiaru obowiązującego na stanowisku
technika BHP.


Zarzut ten jest niesłuszny.

Przede wszystkim Sąd Wojewódzki, tak zresztą jak i Sąd Rejonowy, przyjął, że
powód wykonywał czynności technika BHP oprócz pracy nauczyciela, lecz stwierdził,
że nie miał możliwości ustalenia rozmiaru czasu przeznaczanego przez powoda na
wykonywanie tych czynności. Zeznania świadków, ze względu na brak w nich niez-
będnych szczegółowych informacji, nie upoważniały bowiem do jakichkolwiek ustaleń
w tym przedmiocie, a żadna ze stron nie prowadziła ewidencji czasu pracy. Sąd
Wojewódzki ponadto podniósł jako okoliczność niesporną to, że wynagrodzenie po-
woda było uzależnione od zakresu czynności obowiązujących technika BHP i efek-
tywności pracy, jak również i to, że strona pozwana była zadowolona z pracy powo-
da, podkreślając rzetelność w wykonywaniu obowiązków. Jednak Sąd Wojewódzki
uznał, że powyższe okoliczności nie wystarczają do przyjęcia, że jego zatrudnienie w
czasie od 1 września 1991 r. do 31 sierpnia 1992 r. odpowiadało 1/2 etatu. Oznacza
to, że oddalenie żądania powoda nie nastąpiło wskutek błędnej wykładni art. 128 KP,
lecz wskutek braku możliwości ustalenia faktycznego czasu pracy powoda jako tech-
nika BHP.

Nie jest również trafny pogląd powoda, że procentowo ustalona wysokość wy-
nagrodzenia (20%) stwarzała domniemanie, że czas jego pracy jako technika BHP
wynosił 20% czasu pracy obowiązującego na tym stanowisku oraz że nieuwzględ-
nienie powyższego domniemania przez Sąd Wojewódzki oznacza pominięcie zasady
wyrażonej w art. 128 KP. Wadliwość powyższego poglądu wynika stąd, że gdyby
uznać, że procent wynagrodzenia powoda odpowiada procentowi czasu pracy na
stanowisku technika BHP, to 20% czasu pracy nie daje zatrudnienia w wymiarze 1/4
etatu, które w połączeniu z pracą nauczyciela w nie kwestionowanym wymiarze
przekraczającym nieco 1/4 mogłoby dopiero stanowić potrzebne powodowi zatrudnie-
nie w 1/2 etatu. W żadnym natomiast razie podany w kasacji łączny rozmiar czasu
pracy powoda jako 13,4 godziny tygodniowo - przy przyjęciu różnych podstaw wy-
miaru czasu pracy nauczyciela i technika BHP - nie pozwala ustalić jego zatrudnienia
w 1/2 części etatu. Przy takim założeniu potrzebne byłoby bowiem 15 godzin tygod-
niowo, a nie jest możliwe, by czasem pracy przeznaczonym na wykonywanie czyn-
ności technika BHP uzupełniać pensum nauczycielskie, które jest niższe od pow-
szechnej normy czasu pracy. Powód bowiem nie wykonywał wymienionych czynności
w ramach pracy nauczycielskiej, lecz poza nią. Również rodzaj tych czynności nie
polegał na kształceniu i wychowywaniu młodzieży, co jest istotą pracy nauczyciela.

Przepis art. 128 KP zawiera ustawową definicję czasu pracy, uznając za czas
pracy nie czas efektywnego świadczenia pracy, lecz czas pozostawania w dyspozycji
zakładu pracy rozumiany jako faktyczna gotowość do świadczenia pracy. Z punktu
widzenia treści wymienionego przepisu zarzut, że Sąd Wojewódzki naruszył go, gdyż
przyjął, że obecnie nie jest możliwe ustalenie rzeczywistego czasu pracy powoda,
jest bezpodstawny i nie ma oparcia w uzasadnieniu kasacji. Nie ma również żadnego
odniesienia do stanu faktycznego sprawy, którego przedmiotem nigdy nie było wy-
nagrodzenie należne powodowi za czas gotowości do pracy. Powód był pracowni-
kiem, którego czas pracy - według art. 136 KP przed nowelizacją - był określony wy-
miarem zadań na stanowisku inspektora BHP. Stosowanie tego systemu czasu pracy
jest dopuszczalne w stosunku do pracowników, którzy ze względu na rodzaj i warunki
pracy wykonują swoje czynności nie według stałego rozkładu czasu pracy, lecz o
różnych porach dnia lub stale poza siedzibą zakładu pracy i których czas pracy z tej
przyczyny nie może być kontrolowany. Nie oznacza to jednak, że tzw. zadaniowy
czas pracy może służyć obchodzeniu przez pracodawców przepisów ustalających
normy czasu pracy. W związku z tym w art. 136 zdanie 2 KP znalazło się zastrzeże-
nie, że zadania tych pracowników powinny być ustalone w taki sposób, by pracowni-
cy mogli je wykonać ,,w normalnym czasie pracy". Z powyższego postanowienia wy-
nika więc, że wymiar zadań powinien odpowiadać właściwemu dla ich wykonania
czasowi pracy, z możliwością jego przekroczenia (lub niewykorzystania) nie mającą
cech stałości. Zatem do powoda należało wykazanie, jaki był czas ,,normalny" dla
jego zadań jako technika BHP, który był jednocześnie faktycznym czasem jego pracy.
Jednak powód nie udowodnił tej okoliczności, choć napisał w apelacji, że odnalazł
,,Dziennik czynności technika BHP". Powód nie podniósł również w kasacji zarzutu
naruszenia prawa procesowego, co sprawia, że Sąd Najwyższy rozpoznał sprawę w
granicach ustalonego w sprawie stanu faktycznego (art. 39311 KPC).

Z przytoczonych względów należało uznać, że kasacja nie zawiera usprawied-
liwionych podstaw, wobec czego Sąd Najwyższy oddalił ją na mocy art. 39312 KPC.
========================================