Wyrok z dnia 10 września 1997 r.
I PKN 238/97

Dyrektorowi przedsiębiorstwa państwowego nie przysługuje odprawa,
jeżeli został odwołany z tego stanowiska z przyczyny uzasadniającej rozwiąza-
nie umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy, bez względu na sposób
odwołania.

Przewodniczący Prezes SN: Jan Wasilewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Adam Józefowicz, Kazimierz Jaśkowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 września 1997 r. sprawy z powódz-
twa Władysława A. przeciwko Przedsiębiorstwu Remontowo-Produkcyjnemu Maszyn
i Urządzeń Rolniczych "D." w D.N. o odprawę, na skutek kasacji strony pozwanej od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie
z dnia 12 grudnia 1997 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację oraz zasądził od powoda na
rzecz pozwanego Przedsiębiorstwa 300 zł (trzysta złotych) kosztów postępowania
kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Powód Władysław A. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego
Przedsiębiorstwa Remontowo - Produkcyjnego Maszyn i Urządzeń Rolniczych "D." w
D.N. odprawy w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia z odsetkami od dnia
1 lutego 1996 r., w związku z odwołaniem go ze stanowiska dyrektora.
Pozwane Przedsiębiorstwo wniosło o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Goleniowie wyrokiem z dnia 1 października 1996
r. oddalił powództwo. Sąd ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanym Przedsię-
biorstwie od dnia 1 stycznia 1994 r. na stanowisku tymczasowego kierownika. Dnia
27 maja 1994 r., uchwałą Rady Pracowniczej [...] został powołany na stanowisko dy-
rektora. Po nie udanej próbie odwołania powoda z zajmowanego stanowiska uchwa-
łą Rady Pracowniczej [...] z dnia 28 lipca 1995 r. - ze względu na fakt nieuzyskania
zgody Wojewody S., powód został ostatecznie odwołany ze stanowiska uchwałą
Rady Pracowniczej [...]. z dniem 31 października 1995 r. Rozwiązanie stosunku
pracy nastąpiło natomiast w dniu 31 stycznia 1996 r. za zgodą organu założyciels-
kiego - Wojewody S.
Sąd Rejonowy uznał roszczenie powoda o odprawę za nieuzasadnione. Zo-
stało ono bowiem oparte na przepisie art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 25 września 1981 r.
o przedsiębiorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80 ze
zm.), natomiast, zdaniem Sądu, w sprawie ma zastosowanie art. 39 ust. 2 pkt 3 tejże
ustawy, wyłączający prawo do odprawy dyrektora odwołanego ze stanowiska, z
przyczyn uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy
pracownika. Nadto Sąd uznał, że twierdzenie powoda, iż jego odwołanie było rów-
noznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę zgodnie z treścią art. 70 § 2 KP, a nie
z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn, o których mowa w
art. 52 KP nie ma znaczenia. Sąd I instancji doszedł bowiem do wniosku, że treść
przepisu art. 39 ust. 3 wskazuje na związanie przez ustawodawcę faktu nieprzysłu-
giwania prawa do odprawy z przyczynami odwołania, a nie ze sposobem odwołania.
Na potwierdzenie tego stanowiska Sąd Rejonowy powołał się na treść uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 4 czerwca 1993 r., I PZP 17/93 (OSNCP 1993 z. 12 poz. 226),
wydanej w sprawie o podobnym stanie faktycznym.
Zdaniem Sądu z materiału dowodowego wynika, iż główną przyczyną podjęcia
uchwały o odwołaniu powoda ze stanowiska dyrektora było zajmowanie przez niego
równocześnie dwóch stanowisk. Od marca 1993 r., zatem jeszcze przed zatrudnie-
niem powoda w pozwanym Przedsiębiorstwie, zajmował on nieprzerwanie stanowis-
ko prezesa B.-F. spółki z o. o. w B.W. Wątpliwe jest, zdaniem Sądu Rejonowego, aby
powód nie znał treści ustawy z dnia 5 czerwca 1992 r. o ograniczeniu prowadzenia
działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 1992 r.
Nr 56, poz. 274 ze zm.), której art. 1 wyraźnie stanowi, że osoby zajmujące kierow-
nicze stanowiska państwowe nie mogą być członkami zarządów, rad nadzorczych
lub komisji rewizyjnych, ani też być zatrudnione lub wykonywać inne zajęcia w spół-
kach prawa handlowego, jak również nie mogą wykonywać w tych spółkach zajęć,
które mogłyby wywoływać podejrzenie o stronniczość lub interesowność, a narusze-
nie tego zakazu może być podstawą do odwołania ze stanowiska (art. 2 tej ustawy).
Sąd Rejonowy powołał się też na uchwałę Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2
czerwca 1993 r. (Dz. U. Nr 50, poz. 233).
Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyro-
kiem z dnia 12 grudnia 1996 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził
od pozwanego Przedsiębiorstwa Remontowo - Produkcyjnego Maszyn i Urządzeń
Rolniczych w D.N. na rzecz powoda Władysława A. odprawę wraz z odsetkami 46%
od dnia 1 lutego 1996 r. Sąd Wojewódzki uznał, iż Sąd Rejonowy błędnie przyjął za
podstawę roszczenia przepis art. 39 ust. 2 pkt 3 ustawy o przedsiębiorstwach pańs-
twowych. Zdaniem Sądu II instancji w danej sprawie ma zastosowanie art. 39 ust. 1
tejże ustawy, bowiem z zebranego w sprawie materiału wynika, iż odwołanie powoda
nastąpiło z rozwiązaniem stosunku pracy w sposób równoznaczny z wypowiedze-
niem. Sąd Wojewódzki stanął na stanowisku, że Sąd nie jest uprawniony do zmiany
sposobu rozwiązania umowy o pracę, gdyż wybór tego sposobu należy do pracodaw-
cy. Sąd II instancji po przeprowadzeniu dokładnej analizy zebranego w sprawie ma-
teriału dowodowego, a także obowiązujących przepisów uznał, że nie istnieje żadna
z przyczyn wymienionych w art. 39 ust. 2 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.
Powód nie miał i nie ma udziałów lub akcji w podmiotach gospodarczych tworzonych
przez stronę, jak również nie pozostaje z nimi w stosunkach pracy, a także nie świad-
czy pracy na podstawie innego tytułu prawnego, zatem należy się mu odprawa w
wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.
Strona pozwana zaskarżyła powyższy wyrok kasacją zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 39 ust. 2 pkt 3 ustawy o przedsię-
biorstwach państwowych, niezastosowanie art. 1 i 2 ust. 2 pkt 2 ustawy o ogranicze-
niu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne
oraz naruszenie prawa procesowego przez wadliwe uzasadnienie wyroku (art. 328 §
2 KPC), bez wyjaśnienia przyczyn, dla których Sąd Wojewódzki uznał, iż powód "nie
miał i nie ma udziałów ani akcji w podmiotach gospodarczych tworzonych przez
stronę pozwaną, jak również nie pozostaje w nich w stosunkach pracy, ani też nie
świadczy pracy na podstawie innego tytułu prawnego".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest uzasadniona. Powód jako dyrektor pozwanego Przedsiębiorstwa
był jednocześnie prezesem zarządu spółki prawa handlowego. Takie zachowanie po-
woda stanowiło oczywistą podstawę odwołania go ze stanowiska dyrektora według
art. 2 ust. 1 pkt 6 i ust. 2 pkt 2 w związku z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 czerwca
1992 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące
funkcję publiczne (Dz. U. Nr 56, poz. 274 ze zm.). Naruszenie zakazu łączenia stano-
wisk wymienionych w art. 1 tej ustawy zostało przez ustawodawcę ze zrozumiałych
względów potraktowane jako istotne uchybienie obowiązkom przez osoby pełniące
funkcje publiczne. Świadczy o tym uznanie takiego zachowania w odniesieniu do
osób zajmujących określone w ustawie stanowiska jako przewinienia służbowego
podlegającego odpowiedzialności dyscyplinarnej, a także uzasadniającego rozwią-
zanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika. W stosunku zaś do
dyrektora przedsiębiorstwa państwowego może stanowić podstawę do odwołania ze
stanowiska. Analiza treści tych przepisów uzasadnia wniosek, że łączenie stanowi-
ska dyrektora przedsiębiorstwa państwowego z funkcją prezesa zarządu spółki
prawa handlowego stanowi przyczynę odwołania go ze stanowiska dyrektora rów-
noznacznego z rozwiązaniem umowy o pracę z jego winy bez wypowiedzenia (art. 70
§ 3 KP i art. 52 KP).
Zgodnie z art. 39 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsię-
biorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz. U. z Nr 18, poz. 80 ze zm.) dyrektorowi
nie przysługuje odprawa, gdy odwołanie nastąpiło z przyczyn uzasadniających roz-
wiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z jego winy. Treść tego przepisu wyraź-
nie akcentuje przyczynę, a nie sposób odwołanie dyrektora. Dla oceny prawa do od-
prawy odwołanego dyrektora istotne jest zatem ustalenie przyczyny odwołania, a nie
fakt, iż odwołanie potraktowano jako równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o
pracę. Sąd Najwyższy podziela analogiczne stanowisko wyrażone w tej materii w
uchwale tego Sądu z dnia 4 czerwca 1993 r., I PZP 17/93 (OSNCP z 1993 z. 12 poz.
226).
Z tych względów prawidłowe jest stanowisko Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
zakresie wykładni obowiązujących przepisów i rozstrzygnięcie o bezzasadności rosz-
czenia powoda o odprawę. Natomiast zawarty w zaskarżonym wyroku pogląd Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych narusza - w ocenie Sądu
Najwyższego - wskazane w kasacji przepisy prawa materialnego, co stanowi podsta-
wę do zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji od wyroku Sądu Rejono-
wego-Sądu Pracy (art. 39315 KPC).
W takiej sytuacji bezprzedmiotowy stał się zarzut kasacji dotyczący narusze-
nia przez Sąd Wojewódzki art. 328 § 2 KPC, ponieważ ocena tego zarzutu nie ma
wpływu na treść rozstrzygnięcia.


========================================