Wyrok z dnia 2 września 1999 r.
I PKN 230/99

Zatrudnienie nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny na czas
określony w zastępstwie nauczyciela korzystającego z urlopu macierzyńskiego
nie oznacza, że przeniesienie w stan nieczynny było bezpodstawne.


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie: SN Jerzy Kwaśniewski (spra-
wozdawca), NSA Bogusław Gruszczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 września 1999 r. sprawy z powódz-
twa Aliny D.-H. przeciwko Szkole Podstawowej w B. o uznanie oświadczenia woli za
bezskuteczne, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sadu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 21 stycznia 1999 r. [...]


z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację powódki od
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Lipnie z dnia 26 listopada 1999 r. [...] i nie
obciążył powódki kosztami postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lipnie, po ponownym rozpoznaniu sprawy z po-
wództwa Aliny D.-H. przeciwko Szkole Podstawowej w B. o przywrócenie do pracy,
wyrokiem z dnia 26 listopada 1998 r. powództwo to oddalił, a kosztami postepowania
obciążył Skarb Państwa.

Podstawę tego wyroku stanowiły następujące ustalenia.

Powódka od września 1987 r. była zatrudniona jako nauczyciel w Szkole
Podstawowej w M. Po kilku okresach pracy na podstawie umów o pracę na czas
określony, powódka od dnia 1 stycznia 1991 r. pracowała na podstawie umowy na
czas nie określony. Pracodawcą była Szkoła Podstawowa w B., a miejscem pracy
Punkt Filialny tej Szkoły w M. Od 15 września 1991 r. powódka była nauczycielem
mianowanym. W dniu 31 sierpnia 1996 r. powódka przedłożyła pracodawcy zaświad-
czenie lekarskie o swym stanie zdrowia, na podstawie którego uzyskała płatny urlop
dla poratowania zdrowia w okresie od 1 września 1996 r. do dnia 31 sierpnia 1997 r.
Pismem z dnia 27 maja 1997 r. pracodawca przeniósł powódkę w stan nieczynny od
dnia 1 września 1997 r. do dnia 28 lutego 1997 r., to jest do wygaśnięcia stosunku
pracy z mocy prawa.

Przeniesienie powódki w stan nieczynny pozwany pracodawca uzasadnił
zmianami organizacyjnymi polegającymi na likwidacji z dniem 31 sierpnia 1996 r.
Szkolnego Punktu Filialnego w M. Te zmiany według Sądu rzeczywiście nastąpiły.
Stosownie do decyzji Zarządu Gminy R. likwidacji uległa jednostka organizacyjna w
M. składająca się z trzech oddziałów. Uczniowie zlikwidowanej Szkoły zostali przeka-
zani do Szkoły w B. w ramach oddziałów tam istniejących. W konsekwencji tych
zmian uległa zmniejszeniu pula godzin lekcyjnych.

Uzasadniając ocenę, że przeniesienie powódki w stan nieczynny nastąpiło
zgodnie z art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, Sąd Pracy przedstawił ponadto ustalenia
co do okoliczności istotnych z punktu widzenia zarzutu powódki, że dyrektor szkoły
wadliwie zdecydował o przeniesieniu w stan nieczynny, zamiast niej pozostawiając w
zatrudnieniu M.K., który dotychczas również pracował w zlikwidowanym punkcie fi-
lialnym w M. W tej kwestii Sąd Pracy przyjął, że co do zasady wybór nauczyciela
przenoszonego w stan nieczynny należał do strony pozwanej. Nie zachodzą zaś
okoliczności, które wykazywałyby na niezasadność dokonanego wyboru, biorąc w
szczególności pod uwagę kryteria kwalifikacji, potrzeb Szkoły i dotychczasowego
wykonywania obowiązków. W tym zakresie rozważone zostały następujące okolicz-
ności:

Powódka uczyła języka polskiego, muzyki i ostatnio środowiska, M.K. zaś -
wychowania technicznego, środowiska, matematyki i WF. W szkole w B. - po zlikwi-
dowaniu Filii w M. - potrzebny był nauczyciel specjalizujący się w nauczaniu WF i
zajęć technicznych, a więc mający takie kwalifikacje jak M.K. Wprawdzie, w chwili
podejmowania decyzji o przeniesieniu w stan nieczynny, to powódka miała wyższe
wykształcenie. Jednakże M.K. zaliczył III semestr szkoły pomaturalnej (licencjat) i
zamierza studiować. Bezpośredni przełożony wyżej oceniał pracę M.K. Jeżeli chodzi
o sytuację osobistą tych osób, to: powódka zatrudniła się w Szkole Podstawowej w
R. (do 31 sierpnia 1999 r.), a jej mąż otrzymuje 600 zł renty, mają studiującego syna.
Z kolei M.K. do 1996 r. łączył z pracą nauczycielską nie kolidujące z nią zajęcie -
prowadzenie wypożyczalni kaset wideo. Obecnie działalność tę, zresztą przynoszącą
tylko znikomy zysk, prowadzi jego żona. Mają na utrzymaniu dzieci żony. M.K. był
skazany w 1994 r. za czyny z art. 166 i 286 KK na karę 1 roku pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania; okres próby upłynął pozytywnie z dniem
16 grudnia 1997 r. Wreszcie Sąd Rejonowy uwzględnił pewien stan konfliktu między
stronami wynikający z niewłaściwej postawy powódki, która na ostatnim posiedzeniu
rady pedagogicznej, poprzedzającym rok szkolny 1996/1997 (28 sierpnia 1996), nie
poinformowała, że zamierza korzystać z płatnego urlopu dla poratowania zdrowia, a
uczyniła to kilka dni później (31 sierpnia 1996 r.), co spowodowało zakłócenia w pla-
nowaniu pracy na nowy wówczas rok szkolny.

W apelacji od tego wyroku powódka domagała się jego uchylenia w celu po-
nownego rozpoznania jej roszczenia o przywrócenie do pracy i zasądzenie wynagro-
dzenia za okres od 1 marca 1998 r. Zarzuciła wadliwość zasadniczej oceny prawnej
zaskarżonego wyroku. Jeżeli bowiem zmiany organizacyjne Szkoły miały miejsce
przed rokiem szkolnym 1996/97, to nie uzasadniały one przeniesienia powódki w
stan nieczynny w czasie następnego roku szkolnego. Twierdziła też, że powiadomiła
wcześniej Dyrektora Szkoły o badaniu lekarskim wymaganym na dzień 31 sierpnia
1998 r.

Wyrokiem z dnia 21 stycznia 1999 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Toruniu zmienił zaskarżony apelacją powódki wyrok Sądu Pracy i
uznał oświadczenie woli pozwanego z dnia 27 maja 1997 r. o przeniesieniu powódki
w stan nieczynny za bezskuteczne, w związku z czym przywrócił ją do pracy u poz-
wanego.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy wyraził ocenę o braku podstaw
do zastosowania w stosunku do powódki art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. Karta Nauczyciela. Według Sądu Okręgowego, likwidacja Szkolnego Punktu
Filialnego w M. z dniem 31 sierpnia 1996 r. nie uniemożliwiła dalszego zatrudnienia
od 1 września 1997r, skoro równocześnie z przeniesieniem w stan nieczynny strona
pozwana zawarła z powódką umowę o pracę na czas określony od 1 września 1997
r. do 25 stycznia 1998 r. w wymiarze 18 godzin zajęć dydaktyczno - wychowawczych
w tygodniu, w zastępstwie korzystającej z urlopu macierzyńskiego nauczycielki Kata-
rzyny K. W tym kontekście decyzja o przeniesieniu powódki w stan nieczynny była
bezprzedmiotowa, a co najmniej przedwczesna. Ponadto zdaniem Sądu Okręgowe-
go, M.K. jest bardziej potrzebny i przydatny dla szkoły niż powódka, ale nie to powin-
no decydować o wyborze powódki do przeniesienia w stan nieczynny wobec faktu
skazania M.K., któremu wyznaczony w karnym wyroku okres próby upłynął dopiero
16 grudnia 1997 r. Sąd dał wiarę powódce, że M.K. często nie było w pracy, gdyż:
,,skoro prowadził działalność gospodarczą, przynosząca dochód to jej pilnował".
Wreszcie, na dzień podjęcia decyzji o przeniesieniu w stan nieczynny, powódka
miała ,,wyższe" przygotowanie zawodowe niż M.K.

Z tych przyczyn - stwierdził Sąd Okręgowy - należało wbrew ocenie Sądu
Pracy uznać za bezskuteczne przeniesienie powódki w stan nieczynny i przywrócić
ją do pracy.

Kasację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, domagając się
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w Toru-
niu do ponownego rozpoznania albo zmiany wyroku przez: ,,oddalenie roszczenia
powódki". Podstawę kasacji stanowią zarzuty naruszenia wskazanych przepisów
prawa materialnego: 1) art. 20 ust. 1, 4 i 8 Karty Nauczyciela przez błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie, na skutek przyjęcia, że podjęcie przez pozwanego de-
cyzji o przeniesieniu powódki w stan nieczynny było bezprzedmiotowe, a co najmniej
przedwczesne i że powódka mogła nadal pozostawać w stosunku pracy, jeżeli poz-
wany zatrudnił ją na czas urlopu macierzyńskiego innej nauczycielki; 2) art. 8 Kodek-
su pracy przez pominięcie faktu, że powódka pozostaje w stosunku pracy w innej
szkole, a przywrócenie jej do pracy zmusza pozwanego do rozwiązania stosunku
pracy z innym nauczycielem.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja zasadnie zarzuciła zaskarżonemu nią wyrokowi Sądu Okręgowego
niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 20 ust. 1 i ust. 8 Karty Nauczyciela do
ustalonego stanu faktycznego.
Okoliczności faktyczne odpowiadające przesłankom tych przepisów zostały
wyjaśnione w postępowaniu przed Sądem Pracy, a Sąd Okręgowy bez ich weryfika-
cji, do której zresztą nie było podstaw w świetle zakresu apelacji, dokonał wadliwej
oceny prawnej, jakoby przeniesienie powódki w stan nieczynny było bezprzedmioto-
we lub przedwczesne. Żadna z przedstawionych przez Sąd Okręgowy przyczyn ta-
kiej oceny nie uzasadniała.

W zatrudniającej powódkę Szkole Podstawowej w B. rzeczywiście dokonano
istotnych zmian organizacyjnych. Na skutek likwidacji Szkolnego Punktu Filialnego w
M. wszystkie oddziały tego Punktu zostały zlikwidowane i zmieniony został też plan
nauczania w Szkole w B. W konsekwencji tych zmian okazało się niemożliwe utrzy-
manie dotychczasowego stanu zatrudnienia. Problem konieczności przeniesienia
jednego z dwóch nauczycieli zatrudnionych w zlikwidowanej Filii Szkoły zaktualizo-
wał się dopiero w roku szkolnym 1997/1998, gdyż do dnia 31 sierpnia 1997 r. po-
wódka korzystała z płatnego urlopu dla poratowania zdrowia. Z kolei zatrudnienie
powódki w okresie pozostawania w stanie nieczynnym na czas określony (kilku mie-
sięcy) w zastępstwie nauczycielki korzystającej z urlopu macierzyńskiego zgodne
jest z art. 20 ust. 8 ustawy Karta Nauczyciela i w żadnym razie nie usuwało potrzeby
przeniesienia w stan nieczynny z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 tej Karty.
Wreszcie nie budzi zastrzeżeń dokonana przez Sąd Pracy kontrola, należącego za-
sadniczo do strony pozwanej, prawa wyboru jednego z dwóch nauczycieli do prze-
niesienia w stan nieczynny wobec niemożliwości dalszego ich zatrudnienia.

Z powyższych przyczyn, podzielając przedstawioną w tym zakresie ocenę
Sądu Pracy, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39315 KPC.
========================================