Wyrok z dnia 26 czerwca 1997 r.
I PKN 212/97

Przepisy prawa pracy nie zobowiązują polskiego pracodawcy zatrudniają-
cego pracowników za granicą do przewożenia ich na swój koszt z miejsca
zakwaterowania do miejsca pracy.

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski
(sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 1997 r. sprawy z powództwa
Jarosława S., Waldemara R., Dariusza Ć. przeciwko "T." Spółce z o.o. w O. o zapłatę,
na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 29 stycznia 1996 r. [...]

1. o d r z u c i ł kasację w części dotyczącej ekwiwalentu pieniężnego za urlop
powoda Jarosława S. oraz wynagrodzenia powodów za pracę w godzinach
nadliczbowych,
2. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pozostałej części i sprawę w tym zakresie
przekazał Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu
do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.


U z a s a d n i e n i e

Pozwana "T." Spółka z o.o. w O. wniosła kasację od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 29 stycznia 1997 r. [...],
w sprawie z powództwa Jarosława S., Waldemara R. i Dariusza Ć. o wynagrodzenie za
pracę, ekwiwalent za urlop i wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Wojewódzki zmienił wyrok Sądu I instancji w części
dotyczącej zasądzonego wynagrodzenia za sporny okres (wrzesień-grudzień 1995 r.),
obniżając zasądzone kwoty oraz oddalił apelację strony pozwanej w pozostałej części,
tj. w odniesieniu do zasądzonego ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy powoda
Jarosława S. i wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych trzech powodów
oraz orzekł o kosztach postępowania.
W kasacji skarży się wyrok Sądu II instancji w całości, zarzucając naruszenie
prawa materialnego: § 3 ust. 1 i § 4 ust. 2 uchwały Nr 71 Rady Ministrów z dnia 3 maja
1989 r. w sprawie zasad wynagradzania oraz przyznawania innych świadczeń
związanych z pracą pracownikom skierowanym do pracy za granicą w celu realizacji
budownictwa eksportowego i usług eksportowych (M.P. Nr 14, poz. 106), art. 224 § 2
KP w brzmieniu obowiązującym przed dniem 2 czerwca 1996 r., art. 94 pkt 2 KP oraz
"naruszenie przepisów prawa pracy przez przyjęcie przez Sąd Wojewódzki, że na pra-
codawcy zatrudniającym pracowników za granicą ciąży obowiązek zapewnienia bez-
płatnego przejazdu z miejscowości zakwaterowania do miejsca wykonywania pracy",
zaś w uzasadnieniu kasacji powołano się w tym zakresie na rozporządzenie Rady
Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracow-
ników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i
usług związanych z eksportem (jednolity tekst: Dz. U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze zm.)
oraz na wskazaną uchwałę Nr 71 Rady Ministrów z dnia 3 maja 1989 r.
W pierwszym zarzucie, dotyczącym naruszenia § 3 ust. 1 i § 4 ust. 2 uchwały Nr
71 Rady Ministrów, wnoszący kasację kwestionuje pogląd Sądu II instancji o nie-
dopuszczalności prowizyjnego systemu wynagrodzeń powodów. Naruszenie art. 224 §
2 KP w brzmieniu obowiązującym przed dniem 2 czerwca 1996 r. polega - zdaniem
strony wnoszącej kasację - na przyjęciu, że pracodawca jest zobowiązany do przeszko-
lenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy na własny koszt. Twierdzi
się także w kasacji, że pracodawca nie ma obowiązku dostarczania pracownikom
narzędzi pracy na swój koszt, a przeciwny pogląd Sądu II instancji stanowi dowolną
interpretację art. 94 pkt 2 KP. Nie powołano podstawy kasacji w odniesieniu do żądania
oddalenia powództwa powoda Jarosława S. o ekwiwalent za urlop wypoczynkowy oraz
żądania oddalenia powództwa trzech powodów o wynagrodzenie za pracę w godzinach
nadliczbowych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty kasacji są uzasadnione tylko w odniesieniu do wadliwego przyjęcia przez
Sąd II instancji, że polski pracodawca zatrudniający pracowników w Niemczech jest
zobowiązany na swój koszt przewozić ich z miejsca zakwaterowania do miejsca pracy.
Sąd II instancji nie powołał się w tym zakresie na przepis prawa, który miałby
wprowadzać ten obowiązek. Przepisu takiego nie ma w żadnym z powołanych aktów
wykonawczych, to jest w uchwale Nr 71 Rady Ministrów z dnia 3 maja 1989 r. i rozpo-
rządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. Z tego względu zgoda powodów na
potrącanie z ich wynagrodzenia kwot stanowiących równowartość tych kosztów jest
zgodna z prawem. Ta zgoda dotyczy jednakże zryczałtowanego potrącania 30%
wynagrodzenia z różnych tytułów, które poza kosztami przewozu nie są prawnie
uzasadnione. Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd II instancji powinien zatem
ustalić wysokość kosztów tych przewozów i o tę wartość obniżyć zasądzone wynagro-
dzenia. Rozważając ten zarzut z punktu widzenia procesowego należy zauważyć, iż
skarżąc wyrok Sądu II instancji podstawę kasacyjną wskazano w sposób ogólny,
powołując w tym zakresie dwa akty wykonawcze, bez wskazania konkretnego przepisu,
który zdaniem wnoszącego kasację został naruszony. Sąd Najwyższy uznał, że takie
wskazanie podstawy kasacji jest w tym przypadku dopuszczalne. Sąd II instancji nie
powołał bowiem podstawy prawnej tego rozstrzygnięcia. W tej sytuacji wnoszący
kasację nie mógł postawić zarzutu, że pewien przepis został wadliwie zastosowany. Z
drugiej strony trzeba zauważyć, że z reguły - i tak jest w tym przypadku - przepisy nie
stanowią o tym, że na stronie stosunku pracy nie ciąży pewien obowiązek, lecz regulują
to tylko w sposób pozytywny, czyli określają, jakie obowiązki obciążają strony tego
stosunku.
Pozostałe zarzuty kasacji, co do których powołano podstawy kasacyjne, są
bezzasadne. Sąd II instancji stwierdził wprawdzie, że wskazane w kasacji przepisy
uchwały Nr 71 Rady Ministrów z dnia 3 maja 1989 r. wprowadzają zakaz akordowego
systemu wynagradzania, jednakże ten błędny pogląd nie ma wpływu na prawidłowość
rozstrzygnięcia. Według art. 4 lit. b umowy między Rządem RP a Rządem RFN o
oddelegowaniu pracowników polskich do realizacji umów o dzieło, sporządzonej w Bonn
w dniu 31 stycznia 1990 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 98, poz. 474) zezwolenie na pracę (w
Niemczech) będzie udzielone pracownikowi polskiego przedsiębiorstwa oddele-
gowanemu do pracy w ramach umowy o dzieło, jeżeli jego wynagrodzenie wynikające z
umowy, łącznie z częścią wypłacaną w związku z zatrudnieniem za granicą, będzie
odpowiadać wynagrodzeniu, jakie przewidują za wykonywanie porównywalnej pracy
niemieckie układy zbiorowe. Strona pozwana, dla uzyskania zezwolenia na pracę
polskich pracowników w Niemczech, zawarła z powodami umowy o pracę przewidujące
wynagrodzenie zgodne z tą umową międzynarodową, jednakże tego samego dnia
zawarto między stronami sporu aneksy przewidujące potrącanie 30% z różnych tytułów.
Te postanowienia podlegają ocenie w płaszczyźnie zgodności z art. 18 KP: mniej
korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy (w tym również tej umowy
międzynarodowej) są zatem nieważne.
W kasacji twierdzi się, że jest dopuszczalne potrącanie z wynagrodzenia pra-
cownika kosztów szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kosztów
narzędzi pracy. Pogląd ten nie jest uzasadniony. Przepis art. 224 § 2 KP w brzmieniu
obowiązującym przed dniem 2 czerwca 1996 r. stanowił, że zakład pracy jest obowią-
zany przeszkolić pracownika przed dopuszczeniem do pracy w zakresie bezpieczeńs-
twa i higieny pracy oraz prowadzić okresowe szkolenie w tym zakresie. Skoro nie
określał on podmiotu zobowiązanego do ponoszenia kosztów tego szkolenia, to
oznacza to, że te koszty ponosi organizator szkolenia (pracodawca).
Nie można także podzielić poglądów wyrażonych w kasacji, według których
pracownicy powinni ponosić koszty używania narzędzi pracy pracodawcy. Jest to
sprzeczne nie tylko z przepisem art. 94 pkt 2 KP, który nakazuje zakładowi pracy
(pracodawcy) odpowiednie zorganizowanie pracy, ale także z art. 22 § 1 KP. Według
tego przepisu przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wyko-
nywania pracy określonego rodzaju na rzecz zakładu pracy, a zakład do zatrudniania
pracownika za wynagrodzeniem. Przepis ten określa jasno zobowiązanie pracownika.
Jest nim wykonywanie pracy określonego rodzaju. Natomiast na pracodawcy spoczywa
obowiązek zatrudniania pracownika, co oznacza stworzenie odpowiednich warunków
technicznych i innych niezbędnych do wykonywania pracy przez pracownika. W tych
warunkach mieści się także obowiązek dostarczenia narzędzi pracy. Jeżeli natomiast
pracownik pracuje przy użyciu własnych narzędzi pracy, to zakład pracy jest
obowiązany do zapłaty na jego rzecz stosownych kwot z tego tytułu.
W pozostałym zakresie kasacja podlega odrzuceniu, gdyż sprzecznie z art. 3933
KPC nie powołano podstaw kasacyjnych.
Z tych względów na podstawie art. 3938 § 1, art. 39313 KPC orzeczono jak w
sentencji.

========================================