Wyrok z dnia 2 czerwca 1997 r.
I PKN 193/97

Rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 KP jako nadzwyczajny sposób
rozwiązania stosunku pracy powinno być stosowane przez pracodawcę
wyjątkowo i z ostrożnością. Musi być uzasadnione szczególnymi okolicznoś-
ciami, które w zakresie winy pracownika polegają na jego złej woli lub rażącym
niedbalstwie, a nie na błędnym przekonaniu o działaniu w interesie pracodawcy.

Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 1997 r. sprawy z powództwa
Bożeny M. przeciwko Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w B. o przywrócenie
do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 6 marca 1997 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego
rozpoznania.


U z a s a d n i e n i e

Powódka Bożena M. wniosła kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 6 marca 1997 r. [...] w sprawie
przeciwko Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w B. o przywrócenie do pracy.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Wojewódzki oddalił apelację powódki od wyroku Sądu I
instancji oddalającego powództwo. Kasacja stawia zarzut naruszenia art. 52 § 1 pkt 1
KP i wnosi o uchylenie zaskarżonego orzeczenia oraz przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Zdaniem wnoszącej kasację odmowa wykonania przez nią polecenia przełożonej
nie stanowi ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, albowiem
działała ona w dobrej wierze i w przeświadczeniu, że polecenie nie jest zgodne z
prawem. Podniesiono także, iż celem tego działania było dobro pracodawcy i dlatego
nie można powódce zarzucić winy umyślnej. W uzasadnieniu kasacji zarzucono również
naruszenie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach
samorządowych (Dz. U. Nr 21, poz. 124 ze zm.) przez jego niezastosowanie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest uzasadniona, choć nie wszystkie zarzuty są trafne.
Według art. 52 § 1 pkt 1 KP pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez
wypowiedzenia z winy pracownika w razie ciężkiego naruszenia przez niego podsta-
wowych obowiązków pracowniczych. Wynika stąd wprost - co znajduje potwierdzenie w
ustalonym orzecznictwie sądowym - że w tym przepisie są dwie przesłanki dopusz-
czalności rozwiązania umowy o pracę: naruszenie podstawowego obowiązku i powaga
tego naruszenia, rozumiana jako znaczny stopień winy pracownika.
Pierwsza z tych przesłanek jest w sprawie spełniona. Powódka otrzymała zgodne
z prawem polecenie sporządzenia projektów decyzji obniżających opłaty ponoszone
przez pensjonariuszy za pobyt u strony pozwanej. Odmowa wykonania tego polecenia
była bezprawna, gdyż uchwała Rady Miejskiej w B., która ustaliła te opłaty w wysokości
wyższej niż dopuszczała to ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej
(jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 13, poz. 60) była sprzeczna z prawem.
W kasacji trafnie podniesiono zarzuty dotyczące wątpliwości co do istnienia w
sprawie drugiej przesłanki z art. 52 § 1 pkt 1 KP, to jest znacznego stopnia winy po-
wódki. W uzasadnieniu wyroku Sądu II instancji w tym zakresie stwierdzono jedynie, że
powódka była świadoma swego postępowania i kierowała się wyraźnym zamiarem
niewykonania obowiązku służbowego, należy zatem przyjąć, iż jej zachowanie nosiło
znamiona winy umyślnej. W tym zakresie można tylko częściowo zgodzić się z Sądem
II instancji. Dotyczy to stwierdzenia, że powódka świadomie odmówiła wykonania
polecenia. Nie zostało jednak dokładnie wywiedzione, czy stopień winy powódki
uzasadniał zastosowanie przepisu art. 52 § 1 pkt 1 KP. W tym zakresie zarzut kasacji
jest uzasadniony. Według swojego przekonania powódka działała zgodnie z prawem i o
odmowie wykonania polecenia poinformowała wyższych przełożonych na podstawie art.
16 ust. 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr
21, poz. 124 ze zm.), mającej do niej zastosowanie z mocy art. 52 pkt 1 powołanej
ustawy o pomocy społecznej. Sąd II instancji trafnie przyjął, że powódka nie może
skutecznie powoływać się na obowiązki wynikające z przepisu art. 16 ust. 3 ustawy o
pracownikach samorządowych. Według tego przepisu pracownikowi samorządowemu
nie wolno wykonywać poleceń, których wykonanie według jego przekonania stanowiłoby
przestępstwo lub groziłoby niepowetowanymi stratami. Wykonanie spornego polecenia
nie stanowiłoby ani przestępstwa, ani nie groziłoby niepowetowanymi stratami.
Powódka była jednakże przekonana, że zaistniała sytuacja określona w końcowej
części art. 16 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych. To przekonanie nie
znajdowało uzasadnienia w okolicznościach sprawy. Nie przesądza to jednak o
znacznym stopniu winy powódki. Stopień winy powódki jest określony przez stopień
bezzasadności jej przekonania o wadliwości polecenia, co powinno być ocenione z
uwzględnieniem przede wszystkim indywidualnych okoliczności leżących po stronie
powódki, a także innych okoliczności sprawy. Trzeba mieć także na uwadze, że
pracownik ma pewne, ograniczone prawo do oceny sytuacji w przypadku odmowy
wykonania polecenia. Z reguły nie można od niego wymagać, aby w skomplikowanych
sprawach był w stanie precyzyjnie określić granicę między poleceniem zgodnym z
prawem a poleceniem bezprawnym. Należy także podkreślić, że rozwiązanie umowy o
pracę w trybie art. 52 KP jest nadzwyczajnym sposobem rozwiązania stosunku pracy,
powinno być stosowane wyjątkowo i z pewną ostrożnością przez pracodawcę. Musi
więc być uzasadnione szczególnymi okolicznościami, które w zakresie winy pracownika
polegają na jego złej woli lub rażącym niedbalstwie, a nie wyłącznie na błędnym
przekonaniu o działaniu w interesie pracodawcy.
Z tych względów na podstawie art. 39313 § 1 KP. orzeczono jak w sentencji.

========================================