Wyrok z dnia 19 maja 1997 r.
I PKN 174/97

Przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę
Skarbu Państwa na podstawie ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 238 ze zm.) jest równoznaczne z
likwidacją zakładu pracy w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1990
r. Nr 4, poz. 19 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Janusz
Łętowski, Walerian Sanetra (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 maja 1997 r. sprawy z powództwa
Haliny S. przeciwko [...] Stoczni Remontowej "G." Spółka Akcyjna w S. o przywrócenie
do pracy, ustalenie, odprawę pieniężną i sprostowanie świadectwa pracy, na skutek
kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Szczecinie z dnia 20 lutego 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.


U z a s a d n i e n i e

Pozwana [...] Stocznia Remontowa "G." SA w S. wniosła kasację od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie z dnia 20
lutego 1997 r. [...], którym, w następstwie apelacji powódki Haliny S., Sąd ten zmienił
częściowo wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Szczecinie z dnia 30 października
1996 r. [...] Zmiana wyroku Sądu pierwszej instancji dotyczyła odprawy pieniężnej (z
tego tytułu zasądzono na rzecz powódki 8.494,60 zł) oraz przyznania jej wynagrodzenia
za okres wypowiedzenia w związku z odwołaniem powódki równoznacznym z
wypowiedzeniem umowy o pracę (z tego tytułu zasądzono jej kwotę 2.777,08 zł za
każdy miesiąc wypowiedzenia). Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych natomiast
oddalił apelację w zakresie dotyczącym ustalenia i sprostowania świadectwa pracy, a
ponadto uchylił zaskarżony wyrok co do żądania przywrócenia do pracy i w tym
zakresie postępowanie umorzył.
W kasacji wyrok Sądu drugiej instancji zaskarżony został w całości (mimo, że w
części jego rozstrzygnięcie jest korzystne dla strony pozwanej), jednakże jej zarzuty
dotyczą naruszenia tylko tych przepisów, które odnoszą się do zasądzonej odprawy i
wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Jako podstawa kasacji wskazane zostało
naruszenie prawa materialnego, a konkretnie błędna wykładnia i niewłaściwe zas-
tosowanie art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r.
Nr 4, poz. 19 ze zm.) oraz art. 70 § 2 zdanie drugie Kodeksu pracy i pominięcie art. 71
tego Kodeksu.
Pozwany - jak stwierdza w kasacji - nie kwestionuje poczynionych przez Sądy
obu instancji ustaleń dotyczących stanu faktycznego sprawy. Zdaniem strony pozwanej
przewidziana w ustawie z 28 grudnia 1989 r. odprawa pieniężna powódce się nie
należy. Nie można bowiem mówić, że w sprawie zaistniała sytuacja, która przewidziana
jest w hipotezie art. 10 ust. 1 ustawy z 28 grudnia 1989 r. W zaskarżonym wyroku Sąd
błędnie przyjął, że nastąpiło indywidualne zwolnienie i zmniejszenie zatrudnienia z
przyczyn organizacyjnych. Według strony pozwanej art. 10 ust. 1 ustawy z 28 grudnia
1989 r. odnosi się do sytuacji, w których pracodawca rozwiązuje stosunek pracy z
przyczyn wymienionych w jej art. 1 ust. 1, jeżeli przyczyny te stanowią wyłączny powód
uzasadniający rozwiązanie stosunku pracy. W odniesieniu zaś do powódki pracodawca
nie rozwiązał z nią stosunku pracy. Decyzję w tej kwestii - jak pisze się w kasacji -
podjął za niego ustawodawca stanowiąc przepis art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 13 lipca
1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 51, poz. 238 ze zm.). W
kasacji podnosi się ponadto, że w sprawie brak było także kolejnej przesłanki
stosowania ustawy z 28 grudnia 1989 r., a mianowicie zmniejszenia zatrudnienia. U
pozwanej stan zatrudnienia przed i po przekształceniach własnościowych pozostał
niezmieniony. Powódka, co ustaliły Sądy obu instancji, następnego dnia po rozwiązaniu
stosunku pracy zatrudniona została ponownie, tym samym nie zmienił się stan
zatrudnienia. Zdaniem strony pozwanej nie zaistniały również przyczyny, o których
mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z 28 grudnia 1989 r., a które Sąd drugiej instancji określił
jako przyczyny organizacyjne. Pozwana nie podejmowała bowiem żadnych zmian
organizacyjnych, rozumianych jako przekształcenie struktury przedsiębiorstwa w zna-
czeniu przedmiotowym. Zmiana jaka się dokonała była tylko zmianą formy działania
(przejście z formy przedsiębiorstwa państwowego na formę spółki akcyjnej), a nie
prawnie istotna zmiana, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z 28 grudnia 1989 roku.
Strona pozwana kwestionuje także zasądzenie na rzecz powódki wynagrodzenia
za okres wypowiedzenia (art. 79 § 2 zdanie drugie KP). Sąd drugiej instancji przyjął, że
w art. 9 ust. 2 zdanie 2 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych chodzi o
odwołanie równoznaczne z wypowiedzeniem (art. 70 § 2 zdanie pierwsze Kodeksu
pracy). Jest to zdaniem tego Sądu wyjątek od zasady, że pracownikowi przysługuje
wynagrodzenie w czasie trwania stosunku pracy. W tej sytuacji pracownikowi przyznaje
się prawo do wynagrodzenia za czas po ustaniu stosunku pracy. Co do zasady te
twierdzenia - według kasacji - nie mogą budzić wątpliwości. Sąd drugiej instancji
przeoczył jednak, iż po odwołaniu powódka nadal pracowała i pobierała wynagrodzenie
u pozwanej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty kasacji nie są trafne, gdyż błędnie interpretują wskazane w niej przepisy
prawne. Do powódki miał zastosowanie przepis art. 9 ust. 2 ustawy o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych przewidujący, że stosunek pracy pracownika - w
wypadku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę - zatrudnionego na
podstawie powołania ustaje z mocy prawa z dniem wykreślenia przedsiębiorstwa z
rejestru przedsiębiorstw państwowych. Ustanie stosunku pracy jest równoznaczne w
skutkach prawnych z rozwiązaniem stosunku pracy wskutek odwołania. Zatrudnienie
tego pracownika w spółce następuje na warunkach uzgodnionych przez strony.
Powódka była zatrudniona w przedsiębiorstwie państwowym jako pracownik powołany
na stanowisko (głównego księgowego), przy czym przedsiębiorstwo to przekształcone
zostało w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa, a to oznacza, iż objęta była
hipotezą tego przepisu. Postanowienie art. 9 ust. 2 zdanie drugie ustawy o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych, że ustanie stosunku pracy jest równoznaczne w
skutkach prawnych z rozwiązaniem stosunku pracy wskutek odwołania oznacza, iż
ustanie to należy traktować tak, jak gdyby nastąpiło ono w wyniku odwołania
pracownika ze stanowiska, które z kolei jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o
pracę; pracodawca nie dokonuje odwołania pracownika (rozwiązanie stosunku pracy
następuje z mocy samego prawa), ale ustanie z mocy prawa jest równoznaczne z
wypowiedzeniem umowy o pracę pracownikowi. Innymi słowy, mimo że ustanie
stosunku pracy z pracownikiem nie następuje w tym wypadku w wyniku złożenia
określonego oświadczenia woli przez pracodawcę, to jednak ustawodawca nakazuje
taki stan traktować w taki sposób, jak gdyby oświadczenie o rozwiązaniu stosunku
pracy (wypowiedzeniu umowy o pracę) przez pracodawcę nastąpiło. Co więcej,
sytuację tę należy kwalifikować zgodnie z regułami określonymi w ustawie z 28 grudnia
1989 r. W istocie bowiem w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w
spółkę dochodzi do jego likwidacji, gdyż traci ono swój byt prawny, co wyraża się w jego
wykreśleniu z rejestru przedsiębiorstw państwowych. Gdyby nie przepis art. 9 ust. 1
ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (a także art. 231 KP), stosunki
pracy osób w nim zatrudnionych musiałyby ustać (musiałyby zostać rozwiązane), gdyż
pracodawca (ściśle określony) nie może być traktowany jako nieistotny element
stosunku pracy w tym znaczeniu, że mimo jego zmiany (utraty przezeń bytu prawnego)
należy przyjmować, iż nadal istnieje ten sam stosunek pracy. Potwierdzeniem tego jest
istnienie szczególnych uregulowań (art. 231 KP, art. 9 ustawy o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych), które wprowadzają odstępstwa od zasady, że
pracownik pozostaje w stosunku pracy tylko z tym pracodawcą, który ten stosunek
nawiązał. Oznacza to tym samym, że także ten przypadek - choć w przepisach ustawy
o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych określany jest mianem "przekształcenia" -
mieści się w pojęciu likwidacji zakładu pracy, o której mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z 28
grudnia 1989 r. W przepisie tym mowa jest bowiem o zakładzie pracy w znaczeniu
podmiotowym, a więc jako o pracodawcy, a trudno przyjąć, że pracodawca nie zostaje
zlikwidowany, jeśli stracił swój byt prawny (przestał być podmiotem), czy też że
powstała spółka jest tym samym podmiotem (pracodawcą) co przedsiębiorstwo
państwowe, tyle że przekształconym (że jest ona przekształconym przedsiębiorstwem
państwowym i wobec tego przedsiębiorstwo to nadal istnieje). Sąd drugiej instancji -
inaczej niż to zostało wyjaśnione wyżej - uznał wprawdzie, że w analizowanym stanie
faktycznym i prawnym doszło do zmian o charakterze organizacyjnym w rozumieniu art.
1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., a nie do szczególnego rodzaju likwidacji
dotychczasowego przedsiębiorstwa (przez przekształcenie go w spółkę), lecz nie ma to
wpływu na ocenę prawidłowości zasądzenia przezeń odprawy pieniężnej na rzecz
powódki, gdyż przepisy tej ustawy mają generalnie także zastosowanie w razie
likwidacji zakładu pracy (niezależnie od tego w jaki sposób do tej likwidacji dochodzi).
Bezzasadny jest także zarzut niewłaściwego zastosowania przez Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych przepisu art. 70 § 2 zdanie drugie KP. Z przepisu tego wy-
nika bowiem, że pracownikowi odwołanemu ze stanowiska w okresie wypowiedzenia
należy się wynagrodzenie w wysokości przysługującego przed odwołaniem i to nieza-
leżnie od tego, czy pracownik w tym czasie świadczy pracę na rzecz swojego praco-
dawcy. Skoro zaś zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw pańs-
twowych ustanie stosunku pracy z mocy prawa jest równoznaczne w skutkach praw-
nych z rozwiązaniem stosunku pracy wskutek odwołania, to znaczy to, iż powinno ono
być traktowane - pod względem skutków prawnych - tak jak rozwiązanie stosunku pracy
przez organ upoważniony do odwołania równoznacznego z wypowiedzeniem umowy o
pracę. Tym samym za okres równy okresowi wypowiedzenia umowy o pracę powódce
należy się wynagrodzenie, mimo że w tym czasie nie świadczyła ona pracy na rzecz
swojego (pierwotnego) pracodawcy (przedsiębiorstwa państwowego). Sąd Najwyższy
podziela przy tym pogląd, który znalazł wyraz w rozstrzygnięciu przyjętym w
zaskarżonym wyroku, że podjęcie zatrudnienia u innego pracodawcy, nawet jeżeli jest
to pracodawca, który przejął mienie poprzedniego pracodawcy (przedsiębiorstwo w
znaczeniu przedmiotowym), nie uzasadnia negowania tego prawa, które przyznaje
powódce przepis art. 70 § 2 zdanie drugie KP. Błędnie przy tym twierdzi się w kasacji,
że naruszeniem prawa jest pominięcie w rozstrzygnięciu Sądu drugiej instancji art. 71
KP, który stanowi, iż na wniosek pracownika pracodawca może zatrudnić go w okresie
wypowiedzenia przy innej pracy odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje
zawodowe, a po upływie okresu wypowiedzenia zatrudnić na uzgodnionych przez
strony warunkach pracy i płacy. Przepis ten dotyczy bowiem tego stosunku pracy, który
został rozwiązany w wyniku odwołania (ustania stosunku pracy równoznacznego z
odwołaniem), a nie zatrudnienia u nowego pracodawcy, z którym został nawiązany
nowy stosunek pracy.
Z powyższych względów na podstawie art. 39312 KPC Sąd Najwyższy orzekł jak
w sentencji.

========================================