Wyrok z dnia 9 maja 1997 r.
I PKN 144/97

Zakaz rozwiązania stosunku pracy w trybie art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) z pracownikiem pełniącym funkcję radnego
nie ogranicza się tylko do zatrudnienia na terenie gminy, w której jest on radnym
(art. 10a tej ustawy).

Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Adam
Józefowicz, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 maja 1997 r. sprawy z powództwa
Grażyny Ś. przeciwko Gminie S. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Poznaniu z dnia 6 grudnia 1996 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy w Koninie wyrokiem z dnia 26 października 1995 r. uznał za
bezskuteczne wypowiedzenie umowy o pracę powódce Grażynie Ś. dokonane przez
Urząd Gminy w S. W uzasadnieniu wyroku Sąd ustalił, że powódka została zatrudniona
w pozwanym Urzędzie Gminy od dnia 4 lipca 1995 r. na podstawie umowy o pracę na
czas nie określony, na stanowisku podinspektora. W dniu 25 sierpnia 1995 r. pozwany
wypowiedział powódce umowę o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu
wypowiedzenia. Pozwany powołał się na art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących pracodawcy oraz o zmianie niektórych ustaw. Pozwana Gmina nie
odpowiedziała na prośbę powódki o uzasadnienie dokonanego wypowiedzenia. W
pozwie Grażyna Ś. wniosła o uznanie dokonanego wypowiedzenia umowy za
bezskuteczne.Wyjaśniła, że wypowiedzenie otrzymała następnego dnia po odwołaniu
wójta, który zawarł z nią umowę o pracę. Powódka twierdziła, że pracę wykonywała
starannie i prawidłowo. Przyczyną wypowiedzenia, w jej ocenie było to, że poprzednio
pełniła funkcję wójta gminy w W. Pozwany twierdził, że wypowiedzenie umowy o pracę
było spowodowane zmianami organizacyjnymi i powierzeniem obowiązków powódki
innej osobie.
Sąd uznał, że podstawą decyzji pracodawcy była pełniona poprzednio przez
powódkę funkcja wójta. Sąd powołał się także na art. 8 KP. Sąd wyjaśnił, że powołanie
się na ten przepis jest uzasadnione tym, iż w ostatnim okresie powódka przeszła
załamanie psychiczne i tylko aktywna praca daje jej możliwość powrotu do normalnego
życia. Pracodawca, zgodnie z ustaleniami Sądu, nie miał żadnych podstaw prawnych
do wypowiedzenia powódce umowy o pracę, zaledwie w dwa miesiące po jej
zatrudnieniu.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu uwzględnił
rewizję Gminy, uchylił wyrok Sądu Rejonowego i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania temu Sądowi.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie
dowodowe, stosownie do zaleceń porewizyjnych i wyrokiem z dnia 12 września 1996 r.
oddalił powództwo.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu apelacji
powódki wniesionej od wyroku Sądu Rejonowego - wyrok ten zmienił i przywrócił
powódkę do pracy w Gminie na poprzednich warunkach. W uzasadnieniu wyroku Sąd
Wojewódzki podał, że Sąd Rejonowy wadliwie nie określił roszczenia powódki jako
roszczenia o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach, mimo, że orzekał po
upływie 11 miesięcy od momentu kiedy umowa uległa rozwiązaniu wskutek dokonanego
uprzednio wypowiedzenia. Sąd Wojewódzki zwrócił także uwagę na to, że stroną
pozwaną w sporze - pracodawcą powódki - jest gmina a nie urząd gminy wykonujący
zadania zlecane przez zarząd gminy. Sąd Wojewódzki powołał się na art. 3 ustawy z
dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (jednolity tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr
13, poz. 74 ze zm.) i art. 3 KP. Ponadto Sąd Rejonowy naruszył art. 86-89 KPC, gdyż
dopuścił do udziału w sprawie w charakterze pełnomocnika powódki osobę, która nie
złożyła do akt pełnomocnictwa.
Odnosząc się do merytorycznej oceny zaskarżonego wyroku Sąd Wojewódzki
podkreślił, że Sąd I instancji dokonał ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w
sprawie materiału dowodowego. Przede wszystkim, niezgodnie z treścią zebranych
dokumentów, Sąd Rejonowy ustalił, że staż pracy powódki jest krótszy niż 10 lat. Z
dokumentów tych wynika, że w dniu 30 września 1993 r. okres zatrudnienia powódki
wynosił ponad 10 lat. Pozwana Gmina nie podważyła dokumentu - pisma Rady Gminy
w W. z dnia 19 października 1993 r. - w którym stwierdzono, iż powódka wykazała 10
lat 9 miesięcy stażu pracy [...]. Sąd Wojewódzki podkreślił, że strona pozwana nie
udowodniła aby wystąpiły przesłanki określone w art. 1 ust. 1 i art. 10 ust. 1 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy. Sąd Wojewódzki zwrócił uwagę, że zgodnie z treścią ustawy o
samorządzie terytorialnym, to nie wójt decyduje o zmianach organizacyjnych w gminie i
o konieczności rozwiązania stosunków pracy w ramach grupowych zwolnień z pracy
(art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.). Uprawnienia wójta są w tej mierze
ograniczone do czynności wykonywanych i zleconych przez Zarząd Gminy (art. 33
ustawy o samorządzie terytorialnym). Sąd Rejonowy nie przeprowadził dowodu z
dokumentów - protokołów z posiedzeń Zarządu Gminy. Z dołączonych do akt sprawy
luźnych kartek wynika, że w dniu 3 sierpnia 1995 r. zarząd gminy nie zajmował się w
ogóle problemem zmian organizacyjnych, zmniejszeniem zatrudnienia i koniecznością
zwolnienia z pracy choćby jednego pracownika. W porządku obrad w dniu 28 sierpnia
1995 r. w pkt 24 jest "informacja o wypowiedzeniu umowy o pracę p. Ś.". Z tego Sąd
Wojewódzki wywnioskował, że również w tym dniu Zarząd Gminy nie zajmował się
kwestią zmian organizacyjnych, a mimo to wójt polecił wypowiedzenie powódce umowy
o pracę (zeznanie świadka T. P.). Dlatego też Sąd Wojewódzki doszedł do wniosku, że
pozwana Gmina nie udowodniła aby wystąpiły przesłanki określone w przepisie art. 1
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o rozwiązywaniu z pracownikami stosunków
pracy, które czyniłyby dokonane wypowiedzenie uzasadnionym. Sąd Wojewódzki
potraktował jako okoliczność bez znaczenia to, że według ustaleń Sądu I instancji,
obowiązki powódki wójt rozdzielił innym pracownikom. Sąd Wojewódzki podkreślił, że
Sąd Rejonowy w sposób lakoniczny potraktował fakt, że powódka posiadała mandat
radnego, co daje jej szczególną ochronę jako funkcjonariuszowi publicznemu. Sąd
Wojewódzki zwrócił uwagę na treść art. 25 ust. 1 i 2 ustawy o samorządzie
terytorialnym i podkreślił, że wprawdzie powódka była radną w innej gminie niż ta, w
której była zatrudniona, ale przepis art. 25 ust. 1 ustawy o samorządzie terytorialnym
nie wprowadza żadnych ograniczeń ochrony radnego zależnie od miejsca zatrudnienia,
a wolą ustawodawcy było przyznanie ochrony prawnej funkcjonariuszom publicznym "w
ogóle". Sąd Wojewódzki powołał się przede wszystkim jednak na art. 10a ustawy o
grupowych zwolnieniach z pracy.
W kasacji pozwana Gmina zarzuciła wyrokowi Sądu Wojewódzkiego naruszenie
art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. W uzasadnieniu
kasacji podano, że Sąd II instancji błędnie przyjął, iż powódka podlegała ochronie
prawnej przewidzianej przez art. 25 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
terytorialnym (jednolity tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74). W ocenie wnoszącego
kasację przepis ten nie miał do powódki zastosowania, gdyż była radną w innej gminie
niż ta, w której wypowiedziano jej umowę o pracę. Ponadto w kasacji powołano się na
to, że Rada Gminy w W. wyraziła w dniu 8 stycznia 1997 r. zgodę na rozwiązanie z
powódką stosunku pracy, ponieważ rozwiązanie to nastąpiło z przyczyn nie
pozostających w związku z pełnieniem funkcji radnego. Kasacja polemizuje także z
innymi ustaleniami Sądu Wojewódzkiego co do stażu pracy powódki i co do braku
przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.

Zarzut kasacji naruszenia przez Sąd Wojewódzki w zaskarżonym wyroku prze-
pisów prawa materialnego - art. 1 ust. 1 oraz 10a ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustawy (Dz. U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.) jest bezpodstawny. Sąd Wojewódzki orzekając reformatoryjnie i
przywracając powódkę do pracy na dotychczasowych warunkach powołał się na bezs-
porny fakt, iż powódka w okresie wypowiedzenia umowy o pracę podlegała szczególnej
ochronie przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę przewidzianej
przepisem art. 25 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym
(jednolity tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem radny
korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych (ust. 1), a
rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady gminy, której jest
członkiem. Rada odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli
podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związanie z wykonywaniem przez
radnego mandatu. Ponadto Sąd Wojewódzki uznał, że o przywróceniu powódki do
pracy decyduje przede wszystkim przepis art. 10a ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.
Zgodnie z przepisem art. 10a ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o zwolnieniach
grupowych, przepisów art. 10 (zwolnienia indywidualnego z przyczyn wymienionych w
art. 1 ust. 1 ustawy) nie stosuje się do pracowników będących posłami, senatorami lub
radnymi w okresie, w którym ich stosunek pracy podlega szczególnej ochronie.
Przepis ten jest bardziej rygorystyczny niż art. 25 ust. 2 ustawy o samorządzie
terytorialnym. Zakazuje wprost rozwiązywania stosunku pracy na mocy art. 10 ustawy z
posłami, senatorami i radnymi w okresie kiedy podlegają szczególnej ochronie. Z treści
tego przepisu wynika, że pracodawca nie może nawet za zgodą rady gminy rozwiązać
stosunku pracy w tym trybie z radnym, gdyż brak jest odesłania do art. 25 ust. 2 ustawy
o samorządzie terytorialnym. Na bezwzględny zakaz dokonywania zwolnień
indywidualnych przewidzianych w art. 10 ustawy o grupowych zwolnieniach z pracy
wskazuje też treść art. 5 tej ustawy, w którym wprowadza się ograniczenie ochrony
trwałości stosunku pracy wynikającej, między innymi, z przepisów szczególnych.
Ograniczenie to występuje wówczas, gdy rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn
wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy obejmuje grupę pracowników. Dlatego też na tle
art. 5 ustawy jeszcze ostrzej rysuje się zakaz zawarty w art. 10a w odniesieniu do
zwolnień indywidualnych (art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.). Z treści tego
przepisu nie można wyprowadzić wniosku, że zakaz rozwiązania stosunku pracy w
trybie art. 10 ustawy o grupowych zwolnieniach z pracy dotyczy tylko zatrudnienia na
terenie gminy, w którym pracownik pełni funkcję radnego. Wywody kasacji w tym
zakresie są pozbawione podstaw prawnych, pozostają w sprzeczności z omówionymi
przepisami i są całkowicie dowolne.
Sugestia, że stosunek pracy radnego podlega ochronie tylko wtedy, gdy praca
jest wykonywana na terenie gminy, w której pracownik pełni funkcję radnego, nie
znajduje oparcia w przepisach ani w orzecznictwie.
Skoro strona pozwana w kasacji podtrzymuje, że do rozwiązania stosunku pracy
z powódką doszło w trybie art. 10 ustawy o grupowych zwolnieniach z pracy, to
powołanie się na uzyskanie zgody rady gminy na rozwiązanie stosunku pracy z
powódką po upływie dwóch lat od rozwiązania umowy o pracę stanowi nie tylko o
błędnej interpretacji art. 10a tej ustawy ale także o pominięcie przepisu art. 25 ust. 2
ustawy o samorządzie terytorialnym, który jednoznacznie wymaga uprzedniej zgody
rady gminy na rozwiązanie stosunku pracy z radnym.Jest to szczególnie niepokojąca w
sprawie, w której stroną pozwaną i wnoszącą kasację jest Gmina.
Reasumując Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że kasacja nie ma uzasad-
nionych podstaw. Sąd Wojewódzki, niezależnie od rozważań dotyczących tego, czy
wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 roku
o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy..., trafnie
doszedł do wniosku, że strona pozwana naruszyła przepis art. 10a tej ustawy
rozwiązując z powódką umowę o pracę w trybie art. 10 ustawy. To naruszenie było
wystarczające do uznania, że wypowiedzenie umowy o pracę powódce było niezgodne
z prawem, co uzasadnia przywrócenie powódki do pracy.
Dlatego też orzeczono jak w sentencji.

========================================