Wyrok z dnia 9 maja 1997 r.
I PKN 124/97

Przepisy art. 2 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy
o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U.
Nr 87, poz. 435) uprawniają do dochodzenia roszczeń od Funduszu Gwa-
rantowanych Świadczeń Pracowniczych, ale tylko do dnia 31 grudnia 1997 r. i na
warunkach w nich określonych.

Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Adam
Józefowicz, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 maja 1997 r. sprawy z powództwa
Danuty K. przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w O.
o wynagrodzenie za pracę, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 9 grudnia 1996
r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części zasądzającej na rzecz powódki wy-
nagrodzenie za czas niezawinionego przestoju od lutego do grudnia 1994 r. w kwocie
dwa tysiące sześćset czterdzieści złotych oraz wynagrodzenie od stycznia do marca
1995 r. w kwocie siedemset osiemdziesiąt złotych oraz za kwiecień i maj 1995 r. w
kwocie pięćset sześćdziesiąt złotych i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Woje-
wódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie do ponownego
rozpoznania.


U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie, po
rozpoznaniu apelacji Danuty K. przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych w O. o wynagrodzenie za pracę, wyrokiem z dnia 9 grudnia 1996 r.
zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Ostródzie w ten sposób, że zasądził od
pozwanego na rzecz powódki kwotę sześć tysięcy sześćset trzydzieści dwa złote
dziewięćdziesiąt cztery grosze, w tym dwa tysiące sześćset czterdzieści złotych tytułem
wynagrodzenia od lutego do grudnia 1994 r., siedemset osiemdziesiąt złotych tytułem
wynagrodzenia od stycznia do marca 1995 r., pięćset sześćdziesiąt złotych tytułem
wynagrodzenia za kwiecień i maj 1995 r., sześćset siedemdziesiąt dwa złote
dziewięćdziesiąt cztery grosze tytułem ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy za 1995 r.
oraz tysiąc dziewięćset osiemdziesiąt złotych tytułem odprawy pieniężnej. W pozostałej
części Sąd oddalił apelację. W uzasadnieniu wyroku Sąd podał co następuje.
Powódka Danuta K. wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 9.544,70 zł
tytułem zaległego wynagrodzenia za pracę. W uzasadnieniu podniosła, iż zakład pracy
pieniędzy tych jej nie wypłacił, dlatego żąda tej kwoty od pozwanego. Pozwany Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wniósł o oddalenie powództwa zarzucając,
że nie można ustalić daty niewypłacalności pracodawcy.
Sąd Rejonowy w Ostródzie wyrokiem z dnia 16 października 1995 r. oddalił
powództwo, po dokonaniu następujących ustaleń:
W 1993 r. powódka pracowała w Spółce "T.". Pod koniec 1993 r. zachorowała i
do 10 stycznia 1994 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim. W dniu 11 stycznia 1994 r.
zgłosiła się do pracy. W tym dniu Spółka "T." już nie prowadziła żadnej działalności.
Zaprzestała produkcji w czerwcu 1993 r. Do listopada 1993 r. utrzymywała jeszcze kilku
pracowników biurowych. Spółka figuruje w rejestrze. Nie została postawiona w stan
likwidacji, ani upadłości. W grudniu 1995 r. została rozwiązana wyrokiem sądu. Sąd
jednak nie ustanowił likwidatorów. W listopadzie 1994 r. i w maju 1995 r. Sąd Rejonowy
zasądził od Spółki "T." na rzecz powódki wynagrodzenie za pracę za okres od 1 grudnia
1993 r. do 30 marca 1995 r. oraz ustawowe odsetki od kwoty 696,60 zł od dnia 15 lipca
1993 r. Stosunek pracy między powódką a Spółką "T." został rozwiązany z dniem 31
maja 1995 r. na mocy wyroku z dnia 3 listopada 1994 r. Powódka wszczęła
postępowanie egzekucyjne, a komornik w styczniu 1995 r. zajął wynagrodzenie za
pracę prezesa Spółki "T." Bogdana P. Z tego tytułu powódka otrzymała na przełomie
września i października 1995 r. kwotę 50,50 zł. W listopadzie 1995 r. komornik
postępowanie umorzył, ponieważ Spółka "T." zaprzestała prowadzenia działalności
gospodarczej w grudniu 1992 r., nie posiada już żadnych maszyn ani urządzeń. W
marcu 1996 r. komornik poinformował powódkę, że egzekucja wypadła bezskutecznie,
ponieważ Spółka "T." od grudnia 1993 r. nie istnieje i nie prowadzi żadnej działalności.
Ustalił, że Spółka prowadziła działalność gospodarczą w budynku wynajętym od
Spółdzielni "I." w M. w okresie od lipca 1992 r. do listopada 1993 r.
Sąd Rejonowy dał wiarę wszystkim zgromadzonym w sprawie dowodom. Nie dał
wiary jedynie stwierdzeniom komornika w uzasadnieniu postanowienia o umorzeniu
postępowania w sprawie [...], w części dotyczącej ustalenia zaprzestania działalności
Spółki "T." w dniu 31 grudnia 1993 r. Komornik podał bowiem w dwóch pismach dwie
różne daty: 31 grudnia 1992 r. i grudzień 1993 r. Z uwagi na to, że zarówno powódka,
jak i wspólnik "T." oraz komornik w piśmie z dnia 5 marca 1996 r. zgodnie podają koniec
roku 1993 jako okres zaprzestania działalności Spółki "T.", Sąd I instancji przyjął, że
niewypłacalność pracodawcy wystąpiła w listopadzie 1993 r. i oddalił powództwo,
ponieważ ustawa o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności
pracodawcy uzależnia zaspokojenie roszczeń pracowniczych od terminów szczegółowo
wymienionych w art. 6 tej ustawy. Żadne z żądań zgłoszonych przez powódkę nie
mieści się w tych terminach.
Od powyższego wyroku powódka złożyła apelację, żądając zmiany zaskarżone-
go wyroku i zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kwoty 9544,70 zł oraz zwrotu
kosztów procesu.
Zdaniem Sądu Wojewódzkiego istotę sporu stanowi wykładnia ustawy z dnia 29
grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pra-
codawcy (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.). Ustawa przewiduje, że roszczenia
przysługujące od niewypłacanego pracodawcy, a określone enumeratywnie w art. 6
ustawy będą zaspokojone ze środków Funduszu, jeżeli powstały na trzy miesiące po-
przedzające datę wystąpienia niewypłacalności albo trzy miesiące przed ustaniem
stosunku pracy. Ponadto warunkiem otrzymania świadczeń od Funduszu jest złożenie
wniosku do kierownika wojewódzkiego urzędu pracy w terminie określonym w art. 7
ustawy. Nowelą z dnia 28 czerwca 1995 r. (Dz. U. Nr 87, poz. 435) został zmieniony art.
6 ustawy poprzez rozszerzenie roszczeń pracowniczych podlegających zaspokojeniu ze
środków Funduszu. Wprowadzono także dłuższe terminy określające okresy, za które
świadczenia pracownicze będą zaspokojone, jak również w których roszczenia muszą
powstać, aby pracownik mógł liczyć na ich uwzględnienie. Wspomniana nowela w art. 2
wprowadziła przepis, który w ocenie Sądu Wojewódzkiego, z uwagi na niefortunne i
nieczytelne zredagowanie jest źródłem nieporozumień i sporów. Przepis ten przewiduje,
że pracownik w terminie do 31 grudnia 1997 r. może wystąpić z wnioskiem o wypłatę
świadczeń pracowniczych wskazanych w art. 6 ustawy, jeżeli nie zostały zaspokojone
przez niewypłacalnego pracodawcę. Z kolei ustęp 3 precyzuje ustęp 1 stwierdzając, że
ma on zastosowanie do świadczeń wymienionych w art. 6 ustawy, jeżeli uprawnienie do
tego świadczenia powstało w okresie od dnia 21 marca 1990 r. do dnia, w którym
świadczenie to może być zaspokojone ze środków Funduszu na podstawie niniejszej
ustawy , a nie mogło być zaspokojone zgodnie z przepisami ustawy lub rozporządzenia
z 11 stycznia 1995 r. Sąd Wojewódzki zwrócił uwagę, że ustawodawca wyraźnie
rozróżnia w tym przepisie ustawę nowelizacyjną oraz tę, która obowiązywała przed
zmianą. W ocenie Sądu Wojewódzkiego cel przepisu art. 2 ustawy nowelizacyjnej jest
taki, aby roszczeniom powstałym przed wejściem w życie tej ustawy, które nie mogły
być zaspokojone zgodnie z przepisami w jej dawnym brzmieniu (art. 2 ust. 3). a nadto
nie mogą być już zrealizowane w myśl nowej ustawy, z uwagi na terminy z art. 6 ust. 3-
7, dać możliwość zaspokojenia. Wynika to wprost z art. 2 ust. 3. W takiej sytuacji
znajduje się roszczenie powódki. Odmienna wykładnia przepisu art. 2 ustawy
nowelizacyjnej prowadziłaby do pokrzywdzenia pracowników takich jak powódka, która
aktywnie dochodziła należnych jej roszczeń, postępując zgodnie z obowiązującym
prawem. Do takiego poglądu skłania również ust. 2 art. 2, stanowiący o konieczności
dołączenia do wniosku prawomocnego orzeczenia sądowego, zasądzającego na rzecz
uprawnionej osoby należność z tytułu świadczenia pracowniczego określonego w art. 6
ustawy i dokumentów potwierdzających przeprowadzenie bezskutecznej egzekucji.
Sąd Wojewódzki nie uwzględnił roszczeń powódki o ekwiwalent za urlop wy-
poczynkowy za 1993 r i 1994 r. oraz o odszkodowanie za trzymiesięczny okres wypo-
wiedzenia umowy o pracę.
W kasacji pozwany Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
zarzucił wyrokowi Sądu Wojewódzkiego: naruszenie prawa materialnego przez błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. o zmianie
ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy w
związku z art. 6 ust. 3 - 7 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, poprzez przyjęcie, iż do roszczeń
pracowniczych zgłaszanych w trybie art. 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. o zmianie
ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy nie
mają zastosowania terminy z art. 6 ust. 3 do 7 ustawy z 29 grudnia 1993 r. w
znowelizowanym brzmieniu oraz ograniczenie wypłaty świadczeń za okres nie dłuższy
niż 3 miesiące i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w punkcie I i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu w Olsztynie, bądź
oddalenie apelacji. W uzasadnieniu kasacji podano, że Sąd Wojewódzki zaprezentował
pogląd, iż celem przepisu art. 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o
ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, jest możliwość
zaspokojenia roszczeń pracowniczych, które nie mogły być zaspokojone pod rządami
ustawy przed jej nowelizacją, "a nadto nie mogą być zrealizowane w myśl nowej
ustawy, z uwagi na termin z art. 6 ust. 3 do 7". Przyjęcie takiego stanowiska szczególnie
uprzywilejowuje roszczenia pracownicze zgłaszane na podstawie art. 2 ustawy z 28
czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy, bowiem prowadzi do ich zaspokojenia ze środków
Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, bez względu na to czy
roszczenia te pozostają w związku z datą niewypłacalności pracodawcy.
Zdaniem pozwanego zamiarem ustawodawcy było umożliwienie zaspokajania ze
środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jedynie tych roszczeń
pracowniczych, które powstały w ścisłym związku czasowym z datą powstania
niewypłacalności pracodawcy i nie zostały zaspokojone przez niewypłacalnego
pracodawcę. W pierwotnym brzmieniu ustawy, w art. 6 ust. 2 ustawodawca ograniczył
możliwość zaspokajania roszczeń pracowniczych z tytułu wynagrodzenia za pracę,
wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju "za okres nie
dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające datę niewypłacalności albo terminu ustania
stosunku pracy". Przepis art. 2 ustawy z 28 czerwca 1995 r. nie daje podstawy do
odstąpienia od zasady zaspokojenia ze środków Funduszu Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych tylko tych roszczeń pracowniczych, które powstały w terminach
związanych z niewypłacalnością pracodawcy, a które określone zostały w art. 6 ust. 3
do 7 ustawy. Dokumenty nie potwierdzają, iż roszczenia powódki powstały w terminach
związanych z datą niewypłacalności pracodawcy.
Sąd I instancji ustalił datę niewypłacalności pracodawcy powódki na dzień 30
listopada 1993 r. Sąd II instancji ustalenia tego nie zakwestionował. Powódka dochodzi
we wniosku roszczeń z tytułu wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika
przestoju za okres od lutego 1994 r. do końca maja 1995 r., łącznie za 16 miesięcy.
Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy świadczenia wymienione w ust. 2 pkt 2 i pkt 3 lit. a-d
podlegają zaspokojeniu za okres nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające dzień
wystąpienia niewypłacalności pracodawcy albo za okres nie dłuższy niż 3 miesiące
poprzedzające ustanie stosunku pracy, jeżeli ustanie stosunku pracy przypada w czasie
nie dłuższym niż 6 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia niewypłacalności
pracodawcy lub w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy następujących po tym dniu. Dla
uzyskania tych roszczeń, zdaniem wnoszącego kasację, stosunek pracy powódki
musiałby ustać najpóźniej 31 sierpnia 1994 r., a ustał na mocy wyroku Sądu
Rejonowego w Ostródzie [...] z dniem 31 maja 1995 r. Natomiast ekwiwalent pieniężny
za urlop wypoczynkowy za rok kalendarzowy, w którym ustał stosunek pracy oraz
odprawa pieniężna mogą być zaspokojone ze środków Funduszu Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych (na podstawie art. 6 ust. 6 ustawy), gdyby stosunek pracy
powódki zakończył się pomiędzy 1 marca 1993 r. a 31 sierpnia 1994 r. Sąd II instancji
nie wziął również pod uwagę zawartego w art. 6 ust. 4 ustawy ograniczenia wypłaty
świadczeń pracowniczych za okres nie dłuższy niż 3 miesiące.
Wnoszący kasację podkreślił, że zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 29 grudnia
1993 r. w brzmieniu po nowelizacji wynagrodzenie za czas niezawinionego przez
pracownika przestoju podlega zaspokojeniu za okres nie dłuższy niż 3 miesiące
poprzedzające wystąpienie niewypłacalności pracodawcy, albo za okres nie dłuższy niż
3 miesiące poprzedzające ustanie stosunku pracy, jeżeli ustanie stosunku pracy
przypada w czasie nie dłuższym niż 6 miesięcy poprzedzających wystąpienie
niewypłacalności pracodawcy lub w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy następujących
po tym dniu.
Jeżeliby przyjąć za słuszny pogląd Sądu II instancji, iż do świadczeń pracowni-
czych zgłaszanych na podstawie art. 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. o zmianie
ustawy o ochronie roszczeń nie stosuje się terminów z art. 6 ust. 3 do 7, to niewątpliwie
należy stosować ograniczenia czasowe w zaspokajaniu tych świadczeń.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.

Nie zasługują na uwzględnienie wywody kasacji w tej części, w której zarzuca
ona Sądowi Wojewódzkiemu niewłaściwą interpretację art. 2 ustawy z dnia 28 czerwca
1995 r. o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. Nie można podzielić
twierdzenia kasacji, że zastosowana przez Sąd Wojewódzki interpretacja tego przepisu
obligowałaby stronę pozwaną do zaspokojenia wszystkich roszczeń pracowniczych,
których uprawnieni nie mogli wyegzekwować od pracodawców bez względu na to kiedy
pracodawca stał się niewypłacalny. Wprowadzając przepis art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28
czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy ustawodawca chciał stworzyć możliwość uzyskania
świadczeń osobom, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy, a które z powodu zbyt
restrykcyjnych terminów nie mogły uzyskać ze środków Funduszu niezaspokojonych
roszczeń pracowniczych. Przepis art. 2 ust. 1 zezwala jednak tylko na dochodzenie tych
roszczeń w warunkach ustawy i tylko do dnia 31 grudnia 1997 r. Dlatego też Sąd
Wojewódzki nie naruszył art. 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. zmieniającej ustawę o
ochronie roszczeń pracowniczych, uznając, że dochodzone świadczenia z tytułu
niezaspokojonych roszczeń pracowniczych powódce przysługują.
Sąd Najwyższy uznał za uzasadniony zarzut kasacji co do wysokości należności
zasądzonych na rzecz powódki za przestój (od lutego do grudnia 1994 r. oraz
wynagrodzenia za miesiące od stycznia do maja 1995 r.). Sąd Wojewódzki w sentencji
wyroku zasądził na rzecz powódki wynagrodzenie, a w uzasadnieniu zasądzone kwoty
podzielił na wynagrodzenie oraz należność za przestój. Z treści wyroku nie wynika, czy
Sąd zasądzając należne kwoty zastosował się do art. 6 ust. 2 pkt 2 oraz ust. 3 pkt 4
ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych.
Dlatego też Sąd Najwyższy w tym zakresie kasację uwzględnił i na mocy art.
39313 KPC orzekł jak w sentencji.

========================================