- 1 -


Wyrok z dnia 28 kwietnia 1997 r.
I PKN 118/97

Popieranie przez pracownika szkodzących pracodawcy działań zmie-
rzających do ogłoszenia jego upadłości, a zwłaszcza przejęcia maszyn i urzą-
dzeń przez spółkę, w której pracownik jest udziałowcem, stanowi naruszenie
obowiązku dbałości o dobro pracodawcy (art. 100 § 2 pkt 5 KP) i uzasadnia
wypowiedzenie umowy o pracę na czas nie określony (art. 45 § 1 KP).

Przewodniczący SSN: Józef Iwulski (autor uzasadnienia), Sędziowie SN:
Teresa Flemming-Kulesza, Walerian Sanetra (sprawozdawca).
Ś, Ź, Ł §
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 1997 r. sprawy z powódz-
twa Mirosława S. przeciwko Przedsiębiorstwu Mechanizacji Budownictwa "Z." w M.P.
o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 26 listopada
1996 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Radzyniu Podlaskim z dnia 2 lipca 1996 r. [...] i oddalił powództwo.


U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Radzyniu Podlaskim, wyrokiem z dnia 2 lipca
1996 r. [...] przywrócił powoda Mirosława S. do pracy w pozwanym Przedsiębiorstwie
Mechanizacji Budownictwa "Z." w M.P. Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrud-
niony w pozwanym Przedsiębiorstwie od 20 września 1984 r. na podstawie umowy o
pracę na czas nie określony na stanowisku kontrolera jakości. W lutym 1992 r. na
środkach trwałych pozwanego Przedsiębiorstwa został ustanowiony zastaw o war-
tości 644 216,13 zł, jako zabezpieczenie kredytu udzielonego przez Bank Depozyto-
wo-Kredytowy [...]. Wierzytelność zabezpieczoną tym zastawem w marcu 1994 r. za

- 2 -

kwotę 45 100 zł nabył Zdzisław I. - pracownik pozwanego Przedsiębiorstwa i założy-
ciel Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego "Z.-M." Spółka z o.o. w R.P.
Zdzisław I. w dniu 9 maja 1994 r. dokonał przelewu zabezpieczonej zastawem wie-
rzytelności na rzecz Spółki "Z.-M.", której powód był udziałowcem. W dniu 26 sierpnia
1995 r. na nadzwyczajnym zebraniu wspólników tej Spółki podjęto uchwałę zobowią-
zującą zarząd do skuteczniejszego działania celem przejęcia maszyn i urządzeń
pozwanego Przedsiębiorstwa, a po wyczerpaniu wszystkich możliwości negocjacji do
złożenia wniosku o ogłoszenie jego upadłości. Powód był obecny na tym zebraniu i
głosował za podjęciem uchwały. W październiku 1995 r. pozwane Przedsiębiorstwo
złożyło podanie o otwarcie postępowania układowego. W dniu 23 listopada 1995 r.
Spółka "Z.-M." złożyła w Sądzie Rejonowym wniosek o ogłoszenie upadłości
pozwanego Przedsiębiorstwa. Powód w dniu 7 grudnia 1995 r. odmówił podpisania
pisma stwierdzającego, że nie popiera wniosku o ogłoszenie upadłości. 27 grudnia
1995 r. pozwane Przedsiębiorstwo z powołaniem się na powyższe fakty
wypowiedziało powodowi umowę o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu
wypowiedzenia. Sąd Rejonowy uznał, że skoro do pracy powoda nie było żadnych
zastrzeżeń, to opisane fakty nie mogą stanowić przyczyny uzasadniającej
wypowiedzenie mu umowy o pracę.
Wyrokiem z dnia 26 listopada 1996 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Lublinie oddalił apelację strony pozwanej. Sąd Wojewódzki
ocenił, że jedyną przyczyną wypowiedzenia powodowi umowy o pracę było
popieranie przez niego wniosku o ogłoszenie upadłości pozwanego pracodawcy. Sąd
nie podzielił poglądu, że postępowanie powoda było działaniem na szkodę i wbrew
interesom zatrudniającego go Przedsiębiorstwa. Działania powoda w ocenie Sądu
Wojewódzkiego zmierzały do ochrony jego słusznych interesów i mieściły się w
granicach prawa. Powoda nie można obarczać odpowiedzialnością za złą sytuację
finansową pracodawcy, a złożenie wniosku o ogłoszenie jego upadłości było
traktowane jako ostateczność na wypadek niepowodzenia negocjacji z pozwanym.
Od tego wyroku kasację złożył pozwany zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię art. 45 KP i przyjęcie, że wypowiedzenie było
nieuzasadnione oraz art. 32 KP statuującego zasadę swobody nawiązywania i
rozwiązywania stosunków pracy. Strona pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego

- 3 -

wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W szczególności w kasacji
wywiedziono, że "powód uwikłany został, bez własnej woli w sytuację, w której był
jednocześnie udziałowcem Spółki "Z.-M." i pracownikiem Przedsiębiorstwa "Z.".
Zdaniem strony pozwanej "popieranie przez pracownika wniosku o ogłoszenie
upadłości pracodawcy jest wystarczającą przesłanką dla dokonania wypowiedzenia".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 32 § 1 KP każda ze stron może rozwiązać za wypowiedzeniem
umowę o pracę zawartą na czas nie określony. Wypowiedzenie dokonane przez
pracodawcę powinno być uzasadnione i w tym wyraża się powszechna ochrona
pracowników przed takim sposobem rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę
(art. 45 § 1 KP). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (patrz: w szczególności
uchwała pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca
1985 r., III PZP 10/85, wytyczne w przedmiocie stosowania art. 45 KP, OSNCP 1985
z. 11 poz. 164, Palestra 1986 nr 5-6 s. 101 z glosą A. Świątkowskiego, OSPiKA 1986
z. 5 poz. 102 z glosą T. Zielińskiego) ocena zasadności wypowiedzenia umowy o
pracę w ramach art. 45 KP powinna być dokonana z uwzględnieniem słusznych
interesów pracodawcy oraz przymiotów pracownika związanych ze stosunkiem
pracy. Dla uznania zasadności wypowiedzenia decydujące znaczenie ma rodzaj i
ciężar gatunkowy przyczyny wypowiedzenia. Według tezy VIII tej uchwały przyczynę
wypowiedzenia mogą stanowić również okoliczności niezależne od pracownika, jeżeli
przemawia za tym uzasadniony interes zakładu pracy. Przyczyna uzasadniająca
wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę może więc polegać na
niezawinionym i zgodnym z prawem zachowaniu pracownika, jeżeli tylko można
uznać, że słuszny interes pracodawcy pozwala na uznanie tego zachowania za
przyczynę uzasadniająca wypowiedzenie umowy. Pamiętać też należy, że za-
sadność wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę na czas nie określony
(art. 45 KP w zw. z art. 32 § 1 KP) powinna być oceniana w płaszczyźnie stwier-
dzenia, iż jest to zwykły sposób rozwiązywania umowy o pracę (wyrok z dnia 2
października 1996 r., I PRN 69/96, OSNAPiUS 1997 nr 10 poz. 163). Nie jest więc
konieczne powołanie się na nadzwyczajne, szczególne okoliczności uzasadniające
wypowiedzenie. Wystarczy stwierdzenie tego rodzaju sytuacji, która w

- 4 -

okolicznościach sprawy dostatecznie potwierdza, że pracodawca ma słuszny interes
w rozwiązaniu umowy o pracę, choćby przyczyną tego było niezawinione i zgodne z
prawem zachowanie się pracownika.
Zgodnie z art. 100 § 2 pkt 5 (w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej
ustawą z dnia 2 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw - Dz.U. Nr 24, poz. 110) pracownik był zobowiązany dbać o dobro
zakładu pracy i chronić jego mienie. Było to ustanowienie szczególnej zasady
lojalności pracownika względem pracodawcy, z której przede wszystkim wynikał
obowiązek powstrzymania się pracownika od działań zmierzających do wyrządzenia
pracodawcy szkody, czy nawet ocenianych jako działania na niekorzyść pracodawcy.
Zachowanie powoda w niniejszej sprawie powinno być oceniane w aspekcie
powyższej wykładni. Nacisk należy przy tym położyć nie tyle na zawiniony (nieza-
winiony) czy też legalny (bezprawny) charakter zachowania się powoda, ile na
zachowanie przez niego lojalności względem pracodawcy. Sądy obu instancji
szczególne znaczenie przypisały należytemu wykonywaniu przez powoda jego
obowiązków pracowniczych i zgodności z prawem jego czynności związanych z
upadłością pracodawcy. Niedostatecznie natomiast uwzględniły wynikający z zasady
lojalności, obowiązek powstrzymania się powoda od działań na niekorzyść
pracodawcy. Należało zwrócić uwagę przy tym nie tyle na to, że powód popierał
działania zmierzające do ogłoszenia upadłości pracodawcy (choć prowadzi ona z
reguły do jego likwidacji), ile na to, że działania te zmierzały do przejęcia maszyn i
urządzeń pozwanego pracodawcy, a więc do faktycznej likwidacji warsztatu pracy
powoda. Tego rodzaju działanie powoda stanowi przyczynę uzasadniającą
wypowiedzenie mu umowy o pracę w rozumieniu art. 45 § 1 KP, przy uwzględnieniu
wykładni akceptującej zwykły charakter tego sposobu rozwiązania stosunku pracy
(art. 32 KP).
Ponieważ stan faktyczny sprawy nie budził wątpliwości, a zachodziło jedynie
naruszenie prawa materialnego, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315 KPC mógł
orzec co do istoty sprawy. Dlatego też na podstawie tego przepisu uchylił orzeczenia
Sądów obu instancji i oddalił powództwo.

========================================