Wyrok z dnia 14 maja 1998 r.
I PKN 117/98

Usprawiedliwienie uchybienia miesięcznemu terminowi do sporządzenia
wykazu nie zaspokojonych roszczeń pracowniczych umożliwia zasądzenie
roszczeń od Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na rzecz
podmiotu reprezentującego niewypłacalnego pracodawcę.


Przewodniczący SSN: Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Walerian Sanetra, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 maja 1998 r. sprawy z powództwa
Syndyka Masy Upadłości ,,D." Spółki z o.o. w P.-K. przeciwko Funduszowi Gwaran-
towanych Świadczeń Pracowniczych - Wojewódzkiemu Urzędowi Pracy w B.-B. o
zapłatę, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 3 października 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 3 października 1997 r. oddalił apelację pozwanego Funduszu Gwaran-
towanych Świadczeń Pracowniczych od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 28 stycznia 1997 r. [...] zasądzają-
cego od pozwanego na rzecz Syndyka masy upadłości ,,D." Spółki z o.o. kwotę
160.576,67 zł z ustawowymi odsetkami z tytułu ustawowego obowiązku pokrycia nie
zaspokojonych roszczeń pracowniczych upadłego pracodawcy oraz zwrot kosztów
procesu.
Sąd Apelacyjny przyjął ustalenia Sądu pierwszej instancji, z których wynikało,
że postanowieniem Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z dnia 28 kwietnia 1996 r.
została ogłoszona upadłość ,,D." Spółki z o.o. w P.-K. oraz wyznaczono syndyka
masy upadłości. Z uwagi na przekazanie niepełnej dokumentacji finansowej upadłe-
go wystąpiły obiektywne trudności w sporządzeniu wykazu nie zaspokojonych rosz-
czeń pracowniczych. Z tych przyczyn wykaz taki został złożony dopiero w dniu 12
sierpnia 1996 r. pozwanemu Funduszowi, który decyzją z dnia 13 września 1996 r.
odmówił wypłaty nie zaspokojonych świadczeń pracowniczych z uwagi na uchybienie
miesięcznego terminu do sporządzenia wykazu takich świadczeń, który wynika z art.
7 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.). Sąd Apelacyjny
wskazał na instrukcyjny charakter prawny miesięcznego terminu określonego w tym
przepisie, który ma na celu szybkie zaspokojenie pracowniczych roszczeń ze sto-
sunku pracy pracowników upadłego pracodawcy. Uchybienie miesięcznego terminu
sporządzenia wykazu nie zaspokojonych roszczeń pracowniczych i przedstawienia
go do realizacji ze środków pozwanego Funduszu nie powoduje wygaśnięcia rosz-
czeń pracowniczych, które przedawniają się zgodnie z dyspozycjami art. 291 § 1 KP.
W kasacji pozwany Fundusz podniósł zarzut naruszenia prawa materialnego
przez błędną wykładnię art. 7 ustawy z 29 grudnia 1993 r. bezpodstawnie przyjmują-
cą, że termin określony w tym przepisie ma charakter instrukcyjny, podczas gdy jest
to termin prawa materialnego, który nie został przywrócony wobec braku stosownego
wniosku syndyka. W konsekwencji skarżący wnosił alternatywnie o orzeczenie re-
formatoryjne i oddalenie powództwa bądź o uchylenie zaskarżonego wyroku i prze-
kazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, a nadto o orze-
czenie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Rozstrzygnięcie kwestii charakteru prawnego miesięcznego terminu od dnia
wystąpienia niewypłacalności pracodawcy do sporządzenia zbiorczego wykazu nie
zaspokojonych roszczeń pracowniczych nie może abstrahować od zakresu ochrony
prawnej, jaką przepisy prawa pracy obejmują roszczenia pracownicze, które
przedawniają się w okresie trzech lat od daty ich wymagalności (art. 291 § 1 KP). W
tym zakresie przepisy ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. muszą być odczytywane
wyłącznie jako regulacje poszerzające zasady i zakres powszechnej ochrony praw
pracowniczych przez udzielenie gwarancji ich szybszej realizacji, w ustawowo okreś-
lonym zakresie, ze środków utworzonego w tym celu Funduszu Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych, w razie niemożności ich zaspokojenia z powodu trwałej
lub przejściowej niewypłacalności pracodawcy. Z tego względu Sąd Najwyższy w
uchwale z dnia 3 listopada 1997 r., III ZP 38/97 (OSNAPiUS 1998 nr 8, poz. 234)
uznał, że terminy przewidziane w art. 7 ust. 1 i 3 ustawy z 29 grudnia 1993 r.
podlegają przywróceniu na podstawie odpowiednio stosowanego art. 58 KPA,
przyjmując równocześnie dopuszczalność przenoszenia takich spraw na drogę pos-
tępowania przed sądami pracy, co zresztą znajduje bezpośredni wyraz normatywny
w dyspozycjach art. 8 ust. 2 ustawy z 29 grudnia 1993 r. Równocześnie Sąd Najwyż-
szy wskazał na brak podstaw do rygorystycznego traktowania wymagań przywróce-
nia takich terminów, co powoduje, że sądy właściwe w sprawach z zakresu prawa
pracy samodzielnie rozstrzygają o zasadności odmowy wypłaty nie zaspokojonych
świadczeń pracowniczych w całości lub w części - zgłoszonych w trybie art. 7 ust. 1,
1a i 3 tej ustawy.
Liberalne podejście judykatury w sprawach do kwestii przywracania terminów
dochodzenia roszczeń z zakresu prawa pracy wyraża się w odformalizowaniu i do-
puszczalnym uproszczeniu stosownych procedur. Już w uzasadnieniu uchwały
składu siedmiu sędziów z dnia 14 marca 1986 r., III PZP 8/86 (OSNCP 1986 z. 12,
poz. 194) Sąd Najwyższy uznał, że przywrócenie materialnoprawnych terminów
dochodzenia roszczeń pracowniczych nie zobowiązuje sądów pracy do wydawania
odrębnych orzeczeń o przywróceniu terminów materialnego prawa pracy, jeżeli wy-
wody uzasadnienia wskazują na pozytywne lub negatywne stanowisko w tym zakre-
sie. W szczególności uznaje się, że uwzględnienie powództwa w sprawach z zakresu
prawa pracy, bez wydania odpowiedniego postanowienia o przywróceniu mate-
rialnoprawnego terminu do jego dochodzenia, oznacza niejako jego prejudycjalne i
dorozumiane przywrócenie.
W taki sposób postąpiły Sądy orzekające w rozpoznawanej sprawie, które w
motywach wyroków uwzględniających w całości powództwo w zakresie dochodzo-
nych kwot na pokrycie nie zaspokojonych roszczeń pracowniczych, przekonująco
przedstawiły motywy usprawiedliwiające opóźnienie w sporządzeniu zbiorczego ich
wykazu, spowodowane brakami formalnego przekazania niekompletnej przecież do-
kumentacji finansowej upadłego.
Warto dodatkowo podkreślić, że miesięczny termin z art. 7 ust. 1 ustawy z 29
grudnia 1993 r. odnosi się do sporządzenia wykazu, natomiast norma ta nie ustana-
wia takiego terminu do przekazania sporządzonego wykazu dyrektorowi wojewódz-
kiego urzędu pracy. Wreszcie trzeba zwrócić uwagę, że wypłata nie zaspokojonych
roszczeń pracowniczych w ustawowo określonym zakresie może nastąpić również na
podstawie indywidualnych wniosków uprawnionych pracowników. Stosowne wnioski
mogą być zgłaszane bezpośrednio dyrektorowi wojewódzkiego urzędu pracy w ciągu
dwóch tygodni po upływie terminów przewidzianych do złożenia wykazów zbiorczych,
co powoduje wprawdzie ich uwarunkowanie zachowaniem się reprezentanta
niewypłacalnego pracodawcy, ale przekreśla sugestię kasacji o możliwości wygaś-
nięcia nieprzedawnionych i niezaspokojonych, indywidualnych przecież roszczeń
pracowniczych z powodu ewentualnego uchybienia terminu do sporządzenia
zbiorczego wykazu tych roszczeń. Prowadzi to do wniosku, że uchybienie miesięcz-
nego terminu do sporządzenia zbiorczego wykazu niezaspokojonych roszczeń pra-
cowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy nie wyłącza możliwości zasądzenia
- przez sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy - łącznej (zbiorczej) kwoty
niezbędnej dla zaspokojenia nieprzedawnionych świadczeń pracowniczych, w
zakresie ustawowo określonym, ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych na rzecz podmiotu reprezentującego niewypłacalnego pracodawcę
(art. 6 w związku z art. 8 ust. 2 ustawy z 29 grudnia 1993 r.).
Mając powyższe na uwadze kasację należało oddalić na podstawie art. 39312
KPC.
========================================