WYROK Z DNIA 25 PAŹDZIERNIKA 2005 R.
IV KK 338/05


Odpowiednie stosowanie przepisów działu IX Kodeksu postępowania
karnego o postępowaniu odwoławczym w postępowaniu kasacyjnym, po-
zwala przyjąć, że w wypadku rozpoznawania kasacji opartej na bez-
względnych przyczynach odwoławczych, wymienionych w art. 439 § 1
k.p.k., może znaleźć zastosowanie unormowanie w nim zawarte umożliwia-
jące rozpoznanie tego nadzwyczajnego środka odwoławczego na posie-
dzeniu.

Przewodniczący: sędzia SN W. Kozielewicz (sprawozdawca).
Sędziowie SN: H. Gradzik, J. Żywolewska-Ławniczak.
Prokurator Prokuratury Krajowej: M. Wilkosz-Śliwa.

Sąd Najwyższy w sprawie Cypriana C. i Grzegorza M., skazanych za
przestępstwa z art. 119 § 1 k.k. w zb. z art. 159 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.,
art. 159 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 25 paź-
dziernika 2005 r. kasacji obrońcy, wniesionej na korzyść skazanego Grze-
gorza M. oraz kasacji Prokuratora Okręgowego w K. wniesionej na nieko-
rzyść skazanych Cypriana C. i Grzegorza M., od wyroku Sądu Okręgowego
w K. z dnia 22 kwietnia 2005 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejo-
nowego w K. z dnia 29 października 2004 r.

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Re-
jonowego w K. i sprawę oskarżonych Cypriana C. i Grzegorza M. p r z e -
k a z a ł Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w postę-
powaniu pierwszoinstancyjnym.


U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z dnia 29 października 2004 r.,
Cyprian C. i Grzegorz M. zostali uznani za winnych tego, że w dniu 17 paź-
dziernika 1998 r. w K., działając wspólnie i w porozumieniu z Danielem S.
oraz ustalonym nieletnim wzięli udział w pobiciu Parweza N. z powodu jego
przynależności rasowej, stosując przemoc polegającą na tym, iż posługując
się niebezpiecznymi przedmiotami w postaci drewnianej pałki oraz skórza-
nych pasów zakończonych metalowymi klamrami, uderzyli nimi kilkakrotnie
pokrzywdzonego w nogę i plecy, czym spowodowali u niego obrażenia cia-
ła w postaci rany w okolicy nadłopatkowej, co spowodowało rozstrój zdro-
wia pokrzywdzonego na okres do 7 dni, tj. przestępstwa z art. 119 § 1 k.k.
w zb. z art. 159 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., za które wymierzono każdemu
z oskarżonych karę roku pozbawienia wolności. Tym samym wyrokiem Cy-
prian C. został uznany za winnego tego, że w dniu 18 października 1998 r.
w K., działając wspólnie i w porozumieniu z Danielem S., wziął udział w
pobiciu Desai M. z powodu jego przynależności rasowej, stosując przemoc
polegającą na tym, iż posługując się niebezpiecznym przedmiotem w po-
staci skórzanego pasa zakończonego metalową klamrą uderzył nim dwu-
krotnie pokrzywdzonego w głowę, czym spowodował u niego obrażenia
ciała w postaci rany tłuczonej okolicy potylicznej prawej, co skutkowało
rozstrojem zdrowia pokrzywdzonego na okres do 7 dni, tj. popełnienia
przestępstwa z art. 119 § 1 k.k. w zb. z art. 159 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.,
za które wymierzono mu karę roku pozbawienia wolności. Ponadto poda-
nym wyrokiem Cyprian C. został uznany za winnego dokonania występku z
art. 159 k.k., za który wymierzono mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolno-
ści. W miejsce wskazanych powyżej kar, orzeczonych wobec Cypriana C.
za poszczególne, realnie zbiegające się przestępstwa, sąd pierwszej in-
stancji wymierzył mu karę łączną roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności
(...).
Apelację od tego wyroku złożył prokurator. (...)
Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył także obrońca oskarżonego
Grzegorza M. (...)
Sąd Okręgowy w K. po rozpoznaniu tych apelacji, wyrokiem z dnia 22
kwietnia 2005 r., zaskarżone orzeczenie utrzymał w mocy, uznając obie
apelacje za oczywiście bezzasadne, choć - jak sam zauważył w pisemnym
uzasadnieniu wyroku - ich konsekwencją powinno być uchylenie wyroku i
przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K., jako są-
dowi właściwemu miejscowo i rzeczowo do orzekania w pierwszej instancji.
Od wyroku Sądu Okręgowego w K. kasację na korzyść skazanego
Grzegorza M. wniósł obrońca oskarżonego, zaskarżając ten wyrok w cało-
ści i formułując trzy zarzuty: naruszenie art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k. przez orze-
kanie w niniejszej sprawie w pierwszej instancji przez sąd rejonowy, pod-
czas, gdy właściwym do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji był sąd
okręgowy, a także rażące naruszenie prawa, mające wpływ na treść orze-
czenia tj. naruszenie art. 438 pkt 4 k.p.k., przez wymierzenie Grzegorzowi
M. rażąco niewspółmiernej kary, a nadto rażące naruszenie przepisów
prawa procesowego, mogące mieć wpływ na treść wyroku tj. art. 213 § 1 i
2, art. 214 § 1 oraz art. 215 k.p.k. przez niezgromadzenie aktualnych da-
nych osobopoznawczych o oskarżonym. Obrońca skazanego wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w K. oraz utrzymanego
nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w K. i przekazanie sprawy do po-
nownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K. oraz wstrzymanie wyko-
nania zaskarżonego wyroku.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w K. w odpowiedzi na kasację z
dnia 11 lipca 2005 r. wniósł o uznanie kasacji za zasadną, uchylenie za-
skarżonego kasacjami wyroku Sądu Okręgowego w K. oraz utrzymanego
nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w K. i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w K., jako właściwemu rzeczowo do rozpoznania sprawy w
postępowaniu pierwszoinstancyjnym.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego w K. wywiódł również Prokura-
tor Okręgowy w K., zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść skazanych
Cypriana C. i Grzegorza M. Zarzucił on rażące naruszenie prawa proceso-
wego, a to art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k., poprzez nie-
rozpoznanie sprawy w zakresie szerszym od granic środka odwoławczego,
skutkujące bezzasadnym odstąpieniem od uchylenia wyroku Sądu Rejo-
nowego w K. pomimo tego, że został on wydany z obrazą przepisu art. 25
§ 1 pkt 2 k.p.k., gdyż ten Sąd orzekł w sprawie należącej do właściwości
rzeczowej sądu okręgowego, a zatem z naruszeniem normy procesowej o
randze tzw. bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Stawiając powyższy za-
rzut, na podstawie art. 537 § 1 i 2 k.p.k. wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w K. i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpozna-
nia w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Obie kasacje są w oczywisty sposób zasadne w zakresie podniesio-
nej przez obrońcę skazanego oraz Prokuratora Okręgowego w K. bez-
względnej przyczyny odwoławczej.
Sąd Okręgowy w K. orzekł bowiem w niniejszej sprawie z narusze-
niem art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k., utrzymując w mocy zaskarżony wyrok Sądu
Rejonowego w K. z dnia 29 października 2004 r. Sąd ten nie dostrzegł bo-
wiem, że kwestionowane apelacjami orzeczenie zapadło z rażącą obrazą
przepisu art. 25 § 1 pkt 2 k.p.k., co stanowi uchybienie o jakim mowa w art.
439 § 1 pkt 4 k.p.k. Zaskarżonym wyrokiem przypisano oskarżonym popeł-
nienie występku wyczerpującego m.in. znamiona przestępstwa z art. 119 §
1 k.k. Przestępstwo z art. 119 k.k. umieszczone jest w rozdziale XVI Ko-
deksu karnego. Zgodnie zaś z art. 25 § 1 pkt 2 k.p.k. w sprawach o wy-
stępki określone w rozdziale XVI orzeka w pierwszej instancji sąd okręgo-
wy. Ten sąd jest zatem sądem właściwym rzeczowo. Bezspornym jest
więc, że w niniejszej sprawie sąd niższego rzędu (sąd rejonowy) orzekł w
sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu, co stanowi bez-
względną przyczynę odwoławczą, przewidzianą w art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k.
Zgodnie z art. 439 § 1 k.p.k. sąd odwoławczy jest zobligowany do
uchylenia zaskarżonego orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia i
podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia w
przypadku stwierdzenia choćby jednej z przyczyn wymienionych w art. 439
§ 1 k.p.k. Rozpoznający sprawę sąd odwoławczy z urzędu zobligowany jest
do zbadania, czy poddawane kontroli instancyjnej orzeczenie nie jest do-
tknięte takim uchybieniem. Wobec niedostrzeżenia opisanego uchybienia
przez Sąd Okręgowy w K. wyrok tego sądu, a także utrzymany nim w mocy
wyrok Sądu Rejonowego muszą zostać uchylone, a sprawa Cypriana C. i
Grzegorza M. przekazana Sądowi Okręgowemu w K. - jako sądowi pierw-
szej instancji - do merytorycznego rozpoznania.
Zgodnie z art. 535 § 1 k.p.k. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasacje
wniesione od wyroków na rozprawie. Na posiedzeniu, w myśl art. 535 § 3
k.p.k., może uwzględnić w całości kasację wniesioną na korzyść skazane-
go w razie jej oczywistej zasadności. Jeśli chodzi o orzekanie na posiedze-
niu to obie te przesłanki muszą występować łącznie. W niniejszej sprawie
nie ulega wątpliwości, że złożone kasacje, oparte na uchybieniu wymienio-
nym w art. 439 k.p.k., są oczywiście zasadne. Jednak tylko jedna z rozpo-
znawanych kasacji jest kasacją wniesioną na korzyść. Wniesiona przez
Prokuratora Okręgowego kasacja na niekorzyść sprawia, że nie było moż-
liwości zastosowania w niniejszej sprawie trybu przewidzianego w art. 535
§ 3 k.p.k. Wprawdzie art. 535 § 3 k.p.k. dopuszcza też rozpoznawanie ka-
sacji opartej na innych zarzutach niż tylko z art. 439 § 1 k.p.k., jednak pro-
cedura rozpoznawania kasacji w tym trybie jest obwarowana warunkiem
kierunku złożonego środka odwoławczego (kasacja wniesiona na korzyść).
W opisanej sytuacji nie ma jednak proceduralnych przeszkód do od-
powiedniego zastosowania w postępowaniu kasacyjnym przepisów doty-
czących postępowania odwoławczego, w tym unormowania z art. 439 § 1
k.p.k. Przepis ten wprowadza uproszczony mechanizm procedowania w
przypadku zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Pozwala bo-
wiem sądowi odwoławczemu uchylić zaskarżone orzeczenie na posiedze-
niu, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz
wpływu uchybienia na treść orzeczenia. Art. 439 § 1 k.p.k. nie ogranicza
przy tym tej możliwości orzekania na posiedzeniu wyłącznie do przypad-
ków środków odwoławczych wniesionych na korzyść.
Stosując odpowiednio w postępowaniu kasacyjnym omawiane unor-
mowania z art. 439 k.p.k. (przez art. 518 k.p.k.) Sąd Najwyższy w razie
wniesienia kasacji opartej na bezwzględnych przyczynach odwoławczych
może uchylić zaskarżone orzeczenie orzekając nie na rozprawie, lecz na
posiedzeniu. Instytucja odpowiedniego stosowania przepisów działu IX
k.p.k. o postępowaniu odwoławczym w postępowaniu w trybie kasacji, po-
zwala bowiem przyjąć, że w przypadku rozpoznawania kasacji opartej na
bezwzględnych przyczynach odwoławczych wymienionych w art. 439 § 1
k.p.k., może znaleźć zastosowanie unormowanie zawarte w tym przepisie
umożliwiające rozpoznanie takiego nadzwyczajnego środka odwoławczego
na posiedzeniu (na temat odpowiedniego stosowania przepisów: J. No-
wacki: ,,Odpowiednie" stosowanie przepisów prawa, PiP 1964, nr 3, s. 373
- 375; A. Błachnio-Parzych: Przepisy odsyłające systemowe (Wybrane za-
gadnienia), PiP 2003, nr 1, s. 44 - 45).
Kierując się powyższym, Sąd Najwyższy, orzekając na posiedzeniu,
uznał obie wniesione kasacje za oczywiście zasadne w zakresie podnie-
sionego zarzutu opartego na obrazie przepisów o właściwości rzeczowej
sądu, uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w K. oraz utrzymany
nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K. i przekazał sprawę do ponow-
nego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K., jako sądowi pierwszej in-
stancji. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy w K. powinien mieć
na uwadze rozwiązanie z art. 442 § 2 k.p.k. i ograniczyć ponowne postę-
powanie dowodowe w części dotyczącej zarzucanego Cyprianowi C. czynu
zakwalifikowanego z art. 159 k.k.