WYROK Z DNIA 5 LIPCA 2006 R.
IV KK 117/06


Art. 8 ust. 2a i 2b ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nie-
ważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność
na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz.149 ze
zm.) nie uzależnia możliwości przyznania odszkodowania i zadośćuczynie-
nia od wykazania, że osoba uprawniona prowadziła działalność niepodle-
głościową na obszarze Polski (w granicach obecnych lub ustalonych w
Traktacie Ryskim).

Przewodniczący: sędzia SN J. Grubba (sprawozdawca).
Sędziowie SN: P. Hofmański, R. Malarski.
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Pogorzelski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Waleriana J. i innych o odszko-
dowanie i zadośćuczynienie po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w
dniu 5 lipca 2006 r., kasacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodaw-
ców od wyroku Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 8 grudnia 2005 r., utrzymu-
jącego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w B. z dnia 22 września 2005 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i utrzymany nim wyrok Sądu Okręgowego w
B. i sprawę p r z e k a z a ł temu sądowi do ponownego rozpoznania (...)




U Z A S A D N I E N I E

Wnioskodawcy Walerian J., Alfreda Ż., Władysława J., Helena S.,
Czesław J. i Józefa J. wystąpili z wnioskiem o zasądzenie odszkodowania i
zadośćuczynienia w kwocie po 50 000 zł na rzecz każdego z nich z tytułu
represji, jakich doznał ich nieżyjący ojciec Jan J. W związku z jego działal-
nością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego został on przymu-
sowo wysiedlony do Obwodu Irkuckiego dawnego ZSRR, gdzie przebywał
wraz z rodziną w okresie od dnia 31 marca 1951 r. do dnia 4 grudnia 1955
r.
Sąd Okręgowy w B., rozpoznając ten wniosek, wyrokiem z dnia 22
września 2005 r. orzekł o jego oddaleniu.
Orzeczenie to zaskarżone zostało apelacją pełnomocnika wniosko-
dawców, który podniósł zarzut wadliwego zastosowania prawa materialne-
go, polegającego na błędnej wykładni art. 8 ust. 2a i 2b ustawy z dnia 23
lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób re-
presjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Pol-
skiego oraz zarzut obrazy prawa procesowego, przez brak wyciągnięcia
wniosków z faktu, że Jan J. prowadził działalność niepodległościową na
terenie Polski w okresie kampanii wrześniowej.
Podnosząc powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orze-
czenia i uwzględnienie wniosku w całości.
Sąd Apelacyjny w K., wyrokiem z dnia 8 grudnia 2005 r., utrzymał w
mocy zaskarżony wyrok.
Wyrok ten zaskarżony został kasacją pełnomocnika wnioskodawców,
w której podniesiono zarzuty:
1. naruszenia prawa materialnego - art. 8 ust. 2a i 2b ustawy z dnia 23
lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Pań-
stwa Polskiego, przez błędną wykładnię kryterium działalności na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, co zdaniem sądu, wobec
uznania, że nie była ona prowadzona na terytorium Polski doprowadzi-
ło do odmówienia wnioskodawcom prawa do odszkodowania i zadość-
uczynienia, a także przez odmowę uwzględnienia jako takiej działalno-
ści Jana J. w okresie kampanii wrześniowej
2. naruszenie prawa procesowego - art. 7 k.p.k., 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k.,
oraz 457 § 3 k.p.k., poprzez niezajęcie przez sąd drugiej instancji jed-
noznacznego stanowiska w oparciu o zgromadzone dowody w kwestii
przyjęcia, czy działalność Jana J. może być uznana za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, jak również przez nie-
ustosunkowanie się do argumentacji prawnej zamieszczonej w apela-
cji, a w ślad za tym niewskazanie, dlaczego zarzuty i wnioski apelacji
sąd ten nie uznał za zasadne.
Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o ,,uchylenie zaskarżonego
orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie apelacji".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzut podniesiony w punkcie pierwszym kasacji zasługiwał na
uwzględnienie.
Kwestia wykładni art. 8 ust. 2a i 2b ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o
uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych
za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr
34 poz. 149 ze zm.) była już niejednokrotnie przedmiotem rozważań orga-
nów jurysdykcyjnych, w tym Trybunału Konstytucyjnego (wyrok z dnia 18
listopada 2003 r., P 6/03, OTK-A 2003, z. 9, poz. 94) oraz Sądu Najwyż-
szego (wyrok z dnia 5 maja 2006 r., III KK 323/05, niepubl. czy postano-
wienie z dnia 4 września 2003 r., IV KKN 515/00, Lex 81198). Nie wszyst-
kie z poglądów zaprezentowanych w uzasadnieniach przytaczanych wyżej
orzeczeń są w pełni akceptowane przez Sąd Najwyższy w składzie rozpo-
znającym niniejszą sprawę.
Ustalenia faktyczne dokonane przez sąd pierwszej instancji były bez-
sporne. Nie ulega wątpliwości, że Jan J. uczestniczył w kampanii wrze-
śniowej, którą zakończył dostaniem się do niewoli radzieckiej. Następnie
został deportowany i zmuszony do wykonywania przymusowej pracy w ko-
palni węgla kamiennego. Zwolniony na mocy amnestii z sierpnia 1941 r.,
od dnia 1 września 1941 r. do dnia 20 czerwca 1947 r. był żołnierzem Armii
Polskiej w ZSRR, a później, II Korpusu Polskiego, z którym przeszedł cały
szlak bojowy. Jesienią 1947 r. powrócił do swej rodziny zamieszkałej w J.
W dniu 1 kwietnia 1951 r. wraz z żoną i pięciorgiem dzieci został wysiedlo-
ny do Okręgu Irkuckiego pod nadzór organów Ministerstwa Bezpieczeń-
stwa Państwowego, a nadto skonfiskowano jego mienie. Powodem wysie-
dlenia była służba w armii generała Andersa. Na wysiedleniu Jan J. prze-
bywał do grudnia 1955 r., kiedy to wraz z rodziną repatriowano go do Pol-
ski.
Uprawnienia osób represjonowanych przez radzieckie organy ściga-
nia do domagania się zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia uza-
leżnione zostały od spełnienia szeregu warunków, które wyszczególnione
zostały w art. 8 ust. 2a i 2b ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za
nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działal-
ność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
Warunkami wskazanymi w tych przepisach są:
- zamieszkiwanie uprawnionego w Polsce w chwili składania wniosku lub
w chwili śmierci,
- represjonowanie przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedli-
wości lub organy pozasądowe,
- organy te musiały działać na terytorium Polski w granicach ustalonych w
Traktacie Ryskim w okresie od dnia 1 stycznia 1944 r. do dnia 31 grud-
nia 1956 r. (lub na obecnym terytorium Polski w okresie od dnia 1 lipca
1944 r. do dnia 31 grudnia 1956 r.),
- represje nastąpiły za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego lub z powodu takiej działalności,
- działalność ta musiała mieć miejsce w okresie od dnia 17 września 1939
r. do dnia 5 lutego 1946 r.
Powyższe wyszczególnienie pozwala na odrzucenie, jako oczywiście
bezzasadnych, wszystkich zarzutów podniesionych w kasacji, a które wią-
żą represje - których doznał Jan J. - z jego udziałem w kampanii wrze-
śniowej. Udział ten zakończył się bowiem z dniem 17 września 1939 r.
Dodatkowo wskazać należy, że podnosząc takie zarzuty, pełnomoc-
nik wnioskodawców całkowicie zignorował treść pisma nadesłanego dnia
27 kwietnia 2005 r. przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Bia-
łorusi, z którego jednoznacznie wynika, iż powodem wysiedlenia Jana J.
była ,,służba w armii generała Andersa", nie zaś służba wojskowa z wrze-
śnia 1939 r.
Dokonując dalszej analizy ustalonego stanu faktycznego, stwierdzić
należy, że Jan J. spełnił wszystkie wymienione wyżej warunki. W chwili
śmierci - 14 lutego 1968 r. zamieszkiwał na terenie Polski w B. Represji
doznał ze strony radzieckich organów ścigania, które działały na terytorium
Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim. W stosunku do wnio-
skodawcy organy te podjęły działania w dniu 1 kwietnia 1951 r. (a więc w
okresie pomiędzy dniem 1 stycznia 1944 r. do dnia 31 grudnia 1956 r.).
Represje te nastąpiły z powodu wcześniejszej działalności Jana J. na rzecz
niepodległego bytu Państwa Polskiego, jaką bezdyskusyjnie była służba w
Polskich Siłach Zbrojnych - tzw. Armii gen. Andersa. Służba ta miała miej-
sce we wskazanym w ustawie okresie, a więc pomiędzy dniem 17 września
1939 r. a dniem 5 lutego1946 r.
Najistotniejszym natomiast problemem w wykładni wskazanego
przepisu, nie tylko przez pryzmat rozpoznawanej sprawy, jest rozstrzygnię-
cie kwestii, czy działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskie-
go, o której mowa w art. 8 ust. 2a i 2b ustawy ,,lutowej", musiała być pro-
wadzona na terenie Polski (w granicach zakreślonych Traktatem Ryskim
lub obecnych).
Na wstępie stwierdzić należy, że cytowana wyżej ustawa takiego
wymogu wprost nie formułuje, gdyż kwestia terytorium wiązana jest w niej
jedynie z miejscem działania radzieckich organów ścigania i doznania re-
presji (w ust. 2a - ,,represjonowanym przez radzieckie organy ścigania (...)
działające na obecnym terytorium Polski (...) oraz na terytorium Polski w
granicach ustalonych w Traktacie Ryskim"; w ust. 2b "w odniesieniu do
osób represjonowanych na terytorium Polski w granicach ustalonych w
Traktacie Ryskim").
Z całą pewnością poprzestanie jednak na tym stwierdzeniu nie było-
by wystarczające.
Bezsprzecznie, pierwszym zasadniczym ograniczeniem, które napo-
tyka możliwość przyznawania odszkodowań przez Państwo Polskie oso-
bom, które doznały represji za prowadzenie działalności niepodległościo-
wej, jest to, kto owe represje zadawał. Zgodnie z zasadą wynikającą z pra-
wa międzynarodowego publicznego, państwo nie może być obarczone od-
powiedzialnością odszkodowawczą za sprzeczne z prawem działania or-
ganów obcych państw.
Zasadą jest zatem ponoszenie odpowiedzialności odszkodowawczej
przez Państwo Polskie jedynie za bezprawne działanie ,,swoich" organów
ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Odpowiedzialność ta napotyka oczywi-
ste ograniczenia czasowe (przedawnienie), zaś wyjątki w tym względzie
określa właśnie omawiana ustawa ,,lutowa". Nie jest to jednak jedyne od-
stępstwo od zasad ogólnych, które przewiduje ta ustawa. Innym, znacznie
bardziej ważkim z punktu widzenia rozpoznawanego w niniejszej sprawie
zagadnienia, jest przejęcie przez Państwo Polskie odpowiedzialności od-
szkodowawczej również za działania radzieckich organów ścigania i wy-
miaru sprawiedliwości lub organów pozasądowych. Za źródło tego rozsze-
rzenia odpowiedzialności uważane jest Porozumienie pomiędzy Polskim
Komitetem Wyzwolenia Narodowego i Rządem Związku Socjalistycznych
Republik Radzieckich w sprawie stosunków między radzieckim wodzem
naczelnym a polską administracją po wkroczeniu wojsk radzieckich na tery-
torium Polski, podpisane dnia 26 lipca 1944 r. Zgodnie z art. 7 tego poro-
zumienia - ,,wszyscy ci, którzy wchodzili w skład Polskich Sił Zbrojnych"
oraz ludność cywilna na terytorium Polski, za przestępstwa popełnione w
strefie operacji wojennych, podlegała jurysdykcji Radzieckiego Wodza Na-
czelnego (wprost odwołanie do tego dokumentu w art. 8 ust. 2a ustawy ,,lu-
towej" wprowadziła nowela z dnia 20 lutego 1993 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 36,
poz. 159 obowiązująca do dnia 14 sierpnia 1998 r.). Porozumienie to nie
zakreślało żadnych ściśle określonych ram czasowych obowiązywania,
stąd niewątpliwie stawał problem, jak długi okres ma obejmować ten wyjąt-
kowy - rozszerzony, zakres odpowiedzialności Państwa Polskiego. Dolną
granicę tego okresu, w sposób oczywisty, zakreśla data wkroczenia wojsk
radzieckich na ziemie polskie (z uwzględnieniem różnicy czasu wkroczenia
na tereny wyznaczone obecnymi granicami i ziemie w granicach ustalo-
nych w Traktacie Ryskim), za górną, ustawa przyjęła datę 31 grudnia 1956
r.
Kolejna nowela omawianej ustawy (z dnia 16 lipca 1998 r. - Dz. U. z
1998 r. Nr 97, poz. 604) przyniosła dalszą zmianę sytuacji osób represjo-
nowanych na terenach zabużańskich.
Analizując sytuację prawną powstałą po wejściu w życie tej właśnie
zmiany ustawy ,,lutowej", Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się co do jej
zgodności z Konstytucją w wyroku z dnia 18 listopada 2003 r. (P 6/03).
Fragmenty uzasadnienia tego orzeczenia, jak widać choćby na przy-
kładzie niniejszej sprawy, stały się jednym z istotniejszych powodów, dla
których niektóre sądy przyjmują, że warunkiem sine qua non ubiegania się
o odszkodowanie za doznane represje jest to, aby działalność niepodległo-
ściowa, w rozumieniu ustawy ,,lutowej", prowadzona była w granicach Pol-
ski.
Trybunał w uzasadnieniu swego orzeczenia stwierdził, że: ,,ocenia, że
art. 8 ust. 2b wiąże pojęcie działalności na rzecz niepodległego bytu Pań-
stwa Polskiego z terenem tejże działalności; chodziło o to, by działalność
była prowadzona na terytorium Polski w prawnie ustalonych granicach".
Zdania tego jednak, bez względu na to, jak jednoznaczne wydaje się jego
brzmienie, nie można postrzegać w oderwaniu od kontekstu całego wywo-
du. Już bowiem w kolejnych zdaniach Trybunał rozwija powyższy cytat: ,,Po
formalnym włączeniu polskich ziem wschodnich do ZSRR aktywność pol-
skich patriotów na tych terenach zmieniła swój charakter; kwalifikowana
była jako działalność wymierzona przeciwko Związkowi Radzieckiemu, a
nie jako działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Ce-
lem ustawodawcy niewątpliwie było niedopuszczenie do sytuacji, w której
Skarb Państwa wypłacałby rekompensaty osobom represjonowanym w
ZSRR za działania skierowane wyłącznie przeciwko władzom radzieckim."
Tak więc, zdecydowanie podkreślić należy, w pełni w tym względzie
zgadzając się z Trybunałem Konstytucyjnym, że analiza historii zmian no-
welizacyjnych ustawy ,,lutowej" oraz wykładnia aksjologiczna jej art. 8 ust.
2b, musi prowadzić do wniosku, iż celem ustawodawcy było zróżnicowanie
działalności niepodległościowej na rzecz bytu Państwa Polskiego od tej,
która taką nie była.
Do tej drugiej kategorii ustawodawca zaliczył między innymi te dzia-
łania, które podejmowane były po ustaleniu obecnych granic Polski (ratyfi-
kowanych traktatem z dnia 5 lutego 1946 r.). Były to działania ze swej istoty
skierowane przede wszystkim przeciwko ZSRR.
Tylko w tym kontekście znaczenie ma terytorium, na którym prowa-
dzona była działalność niepodległościowa.
Jednocześnie zwrócić należy uwagę również na to, że ustawa ,,luto-
wa" rozciąga odpowiedzialność odszkodowawczą Państwa Polskiego na
działania organów radzieckich aż do dnia 31 grudnia 1956 r. Państwo Pol-
skie zdecydowało się zatem na ponoszenie odpowiedzialności za represje
ze strony radzieckich organów ścigania, które następowały po trwałym,
traktatowym, ustaleniu granic państwowych, i których to represji dopusz-
czano się poza terytorium Polski.
Powyższe dowodzi w sposób jednoznaczny (tak jak wprost wynika to
z tytułu ustawy), że fundamentem, na którym zbudowana została odpowie-
dzialność odszkodowawcza Państwa Polskiego w ustawie ,,lutowej", jest
powiązanie represji, których doznały osoby uprawnione z powodem, dla
którego się ich dopuszczano - działalnością na rzecz niepodległego bytu
Polski. W zakreślonych ramach czasowych odpowiedzialność ta została
rozszerzona na represje ze strony organów radzieckich.
Przechodząc do sedna rozpoznawanego zagadnienia, stwierdzić za-
tem należy, że żaden z przedstawionych warunków nie ogranicza możliwo-
ści ubiegania się o odszkodowanie przez żołnierzy, którzy walczyli o nie-
podległość Polski poza jej granicami, a następnie powrócili do kraju i z tytu-
łu tej działalności doznali represji ze strony polskich lub radzieckich orga-
nów ścigania.
Udział w Armii gen. Andersa był działalnością, która miała doprowa-
dzić do odzyskania przez Polskę niepodległości. Po powrocie na ziemie
zabużańskie wnioskodawca nie prowadził nigdy działań przeciwko ZSRR
(podobnie zresztą, jak i wcześniej). Jedynym powodem, dla którego on i
jego rodzina doznali represji, była służba w II Korpusie Polskim.
Skoro zatem, wnosząc w 1998 r. o dokonanie zmian w proponowanej
noweli ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. Senat Rzeczypospolitej ,,uznał, za
ze wszech miar słuszne zrównanie sytuacji prawnej wszystkich tych, którzy
razem walczyli na terenach zabużańskich o niepodległy byt Polski i za tę
działalność podlegali represjom" (cytat z uzasadnienia uchwały Senatu
Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 18 czerwca 1998 r. w sprawie ustawy o
zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego - Druk nr 435), to w imię jakich racji miałby różnicować sytuację
prawną tych osób, które również z powodu działalności niepodległościowej,
ale prowadzonej poza obszarem Polski, doznały w tym samy czasie, co
wyżej wymienione osoby represji ze strony tych samych organów?
Patrząc zatem przez pryzmat kryterium doznania represji (miejsca i
czasu, w którym nastąpiły oraz organów, które się ich dopuściły) sytuacja
poszczególnych represjonowanych nie różniła się niczym. Tożsamy był też
powód, z którego dopuszczono się wobec nich tych represji.
Mając powyższe na uwadze, nie sposób wskazać celu, dla którego
miejsce prowadzenia działalności niepodległościowej miałoby w tak istotny
sposób wpływać na zróżnicowanie uprawnień kombatantów.
Do takich samych wniosków prowadzi wykładnia systemowa. Ustawa
,,lutowa" nie nakłada bowiem żadnego wymogu terytorialności działania
osób uprawnionych, które represjonowane były przez polskie organy ści-
gania (art. 1 ust.1), ani w stosunku do tych, którzy doznali krzywd, co
prawda ze strony radzieckich organów, ale działających na ziemiach pol-
skich w obecnych granicach (art. 8 ust. 2a). Do żadnej z tych grup komba-
tantów art. 8 ust. 2b nie ma przecież zastosowania.
Nie sposób zatem przyjąć, że wymóg taki istnieje w stosunku do
osób represjonowanych na ziemiach zabużańskich, a nie istnieje w stosun-
ku do tych, którzy doznali prześladowań ze strony organów radzieckich na
pozostałych ziemiach polskich oraz tych, którzy represjonowani byli przez
polskie organy ścigania.
Okolicznością, która jak wydaje się, w największym stopniu mogłaby
wskazywać na to, że istnieje ścisłe powiązanie prowadzenia działalności
niepodległościowej z zajmowaniem terenów zabużańskich Państwa Pol-
skiego przez ZSRR, jest data początkowa wskazana w art. 8 ust. 2b - 17
września 1939 r., a więc data wkroczenia Armii Czerwonej na ziemie pol-
skie.
Uregulowanie to, prawdopodobnie miało wyłączyć z zakresu odpo-
wiedzialności odszkodowawczej okres kampanii wrześniowej. Pamiętać
jednak należy o tym, że walki zbrojne regularnych oddziałów Wojska Pol-
skiego na terenach zabużańskich trwały co najmniej do dnia 22 września
1939 r. - data kapitulacji Lwowa. Co zaś istotniejsze, w tym czasie na tych
samych terenach oddziały polskie prowadziły również walkę z okupantem
niemieckim. Uzgodnienie pomiędzy okupantami granicy na linii Bugu na-
stąpiło bowiem dnia 28 września 1939 r. i dopiero wówczas obie armie za-
jęły ustalone terytoria.
Wprowadzenie do ustawy daty 17 września 1939 r. nie stanowi w
istocie żadnego klucza, który pozwoliłby na oddzielenie poszczególnych
rodzajów działalności. Nie oddziela bowiem precyzyjnie ani okresu walki
zbrojnej prowadzonej przez regularne oddziały wojska od okresu walki pod-
ziemnej, ani tych, którzy walczyli przeciwko okupantowi radzieckiemu od
tych, którzy przeciwstawiali się armii niemieckiej.
Jeszcze dobitniej rzecz całą obrazują późniejsze wydarzenia histo-
ryczne. Tereny zabużańskie były bowiem pod okupacją radziecką od dnia
17 września 1939 r. do dnia 22 czerwca 1941 r., kiedy to oddziały niemiec-
kie przekroczyły linię demarkacyjną na Bugu i Sanie. Ziemie te zatem, od
tej daty, do dnia 1 stycznia 1944 r. (ponowne przekroczenie granicy Pań-
stwa Polskiego przez Armię Czerwoną) znalazły się pod okupacją niemiec-
ką. Tym samym, działalność niepodległościowa prowadzona we wskaza-
nym w ustawie okresie, nie była skierowana przeciwko ZSRR. Jedynym
zatem powodem prześladowań, których doznały później osoby walczące w
tym czasie, było to, że działały na rzecz niepodległego bytu Państwa Pol-
skiego w ramach polskich organizacji zbrojnych, a nie to, gdzie prowadziły
tą działalność i przeciwko komu. Również z tego względu nie ma innej
możliwości, niż odczytywanie treści art. 8 ust. 2b zgodnie z dosłownym je-
go brzmieniem tak, jak nakazuje to wykładnia językowa.
Skoro zatem wszystkie metody wykładni omawianych przepisów
prowadzą do takich samych wniosków, stwierdzić należy, że art. 8 ust. 2a i
2b ustawy z dnia 23 lutego 1999 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wyda-
nych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z 1991 r. Nr 34, poz.149 ze zm.) nie uza-
leżnia możliwości przyznania odszkodowania i zadośćuczynienia od wyka-
zania, że osoba uprawniona prowadziła działalność niepodległościową na
obszarze Polski (w granicach obecnych lub ustalonych w Traktacie Ry-
skim).
Kierując się argumentami przedstawionymi powyżej, Sąd Najwyższy,
uznając za trafny, podniesiony w kasacji wnioskodawców, zarzut narusze-
nia prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię, orzekł o uchyleniu
zaskarżonego wyroku i utrzymanego nim wyroku Sądu pierwszej instancji i
przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w
B.