WYROK Z DNIA 16 LISTOPADA 2007 R.
III KK 227/07


Dyspozycja art. 536 k.p.k. w zw. z art. 435 k.p.k. uprawnia sąd kasa-
cyjny do uchylenia wyroku na korzyść współoskarżonych przy zachowaniu
określonych w tych przepisach warunków, również w wypadku, gdy od wy-
danego wyroku kasacja oskarżonym nie przysługiwała.

Przewodniczący: sędzia SN K. Cesarz (sprawozdawca).
Sędziowie: SN J. Rychlicki, SA (del. do SN) D. Świecki.
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Mik.

Sąd Najwyższy w sprawie Leszka K., skazanego z art. 286 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 16
listopada 2007 r., kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku
Sądu Okręgowego w L. z dnia 13 lutego 2007 r., utrzymującego w mocy
wyrok Sądu Rejonowego w R. z dnia 17 października 2006 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok co do Leszka K., a nadto na podstawie art.
435 k.p.k. w zw. z art. 536 k.p.k. wobec Dariusza O. i p r z e k a z a ł
sprawę Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania w postępo-
waniu odwoławczym (...).


Z u z a s a d n i e n i a :

Sąd Rejonowy w R. wyrokiem z dnia 17 października 2006 r., uznał
za winnych:
Leszka K. tego, że w okresie od dnia 12 lipca 2000 r. do dnia 3 sierp-
nia 2000 r. w R., działając wspólnie i w porozumieniu z Dariuszem O., w
celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził PZU S.A. do niekorzyst-
nego rozporządzenia mieniem w postaci wypłaty odszkodowania z tytułu
uszkodzenia swojego samochodu Audi 100, w kwocie 17 850 zł, pocho-
dzącego z obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego OC samocho-
du Fiat 125p, w ten sposób, że dnia 13 lipca 2000 r. na druku zgłoszenia
szkody w samochodzie Audi 100 z ubezpieczenia OC podał nieprawdziwe
okoliczności o mającej zaistnieć w dniu 12 lipca 2000 r. kolizji drogowej,
spowodowanej przez Dariusza O., który był kierowcą samochodu osobo-
wego m-ki Fiat 125p, a następnie potwierdził to w złożonych zeznaniach
przed pracownikiem PZU, podczas gdy w rzeczywistości kolizja taka nie
miała miejsca, przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się przed upły-
wem 5 lat od odbycia kary pozbawienia wolności powyżej 6 miesięcy, orze-
czonej przez Sąd Rejonowy w R. za umyślne przestępstwo podobne,
to jest czynu wypełniającego dyspozycję art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1
k.k.,
Dariusza Grzegorza O. tego, że w okresie od dnia 12 lipca 2000 r. do
dnia 3 sierpnia 2000 r. w R., działając wspólnie i w porozumieniu z Lesz-
kiem K., w ramach przyjętego podziału ról oraz w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej przez Leszka K. doprowadził PZU S.A. do niekorzystnego roz-
porządzenia mieniem w postaci wypłaty na rzecz Leszka K. odszkodowa-
nia w kwocie 17 850 zł, pochodzącego z obowiązkowego ubezpieczenia
komunikacyjnego OC samochodu Fiat 125p, w ten sposób, że podał, iż
dnia 12 lipca 2000 r. uczestniczył w kolizji drogowej, podczas której kieru-
jąc swoim samochodem Fiat 125p wymusił pierwszeństwo przejazdu przed
samochodem Audi 100 kierowanym przez Leszka K., podczas gdy w rze-
czywistości kolizja taka nie miała miejsca,
to jest czynu wyczerpującego znamiona art. 286 § 1 k.k.,
i na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 2 k.k. wymierzył kary:
- Leszkowi K. - roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności i 100 stawek
dziennych grzywny po 10 zł za stawkę,
- Dariuszowi O. - 2 lat pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych
grzywny po 10 zł za stawkę, warunkowo zawieszając temu oskarżonemu
wykonanie kary pozbawienia wolności na okres próby 5 lat,
a następnie na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł od oskarżonych solidarnie
obowiązek naprawienia szkody, przez uiszczenie na rzecz PZU S.A. kwoty
17 850 zł, rozstrzygnął o dowodzie rzeczowym i obciążył oskarżonych
kosztami sądowymi.(...)
Wyrokiem z dnia 13 lutego 2007 r., Sąd Okręgowy w L. utrzymał w
mocy zaskarżony wyrok, uznając apelacje oskarżonych za oczywiście bez-
zasadne, oraz obciążył oskarżonych kosztami sądowymi postępowania
odwoławczego.
Kasację wywiódł obrońca Leszka K. zarzucając ,,rażące naruszenie
prawa procesowego, polegające na obrazie przepisów:
1. art. 5 § 2 i 7 k.p.k., przez uznanie przez Sąd Okręgowy, iż Sąd pierwszej
instancji nie dopuścił się obrazy wskazanych przepisów postępowania i po-
czynienie przez Sąd odwoławczy jednostronnych ustaleń faktycznych w
oparciu o fragmenty zeznań wybranych świadków o treści niekorzystnej dla
skazanego Leszka K., przy jednoczesnym całkowitym pominięciu i nieusto-
sunkowaniu się do jego wyjaśnień oraz drugiego współoskarżonego, jak i
bardzo ważnych dla właściwej oceny dowodów fragmentów zeznań świad-
ków, a w szczególności zeznań Zdzisława D. oraz zeznań policjantów Mi-
rosława R. i Jarosława Z. Dowolność tej oceny w konsekwencji doprowa-
dziła do wydania wyroku jedynie w oparciu o część materiału dowodowego
z pozostawieniem poza zasięgiem rozważań Sądu, dowodów istotnych dla
rozstrzygnięcia kwestii zaistnienia kolizji drogowej;
2. art. 410 k.p.k., przez nieprawidłowe rozważenie całokształtu ujawnionych
okoliczności - pominięcie przez Sąd Okręgowy istotnych dowodów dla roz-
strzygnięcia, które pozostały poza zakresem rozważań Sądu, tj. wyjaśnień
skazanego Leszka K., które korelowały z wyjaśnieniami Dariusza O. oraz
dowodami z zeznań bezstronnych świadków Jerzego Z., Stefana B., Jaro-
sława Z., Mirosława R., a przede wszystkim Zdzisława D.".
W końcowej części uzasadnienia kasacji jej autor podniósł, że ,,Sąd
odwoławczy w niniejszej sprawie powinien był dopatrzyć się rażącego na-
ruszenia zasady obiektywizmu ze strony Sądu pierwszej instancji i potrak-
towania bardzo wybiórczo materiału dowodowego w niniejszej sprawie.
Treść uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego wskazuje, że Sąd ten nie
dokonał wszechstronnej, obowiązującej w myśl art. 433 § 2 k.p.k. kontroli
odwoławczej wyroku Sądu Okręgowego (powinno być - Rejonowego,
przyp. SN), skoro nie dostrzegł, że wyrok ten został wydany z rażącą obra-
zą przepisów art. 7 i art. 410 k.p.k.".
Obrońca Leszka K. wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w
L. i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Prokurator wnosił o oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Gołosłowny okazał się zarzut obrazy przez Sąd odwoławczy art. 5 § 2
k.p.k., skoro ani w zarzucie, ani w uzasadnieniu skargi nawet nie przyto-
czono treści tego przepisu, nie mówiąc już o braku jakiejkolwiek argumen-
tacji na dowód, że Sąd ten dostrzegł nie dające się usunąć wątpliwości, po
czym rozstrzygnął je na niekorzyść oskarżonego Leszka K. Za podobnie
chybiony należało uznać też zarzut obrazy art. 410 k.p.k. Przepis ten za-
warty jest w dziale VIII, zatytułowanym: Postępowanie przed sądem pierw-
szej instancji. Zatem, podstawę wyroku tego sądu może stanowić tylko ca-
łokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. W judykaturze
utrwalone jest przekonanie, że jedynie wydawanie orzeczenia reformato-
ryjnego zobowiązuje sąd odwoławczy do postąpienia zgodnie z dyspozycją
art. 410 k.p.k. Taki wyrok w niniejszej sprawie jednak nie zapadł, zaś Sąd
Okręgowy nie tylko nie czynił nowych odmiennych ustaleń faktycznych, ale
nawet nie wzbogacił dokonanych przez Sąd Rejonowy. Jedyny zacytowany
w apelacji fragment uzasadnienia Sądu odwoławczego nie przytacza usta-
leń tego Sądu, ale ocenę zeznań świadka Zdzisława D., pokrywającą się z
ocenę Sądu pierwszej instancji.
Rzecz jednak w tym, że ocena tego i innych wskazanych w apelacji
dowodów, dokonana w odpowiedzi na zawarte w niej zarzuty, rażąco naru-
szyła wymogi procedowania sądu odwoławczego, stawiane przez art. 433
§ 2 k.p.k. Oczywiście, zarzut uchybienia temu przepisowi powinien znaleźć
się w części wstępnej kasacji, a nie dopiero w końcowej części jej uzasad-
nienia. Nie zmienia to jednak faktu, że zarzut ten został wyartykułowany, a
nadto pozostaje w nierozerwalnym związku z, wysuniętym na pierwszy
plan, zarzutem obrazy art. 7 k.p.k. Wszak nie powinno budzić wątpliwości i
to, że rozważenie zarzutów wskazanych w apelacji, o których mowa w art.
433 § 2 k.p.k., musi nastąpić z zachowaniem reguł określonych w art. 7
k.p.k. (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października
2003 r., V KK 65/03, OSNKW-R 2003, poz. 2115).
Sąd odwoławczy nie powinien zatem zbyć ogólnikami, a więc właści-
wie przejść do porządku dziennego nad zawartymi w apelacji zarzutami
pominięcia przez Sąd pierwszej instancji następujących faktów i okoliczno-
ści albo ograniczyć się do tylko pobieżnego ustosunkowania się do nich, to
jest do tego, że:
- nie mieli wątpliwości co do zaistnienia kolizji nie tylko likwidatorzy szkody
- Jerzy Z. i Stefan B., ale i przybyli na miejsce zdarzenia funkcjonariusze
Policji - Mirosław R. i Jarosław Z.,

- zarówno funkcjonariusz Jarosław Z., jak i kierowca autobusu PKS w Ł. -
Zdzisław D. widzieli tam elementy plastikowe pojazdów, a policjant również
fragmenty szklane,
- według Jarosława Z., gdyby kolizja była ,,fikcyjna, to samochód Fiat 125p
należałoby na miejsce zdarzenia czymś przywieźć, nie sądzę, aby ten sa-
mochód dało się holować...",
- bezpośrednio przed zdarzeniem Zdzisław D. widział jadący w kierunku Ł.
unikatowy samochód ,,Fiat 125p" kombi koloru zielonego oraz ,,światła od
kierunku Ł.", które nagle zniknęły,
- wyjaśnienia oskarżonych były zbieżne co do zaistnienia kolizji, jej przy-
czyn i zasadniczych następstw,
- zachodzi sprzeczność w opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej
i ruchu drogowego, wskazana w apelacji, zobrazowana w kasacji cytatami
z opinii; a przynajmniej cechuje ją niepełność, jeśli uznać, że nie ma
sprzeczności między stwierdzeniami biegłego o niemożności odtworzenia
kolizji (przebiegu zdarzenia), a zarazem o możności wykluczenia, aby do
wskazanych przez oskarżonych uszkodzeń samochodów w czasie tej koli-
zji doszło. Niepełność opinii polegałaby więc na niewykazaniu przez bie-
głego, że mimo braku możliwości przeprowadzenia symulacji komputero-
wej kolizji, możliwe jest kategoryczne wypowiedzenie się co do jej skutków.
Poza uwagą Sądów, a więc i biegłego, pozostała też kwestia ewentualnego
wykorzystania zaistniałej kolizji dla zgłoszenia uszkodzeń pojazdów, do
których doszło wcześniej (w innych okolicznościach).
Uchybienie wymogom wynikającym z art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 7
k.p.k. było zatem rażące i mogło mieć istotny wpływ na treść wyroku. Ka-
sacja okazała się więc zasadna co do zarzutu naruszenia wymienionych
przepisów, jak i co do wniosku.
Zaskarżony wyrok nie mógł się ostać także w stosunku do Dariusza
O. Wprawdzie temu oskarżonemu nie przysługiwało prawo do wniesienia
kasacji z uwagi na skazanie go na karę pozbawienia wolności z warunko-
wym zawieszeniem jej wykonania (argument a contrario z art. 523 § 2
k.p.k.), lecz konieczne było przekroczenie granic podmiotowych rozpozna-
nia sprawy w wyniku kasacji pochodzącej od Leszka K., a to dlatego, że:
Dariusz O. wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego, wskazane w niej
zarzuty i wnioski (oraz ich uzasadnienie) były identyczne, jak podniesione
w apelacji Leszka K. Dariusz O. został objęty prawomocnym wyrokiem są-
du odwoławczego kończącym postępowanie, okres próby powiększony o 6
miesięcy z art. 76 § 1 k.k. mijałby temu oskarżonemu dopiero w dniu 13
sierpnia 2012 r., przepis art. 435 k.p.k. nie różnicuje powodów niewniesie-
nia środka zaskarżenia przez współoskarżonych, dyspozycja art. 536 k.p.k.
obliguje do wyjścia poza granice podmiotowe rozpoznania sprawy w razie
wystąpienia warunków określonych w art. 435 k.p.k. Nie ulega wątpliwości
w świetle tożsamości przypisanych czynów i identyczności skarg apelacyj-
nych, że te same względy w rozumieniu tego ostatniego przepisu przema-
wiają za uchyleniem wyroku na korzyść Dariusza O. co i na rzecz Leszka
K. Brak kasacji ze strony współoskarżonego, którego dotyczy tożsamość
przesłanki uchylenia wyroku, może wynikać zarówno z zaniechania wnie-
sienia tej skargi, jak i z niedopuszczalności jej złożenia. Zwrot ,,nie wnieśli
środka odwoławczego", zawarty w art. 435 k.p.k., obejmuje więc nie tylko
sytuacje przyzwolenia na wniesienie takiego środka, ale również takie, w
których wniesienie środka odwoławczego było z powodu przeszkód proce-
sowych niemożliwe (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1982 r., III
KK 150/82, OSPiKA 1984, z. 10, poz. 221, glosy aprobujące: M. Cieślak,
tamże, s. 538 - 539, K. Marszał: NP 1983, nr 9 - 10, s. 276 - 278, aprobu-
jącą tezę opublikowaną tamże: Z. Doda, A. Gaberle: Kontrola odwoławcza
w procesie karnym, Warszawa 1997, s. 276). Analogiczny pogląd prezen-
towany jest w komentarzach do Kodeksu postępowania karnego z 1997 r.
(zob. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków
2005 r., s. 1073; J. Grajewski w: J. Grajewski, L. K. Paprzycki, S. Stein-
born: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 2006, t. II, s. 58;
P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks postępowania karnego. Ko-
mentarz, Warszawa 2007, t. II, s. 645). Akceptujące stanowisko zajęte w
kolejnym opracowaniu można wprost odnieść do sytuacji zaistniałej w ni-
niejszej sprawie, bowiem wyrażone zostało także na kanwie kasacji niedo-
puszczalnej z powodu wyłączenia wynikającego z art. 523 § 2 k.k. (S. Za-
błocki w: J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z. Gostyński, S. M. Przyjemski, R.
A. Stefański, S. Zabłocki: Kodeks postępowania karnego, Komentarz, War-
szawa 2004, t. III, s. 90).
Podsumowując tę część uwag, dyspozycja art. 536 k.p.k. w zw. z art.
435 k.p.k. uprawnia sąd kasacyjny do uchylenia wyroku na korzyść współ-
oskarżonych przy zachowaniu określonych w tych przepisach warunków,
również w wypadku, gdy od wydanego wyroku kasacja oskarżonym nie
przysługiwała.
Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy rozważy zarzuty i
wnioski apelacyjne w myśl art. 433 § 2 k.p.k., z czego zda sprawozdanie
stosownie do wymogów wynikających z art. 457 § 3 k.p.k. (wskazanie to
nie wyklucza rozstrzygnięcia kasatoryjnego). Sąd odwoławczy baczyć przy
tym będzie, że do uchylenia wyroku wobec obu oskarżonych doszło na ich
korzyść, co rodzi konsekwencje wynikające z art. 443 k.p.k., także co do
ustaleń faktycznych. Nie wyłącza to rozważenia, a w rezultacie, przyjęcia,
że do kolizji jednak doszło, ale znamiona art. 286 § 1 k.k. zostały wypełnio-
ne (ewentualnie tylko przez Leszka K.) na skutek zgłoszenia uszkodzeń
powstałych w samochodzie ,,Audi 100" w innym czasie i okolicznościach.