Wyrok z dnia 12 kwietnia 2002 r., I CKN 1465/99

Przewidziany w art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo
energetyczne (Dz.U. Nr 54, poz. 348 ze zm.) trzydziestodniowy termin do
zatwierdzenia bądź odmowy zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu Regulacji i
Energetyki taryfy na dostawy ciepła jest terminem instrukcyjnym.

Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący)
Sędzia SN Antoni Górski (sprawozdawca)
Sędzia SN Hubert Wrzeszcz

Sąd Najwyższy w sprawie z odwołania Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej,
spółki z o.o. w S.W. przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki o
zatwierdzenie taryfy, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 12 kwietnia 2002 r. na
rozprawie kasacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu
Antymonopolowego z dnia 29 września 1999 r.
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w
Warszawie - Sądowi Antymonopolowemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Antymonopolowy wyrokiem z dnia
29 września 1999 r. uchylił decyzję Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki
odmawiającą zatwierdzenia przedstawionej przez Przedsiębiorstwo Energetyki
Cieplnej spółkę z o.o. w S.W. taryfy na dostarczane ciepło. Przyczyną uchylenia tej
decyzji było wydanie jej po upływie trzydziestodniowego terminu przewidzianego w
art. 47 ust 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz U Nr 54,
poz. 348, ze zm. - dalej "Pr.energ."). W ocenie Sądu termin ten ma charakter
terminu materialnoprawnego, co sprawia, że po jego upływie decyzja w przedmiocie
zatwierdzenia taryfy opracowanej przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej nie
może być wydana. Dlatego Sąd zaskarżoną decyzję uchylił, bez rozpatrywania jej
trafności.
Wyrok ten zaskarżył Prezes Urzędu Regulacji Energetyki kasacją, w której
zarzucił naruszenie art. 47 ust. 2 Pr.energ. i, kwestionując pogląd Sądu
o materialnoprawnym charakterze ustanowionego w tym przepisie terminu, wniósł o
uchylenie wyroku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Oceniając istotę i charakter terminu przewidzianego w art. 47 ust. 2 Pr.energ.
nie można ograniczać się do brzmienia fragmentu przepisu, lecz należy
uwzględniać całą jego treść. (...) Istotę ustalonej na podstawie tego przepisu taryfy
precyzuje § 8 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 12 października 2000 r w
sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w
obrocie ciepłem (Dz.U. Nr 99, poz. 1053), wydanego na podstawie art. 46 Pr.energ.
Zgodnie z tym przepisem wykonawczym, taryfa określa sposób ustalania cen za
zamówioną moc cieplną oraz cen ciepła i cen nośnika ciepła, stosowanych w
rozliczeniach z odbiorcami.
Z przytoczonych regulacji prawnych wynika, że w objętym nimi zakresie taryfa
na dostawę ciepła nie może obowiązywać bez zatwierdzenia jej przez Prezesa URE
i bez jej opublikowania. Tryb ten został ustanowiony przede wszystkim ze względu
na potrzebę ochrony interesów odbiorców przed nieuzasadnionymi podwyżkami
cen ciepła. Tę ochronną funkcję eksponuje zwłaszcza art. 45b Pr.energ., stanowiąc,
że zmiany opłat za ciepło dostarczane odbiorcom nie mogą następować częściej
niż raz na 12 miesięcy. W związku z tym należy wykluczyć sytuację, w której
zaczęła obowiązywać taryfa na dostawę ciepła bez jej zatwierdzenia. Oznacza to,
że w wypadku, gdy Prezes URE dokonujący kontroli taryfy przestawionej przez
przedsiębiorstwo energetyki cieplnej, nie zdoła dokonać jej sprawdzenia i wydać
decyzji w ustawowym terminie 30 dni, taryfa ta nie wchodzi automatycznie w życie,
lecz obowiązuje taryfa dotychczasowa. Dzieje się tak aż do upływu 14 dni od
opublikowania nowej, zatwierdzonej taryfy, dlatego należy odrzucić, jako
nieracjonalne, rozwiązanie alternatywne, które prowadziłoby do tego, że
przygotowana i opracowana taryfa po upływie 30 dni od przedstawienia jej przez
przedsiębiorstwo do zatwierdzenia traciłaby znaczenie, co pociągałoby za sobą
konieczność ponawiania całej procedury od początku. Prowadzi to do wniosku, że
przewidziany w art. 47 ust. 2 Pr.energ. trzydziestodniowy termin jest terminem
procesowym, o charakterze instrukcyjnym.
Odnosząc takie rozumienie tego terminu do ogólnych terminów ustanowionych
w art. 35 k.p.a. dla załatwienia sprawy, trzeba uznać, że ponieważ z reguły sprawa
o zatwierdzenie taryfy będzie należeć do kategorii spraw szczególnie
skomplikowanych, dla których art. 35 § 3 k.p.a. ustala termin dwóch miesięcy na
załatwienie, zatem krótszy termin trzydziestodniowy z art. 47 ust 2 Pr.energ. jest
przepisem szczególnym w stosunku do terminu przewidzianego w kodeksie
postępowania administracyjnego. Rzecz jasna, w razie przekroczenia tego
krótszego terminu, znajdzie zastosowanie tryb postępowania i przynagleń
określonych w art. 36 i nast. k.p.a., przewidzianych dla sytuacji, w których doszło do
uchybienia terminowi załatwienia sprawy administracyjnej.
Prezentując odmienne stanowisko w kwestii prawnego charakteru terminu
ustanowionego w art. 47 ust. 2 ustawy, Sąd Antymonopolowy powołał się na
stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 listopada 1993 r.,
III CZP 63/93 (OSNC 1994, nr 6, poz. 132), dotyczącej terminu z art. 11 ust 2
ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym
(jedn. tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 89, poz. 403). Przepis ten stanowił, że Urząd
Antymonopolowy w terminie dwóch miesięcy do dnia zgłoszenia m.in. zamiaru
przekształcenia podmiotu gospodarczego mógł wydać decyzję zakazującą tego
przekształcenia, jeżeli w jego wyniku podmiot gospodarczy uzyskałby lub zachował
pozycję dominującą na rynku. Sąd Najwyższy uznał, że ten dwumiesięczny termin
ma z jednej strony charakter terminu procesowego, z drugiej zaś sankcją jego
niedotrzymania jest niemożność wydania po jego upływie decyzji zakazującej, co
jest materialnoprawnym skutkiem jego upływu. W ocenie Sądu wyrażonej w
zaskarżonym wyroku, stanowisko Sądu Najwyższego zajęte w uchwale ma przez
analogię zastosowanie do terminu z art. 47 ust. 2 Pr.energ. Oznacza to, że po
upływie tego terminu Prezes URE nie mógłby wydać decyzji w przedmiocie
zatwierdzenia taryfy na dostawę ciepła.
Analogia pomiędzy tymi dwoma terminami jest pozorna. Zasadnicza różnica
polega na tym, że niewydanie w terminie decyzji na podstawie ustawy o
przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, zakazującej przekształcenia
podmiotów gospodarczych, jest równoznaczne w skutkach z wyrażeniem zgody, a
przynajmniej z sytuacją, w której nie ma zakazu przekształcania. Tymczasem w
przypadku zatwierdzania taryfy na podstawie art. 47 ust. 2 Pr.energ., jak już o tym
była mowa, wykluczone jest uznanie, że w razie bezskutecznego upływu
przewidzianego w nim terminu obowiązuje taryfa przedstawiona przez
przedsiębiorstwo energetyczne do zatwierdzenia. Prowadzi to do wniosku, że
omawiany termin ten jest instrukcyjnym terminem do załatwienia sprawy, a nie
terminem o charakterze materialnoprawnym, jak to przyjął Sąd w zaskarżonym
wyroku.
Zakwestionowanie w kasacji tego stanowiska prawnego Sądu było
uzasadnione, co skutkuje uwzględnieniem kasacji (art. 39313 k.p.c.).