Uchwała z dnia 16 stycznia 1996 r.
I PZP 36/95

Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski
(sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz,

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, w sprawie z po-
wództwa Józefa O. przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowej Komunikacji Samocho-
dowej w W. o nagrodę jubileuszową, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 16
stycznia 1996 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie postanowieniem z dnia 19 października
1995 r., [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

Czy termin objęcie gospodarstwa rolnego, o którym mowa w pkt 2 ust. 1 art. 1
ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie
rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310) obejmuje również nabycie
własności nieruchomości rolnej na mocy ustawy z dnia 26.10.1971 r. o uregulowaniu
własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 z późn. zm.) ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Objęcie gospodarstwa rolnego rodziców lub teściów w samoistne posia-
danie na podstawie nieformalnej umowy darowizny spełnia warunki z art. 1 ust. 1
pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym
gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. Nr 54, poz. 310).


U z a s a d n i e n i e

Przedstawione w sentencji uchwały zagadnienie prawne powstało w następują-
cym stanie faktycznym.
Powód Józef O. dochodził od pozwanego Przedsiębiorstwa Państwowej Ko-
munikacji Samochodowej w W. nagrody jubileuszowej z powołaniem się na zaliczenie
do stażu pracowniczego okresu pracy w gospodarstwie rolnym przejętym po rodzicach.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Chełmie ustalił, że po ukończeniu 16 roku życia
powód pracował w gospodarstwie rodziców w okresach od dnia 1 lutego 1955 r. do dnia
3 listopada 1959 r. oraz od dnia 23 listopada 1961 r. do dnia 9 grudnia 1963 r. Okresy
tej pracy nie mogą być jednakże zaliczone do stażu pracowniczego, gdyż powód nie
objął tego gospodarstwa w sposób przewidziany w ustawie z dnia 20 lipca 1990 r. o
wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego
stażu pracy (Dz. U. Nr 54, poz. 310). Zdaniem Sądu I instancji objęcie gospodarstwa
rodziców na podstawie ustnej darowizny, co nastąpiło w 1962 r., nie jest równoznaczne
z przejęciem tego gospodarstwa, gdyż do tego skutku niezbędne jest uzyskanie
własności. Powództwo zostało oddalone z tego względu, że ustna darowizna nie prze-
niosła na powoda prawa własności gospodarstwa, a powód stał się właścicielem tego
gospodarstwa na podstawie aktu własności ziemi z 1975 r.
Rozpoznając rewizję powoda Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Lublinie podzielił pogląd Sądu I instancji, że "objęcie" oznacza nabycie
własności. Powód nabył jednakże własność byłego gospodarstwa rodziców na pods-
tawie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw
rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.), a uwłaszczenie samoistnego posiadacza w tym
trybie powoduje pierwotne nabycie własności. Nie stanowi więc ono objęcia gos-
podarstwa rodziców. Z drugiej strony za odmiennym stanowiskiem przemawia fakt, iż to
gospodarstwo było w przeszłości własnością rodziców oraz ratio legis tych unormowań.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W sprawie ma zastosowanie przepis art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca
1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracow-
niczego stażu pracy (Dz. U. Nr 54, poz. 310), z którego wynika, że do tego stażu pracy
wlicza się przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16
roku życia w gospodarstwie rolnym rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego
gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem.
Nie są trafne poglądy Sądów obu instancji, według których objęcie gospodarstwa
- w rozumieniu tego przepisu - oznacza nabycie jego własności. Zauważyć należy, że
omawiana ustawa w art. 1 ust. 1 pkt 1 stanowi, że do stażu pracowniczego wlicza się
okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub okresy pracy w takim
gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka.
Ustawa nie nawiązuje zatem do prawa własności gospodarstwa rolnego. Oba
wskazane wyżej przepisy posługują się pojęciem "prowadzenie gospodarstwa rolnego".
Prowadzenie tego gospodarstwa nie musi być powiązane z jego własnością. Można
prowadzić gospodarstwo będąc właścicielem, posiadaczem samoistnym lub posia-
daczem zależnym. Przepis art. 1 ust. 1 pkt 2 tej ustawy nie zawiera warunku, aby
rodzice lub teściowie byli właścicielami gospodarstwa objętego następnie przez ich
dzieci, lecz jedynie aby je prowadzili. Skoro przekazywane gospodarstwo nie musi być
własnością rodziców lub teściów,to tym samym nie można rozumieć objęcia tego gospo-
darstwa przez dzieci wyłącznie jako nabycia własności.
Cel ustawy wskazany jest w jej tytule przez użycie w nim zwrotu o wliczaniu
"okresów pracy". Praca jest rozumiana w tym przypadku szeroko, obejmuje bowiem
także prowadzenie gospodarstwa rolnego, a nie tylko wykonywanie w nim pracy pod-
porządkowanej. Także z tego względu nie jest właściwe nawiązywanie przy jej wykładni
do stosunków własnościowych. Gdyby zamierzano ograniczyć stosowanie tej ustawy
wyłącznie do właścicieli gospodarstw rolnych i ich dzieci, to zostałyby umieszczone w
niej stosowne zastrzeżenia.
Nabycie przez powoda własności gospodarstwa na podstawie art. 1 ustawy z
dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr
27, poz. 250 ze zm.) nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy - gdyż
wcześniej stał się on samoistnym posiadaczem gospodarstwa rodziców - i zagadnienie
to zostało pominięte.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji.

=======================================