- 1 -


Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 23 października 1995 r.
III SW 8/95

Przewodniczący: Sędzia SN Janusz Łętowski, Sędziowie SN: Józef Iwulski
(sprawozdawca), Adam Józefowicz, Jerzy Kuźniar, Jerzy Kwaśniewski, Walery
Masewicz, Stefania Szymańska,

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Witolda Bryndy, po rozpoznaniu na
posiedzeniu w dniu 23 października 1995 r. wniosku Prezesa Sądu Najwyższego
skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do rozpoznania przez
skład siedmiu sędziów Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące
zagadnienie prawne:

1. Czy termin określony w art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej - Dz. U. nr 67, poz. 398 ze zmianami
wynikającymi: z ustawy z dnia 26 października 1990 r. o zmianie ustawy o wyborze
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 79, poz. 465), z ustawy z dnia 28
maja 1993 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr
45, poz. 205), z ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o wyborze Pre-
zydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 95, poz. 472) - jest terminem szczegól-
nym, do którego nie mają zastosowania ogólne zasady materialnego i procesowego
prawa cywilnego ?
2. O nadanie uchwale zawierającej odpowiedź na powyższe pytanie mocy
zasady prawnej.


podjął następującą uchwałę i postanowił nadać jej moc zasady prawnej:

1. Termin do wniesienia protestu przeciwko wyborowi Prezydenta okreś-
lony w art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta

- 2 -

Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 67, poz. 398 ze zm.) jest terminem prawa
wyborczego.
Termin ten rozpoczyna bieg od następnego dnia po dniu podania przez
Państwową Komisję Wyborczą do publicznej wiadomości obwieszczenia o
wynikach wyborów i nie podlega przywróceniu.
2. Protest przeciwko wyborowi Prezydenta wnosi się w powyższym ter-
minie do Sądu Najwyższego. Oddanie protestu w polskim urzędzie pocztowym
nie jest równoznaczne z jego wniesieniem do Sądu Najwyższego.


U z a s a d n i e n i e

Prezes Sądu Najwyższego przedstawił rozpatrywane zagadnienie prawne
składowi powiększonemu Sądu Najwyższego powołując się na rozbieżność w do-
tychczasowym orzecznictwie jak i poważne wątpliwości występujące przy wykładni
przepisu art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 67, poz. 398 ze zm.). Prezes Sądu Najwyższego
wskazał, że w orzeczeniach Sądu Najwyższego, które dotyczyły protestów wybor-
czych wnoszonych po wyborach prezydenckich w 1990 r. był formułowany jednolicie
pogląd, iż termin określony w art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. (prze-
pis ten nie uległ zmianie) jest terminem szczególnym, do którego nie mają zastoso-
wania ogólne zasady materialnego i procesowego prawa cywilnego. Sąd Najwyższy
ustalił wówczas, iż Państwowa Komisja Wyborcza podała do publicznej wiadomości
wyniki wyborów prezydenckich w dniu 10 grudnia 1990 r. i przyjął, że wynikający z
art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. trzydniowy termin do składania pro-
testów upłynął o godzinie 2400 dnia 13 grudnia 1990 r. Sąd Najwyższy uznał, że
przedmiotem rozpoznania mogły być tylko te protesty, które "fizycznie" wpłynęły do
Sądu Najwyższego przed godziną 2400 dnia 13 grudnia 1990 r.
Prezes Sądu Najwyższego podniósł, że to stanowisko nie spotkało się z pow-
szechnym uznaniem. Nadto Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 września
1995 r., sygn. akt III SW 3/95, wyraził pogląd, że podobny w swej konstrukcji termin
określony art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 27 września 1990 r. jest zachowany, jeżeli
skarżący złożył z jego uwzględnieniem odwołanie w polskim urzędzie pocztowym.

- 3 -

Sąd Najwyższy przyjął, że w przedmiocie zachowania tego terminu mają odpowied-
nie zastosowanie przepisy postępowania cywilnego, a w szczególności art. 165 § 2
k.p.c., według którego oddanie pisma procesowego w polskim urzędzie pocztowym
jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu.
Prezes Sądu Najwyższego podniósł, że w zakresie rozpoznawania przez Sąd
Najwyższy protestów co do wyboru Prezydenta mają zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy
z dnia 27 września 1990 r. odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu postępowa-
nia cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. To odpowiednie stosowanie może
polegać na stosowaniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego wprost, stoso-
waniu ich z modyfikacjami lub odmowie ich stosowania. Za każdą z tych możliwości
przemawiają określone racje.
Prezes Sądu Najwyższego podkreślił, że dwudziestodniowy termin do pod-
jęcia przez Sąd Najwyższy uchwały o ważności wyboru Prezydenta jest terminem
zawitym, po upływie którego Sąd Najwyższy traci prawo do orzekania w tym zakre-
sie. Prezes Sądu Najwyższego odwołał się do uchwały Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 16 czerwca 1993 r., sygn. akt W. 4/93 (Orzecznictwo TK 1993 cz. II poz. 45), w
której stwierdzono, że termin określony art. 128 ust. 2 Ordynacji wyborczej do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 maja 1993 r. jest terminem zawitym. Przepisy
wprawdzie nie precyzują jaki byłby ewentualny skutek nie podjęcia przez Sąd Naj-
wyższy uchwały o ważności wyboru Prezydenta, ale należy uznać, że powinnością
Sądu Najwyższego jest zamknięcie wszystkich merytorycznych postępowań w przed-
miocie protestów wyborczych przed upływem 20 dnia po dniu wyborów. Konieczne
jest więc rozpoznanie przez Sąd Najwyższy w tym terminie wszystkich prawidłowo
złożonych protestów wyborczych. Prezes Sądu Najwyższego uważa, iż ustawodawca
zakreślając dwudziestodniowy termin do podjęcia uchwały o ważności wyboru Prezy-
denta nie tylko nałożył na Sąd Najwyższy obowiązek działania ze szczególną spraw-
nością, ale także postawił szczególne wymagania osobom składającym protesty wy-
borcze. Wyjątkowość tych wymagań polega na konieczności zachowania terminu do
złożenia protestu określonego w art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r.
Można uznać, że prawidłowa wykładnia tego przepisu nie pozwala na odpowiednie
stosowanie przepisów procedury cywilnej, a w szczególności art. 165 § 2 k.p.c. W
art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. określono bowiem zasadę, a art. 73

- 4 -

ust. 2 stanowi wyjątek od niej. Innych wyjątków w tej ustawie nie przewidziano.
Można w tej sytuacji uznać, że art. 73 ustawy z dnia 27 września 1990 r. zawiera
pełną regulację i w związku z tym brak jest podstaw do odpowiedniego stosowania
art. 165 § 2 k.p.c. Gdyby ustawodawca chciał umożliwić zachowanie omawianego
terminu przez złożenie protestu w polskim urzędzie pocztowym to wprowadziłby taką
regulację w ustawie z dnia 27 września 1990 r. Nie uczynił tego mimo, że nowelizacja
tej ustawy została dokonana w czasie, gdy znana była wykładnia tego przepisu
stosowana przez Sąd Najwyższy w ostatnich wyborach.
Prokurator wniósł o podjęcie uchwały stwierdzającej, że termin określony w art.
73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. jest terminem szczególnym, do którego
nie mają zastosowania ogólne zasady materialnego i procesowego prawa cywilnego.

Sąd Najwyższy w składzie powiększonym zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 72 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 67, poz. 398 ze zm.) przeciwko wyborowi Pre-
zydenta może być wniesiony protest z powodu naruszenia przepisów tej ustawy albo
z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, jeżeli to naruszenie
lub przestępstwo mogło wywrzeć wpływ na wynik wyborów. Protest przeciwko wy-
borowi Prezydenta może wnieść wyborca, który w dniu wyborów był umieszczony w
spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania. Prawo wniesienia protestu przys-
ługuje również podmiotom zgłaszającym kandydatów oraz komisjom wyborczym.
Protest wnosi się na piśmie do Sądu Najwyższego nie później niż w ciągu 3 dni od
dnia podania wyników wyborów do publicznej wiadomości przez Państwową Komisję
Wyborczą (art. 73 ust. 1 tej ustawy). Jednakże w odniesieniu do wyborców z obwodu
głosowania utworzonego na polskich statkach morskich lub za granicą termin ten
uważa się za zachowany jeżeli protest został złożony kapitanowi polskiego statku
morskiego będącego w podróży lub właściwemu konsulowi (art. 73 ust. 2). Wnoszący
protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody,
na których je opiera (art. 73 ust. 3). Sąd Najwyższy pozostawia bez dalszego biegu
protest wniesiony po upływie terminu określonego w art. 73 ust. 1 ustawy albo przez
osobę do tego nieuprawnioną. Jeżeli protest nie czyni zadość wymogom określonym

- 5 -

w art. 73 ust. 3, Sąd Najwyższy wyznacza wnoszącemu termin 3 dni dla uzupełnienia
protestu, a w razie nieuzupełnienia protestu w wyznaczonym terminie, Sąd Najwyż-
szy może pozostawić protest bez dalszego biegu (art. 74 omawianej ustawy). Sąd
Najwyższy rozpatruje protest w składzie trzech sędziów, stosując odpowiednio prze-
pisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym (art. 75 ust.
1). Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych, na podstawie sprawozdania z wyborów przedstawionego przez Państwową
Komisję Wyborczą oraz po rozpoznaniu protestów rozstrzyga o ważności wyboru
Prezydenta. Rozstrzygnięcie to Sąd Najwyższy podejmuje w formie uchwały nie póź-
niej niż w 20 dniu po dniu wyborów na posiedzeniu z udziałem Prokuratora General-
nego i przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej. Uchwałę Sądu Najwyż-
szego przedstawia się niezwłocznie Marszałkowi Sejmu, a także przesyła Państwo-
wej Komisji Wyborczej oraz ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
(art. 76). W razie podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały stwierdzającej nieważność
wyboru Prezydenta przeprowadza się nowe wybory na zasadach i w trybie przewi-
dzianym omawianą ustawą (art. 76a ust. 1).
Z przepisów tych wynika w sposób niewątpliwy, że zadaniem Sądu Najwyż-
szego jest podjęcie w terminie 20 dni po dniu wyborów uchwały w przedmiocie waż-
ności wyboru Prezydenta. Sąd Najwyższy podejmuje tę uchwałę po rozpoznaniu pro-
testów. Należy uznać, że termin 20 dni do podjęcia uchwały w przedmiocie ważności
wyboru Prezydenta jest terminem zawitym, w takim znaczeniu jakie nadaje temu
pojęciu prawo cywilne, po upływie którego Sąd Najwyższy nie może już podjąć takiej
uchwały. W tym zakresie należy odpowiednio zastosować wykładnię wyrażoną przez
Trybunał Konstytucyjny w uchwale z dnia 16 czerwca 1993 r., sygn. akt W. 4/93
(Orzecznictwo TK 1993 cz. II poz. 45). W uchwale tej (pkt 7) Trybunał Konstytucyjny
uznał, że termin 90-dniowy, o którym mowa w art. 128 ust. 2 Ordynacji wyborczej do
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 maja 1993 r. (Dz. U. Nr 45, poz. 205) jest
terminem zawitym, po upływie którego Sąd Najwyższy nie może już podjąć uchwały.
Trybunał Konstytucyjny słusznie podniósł, że podjęcie uchwały o ważności wyborów
do Sejmu jest czynnością skierowaną na zewnątrz, a więc termin do jej podjęcia nie
może być uważany za termin określający czynność wewnętrznego funkcjonowania
Sądu Najwyższego. Konieczność bezwzględnego zachowania tego terminu wynika

- 6 -

m.in. z dążenia ustawodawcy do jak najszybszego rozstrzygnięcia stanu niepewności
co do ważności wyborów, gdyż jest to kwestia tak podstawowa jak funkcjonowanie
Sejmu.
Poglądy te należy w pełni odnieść do terminu 20 dni określonego w art. 76 ust.
2 ustawy z dnia 27 września 1990 r. dla podjęcia uchwały w przedmiocie ważności
wyboru Prezydenta. Podkreślić trzeba, że ustawa nie przewiduje domniemania waż-
ności wyboru Prezydenta (Sąd Najwyższy orzeka o ważności wyboru, a nie o jego
unieważnieniu). Inaczej mówiąc niepodjęcie przez Sąd Najwyższy omawianej uchwa-
ły prowadziłoby do stanu, w którym nie byłaby prawnie stwierdzona ważność wyboru
Prezydenta. Uchwała Sądu Najwyższego ma więc zasadnicze znaczenie dla funkcjo-
nowania urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy ustawy z dnia 27
września 1990 r. należy więc interpretować w sposób zapewniający możliwość podję-
cia tej uchwały w omawianym terminie. Oznacza to nie tylko nałożenie na Sąd Naj-
wyższy obowiązku szczególnie sprawnego działania, ale także przyjęcie niezbędne-
go rygoryzmu względem osób wnoszących protesty wyborcze. Podjęcie uchwały o
ważności wyboru Prezydenta następuje bowiem, co wyżej zaznaczono, po rozpozna-
niu protestów.
Rozpatrzenie protestów wyborczych następuje według zasad określonych us-
tawą z dnia 27 września 1990 r., przy odpowiednim zastosowaniu przepisów kodeksu
postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym (art. 75 ust. 1 tej ustawy).
Zasady te wprowadzają zarówno dla Sądu Najwyższego jak i dla uczestników postę-
powania obowiązki podjęcia szeregu czynności w ustalonych terminach. Są to ter-
miny często niezależne od sprawności funkcjonowania Sądu Najwyższego. W tym
zakresie należy podkreślić, że termin do wniesienia protestu liczony jest od dnia
podania wyników wyborów do publicznej wiadomości, natomiast termin do podjęcia
uchwały o ważności wyboru Prezydenta liczy się od dnia wyborów. Tym samym 20-
dniowy termin z art. 76 ust. 2 ustawy biegnie jeszcze przed rozpoczęciem biegu ter-
minu do składania protestów. Protest może zawierać braki formalne, do usunięcia
których trzeba wezwać składającego protest. Konieczne jest więc doręczenie skła-
dającemu protest wezwania do uzupełnienia protestu i protestujący ma wówczas trzy
dni na jego uzupełnienie (art. 74 ust. 2 ustawy). Wreszcie samo rozpoznanie protestu
często będzie wymagało wyznaczenia posiedzenia jawnego, na którym niezbędne

- 7 -

będzie przeprowadzenie postępowania dowodowego. Koniecznym będzie więc np.
zawiadomienie stron, wezwanie świadków czy dołączenie niezbędnych dokumentów.
Zachowanie 20-dniowego terminu z art. 76 ust. 2 ustawy z dnia 27 września 1990 r.
będzie w tej sytuacji wymagało nie tylko bardzo sprawnego funkcjonowania Sądu
Najwyższego.
Prowadzi to do uznania ogólnej, koncentrującej się na przesłankach celo-
wościowych, reguły interpretacyjnej przepisów ustawy z dnia 27 września 1990 r., a
w konsekwencji do nałożenia przez ustawodawcę nie tylko na Sąd Najwyższy, ale
też na uczestników postępowania, szczególnych rygorów postępowania, których za-
chowanie pozwoli na podjęcie w ustawowym terminie uchwały o ważności wyboru
Prezydenta. Przepisy te, w razie wątpliwości, powinny być więc rozumiane w sposób
ścisły, zapewniający szczególną sprawność przebiegu postępowania. Dotyczy to
zwłaszcza przepisu art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r., ustanawiającego
termin dla złożenia protestu wyborczego. Konieczność podjęcia uchwały o ważności
wyboru Prezydenta, zapewniającej prawidłowość funkcjonowania organów Państwa,
musi w tym zakresie przeważyć nad względem na ułatwienie złożenia protestu wy-
borczego. Inaczej mówiąc składający protest musi dołożyć szczególnej staranności
aby zachować termin do jego wniesienia.
Dla oceny zasad wniesienia protestu wyborczego, a zwłaszcza sposobu licze-
nia terminu z art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. szczególne znaczenie
ma analiza charakteru tej czynności. Protest jest to niewątpliwie czynność inicjująca
szczególne postępowanie sądowe. Jest to specyficznego rodzaju akcja uprawnione-
go podmiotu w ramach procedury wyboru Prezydenta, skutkująca konieczność prze-
prowadzenia określonego postępowania sądowego. Termin do wniesienia protestu
jest więc szczególnym terminem prawa wyborczego i brak jest jakichkolwiek przesła-
nek dla stosowania wobec niego przepisów dotyczących terminów prawa cywilnego
materialnego. Nie jest to także termin procesowy postępowania cywilnego, lecz
szczególny termin procedury wyborczej. Z tego wynika przede wszystkim wniosek,
że do tego terminu nie stosuje się przepisów k.p.c. (art. 168 i nast.) o przywracaniu
terminów.
Początek biegu tego terminu jest wyraźnie określony w omawianej ustawie z
dnia 27 września 1990 r. Przepis jej art. 73 ust. 1 stanowi, że protest wnosi się "nie

- 8 -

później niż w ciągu 3 dni od dnia podania wyników wyborów do publicznej wiado-
mości przez Państwową Komisję Wyborczą". Takie samo sformułowanie użyte jest w
art. 69 ust. 1 tej ustawy, według którego "wyniki wyborów Państwowa Komisja Wy-
borcza podaje do wiadomości publicznej w formie obwieszczenia". Natomiast art. 69
ust. 3 wskazuje, że obwieszczenie to podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. Taka
sama jest treść art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 27 września 1990 r. Z porównania art. 69
ust. 1 i art. 69 ust. 3 oraz poszczególnych zdań w art. 70 ust. 3 omawianej ustawy
jednoznacznie wynika więc, że "podanie wyników wyborów do publicznej wiadomości
w formie obwieszczczenia" jest inną czynnością niż ogłoszenie tego obwieszczenia w
Dzienniku Ustaw. Tym samym dla rozpoczęcia biegu omawianego terminu nie ma
znaczenia ani data nadana Dziennikowi Ustaw ani data jego rzeczywistego opubliko-
wania czy rozpowszechnienia. Decydująca jest data podania do publicznej wiado-
mości obwieszczenia o wyniku wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą. Brak
jest podstaw do liczenia tego terminu w sposób określony w art. 110 i nast. kodeksu
cywilnego. Nie jest to bowiem termin prawa cywilnego lecz termin prawa wyborcze-
go. Ponieważ nie jest to termin prawa procesowego to nie może znaleźć zastosowa-
nia reguła art. 165 § 1 k.p.c. nakazująca obliczać terminy według przepisów prawa
cywilnego. Należy więc uznać, że ustawa z dnia 27 września 1990 r. zawiera w tym
zakresie pełną regulację. Zgodnie z art. 73 ust. 1 tej ustawy protest wnosi się nie
później niż w ciągu 3 dni od dnia podania wyników wyborów do publicznej wiado-
mości. Skoro termin liczy się "od dnia" to wynika z tego, że dnia podania wyników
wyborów do publicznej wiadomości nie uwzględnia się przy obliczaniu tego terminu.
Charakter omawianego terminu nie ma znaczenia dla oceny możliwości sto-
sowania do niego przepisu art. 165 § 2 k.p.c. Przepis ten stanowi bowiem, że odda-
nie pisma procesowego w polskim urzędzie pocztowym jest równoznaczne z wnie-
sieniem go do sądu. Przepis ten dotyczy więc wszelkich pism procesowych, a więc
także pism inicjujących wszczęcie postępowania. W tym zakresie należy jednak zwa-
żyć, że w art. 73 ust. 1 w sposób jednoznaczny uregulowana jest zasada wniesienia
protestu wyborczego polegająca na wniesieniu go do Sądu Najwyższego. Przepis
art. 73 ust. 2 wprowadza w tym zakresie wyjątek polegający na możliwości złożenia
protestu kapitanowi polskiego statku morskiego będącego w podróży lub właściwemu
konsulowi, ale tylko w odniesieniu do wyborców z obwodu głosowania utworzonego

- 9 -

na polskich statkach morskich lub za granicą. Konstrukcja tego artykułu wskazuje
więc wyraźnie na uregulowanie zasady wniesienia protestu i wprowadzeniu wyjątku
od tej zasady. Należy uznać, że w ten sposób ustawodawca wprowadził jedyną moż-
liwość, w której dopuszczalne jest uznanie innego sposobu wniesienia protestu niż
przez złożenie go w Sądzie Najwyższym. Zasada wykładni polegająca na uznaniu
racjonalnego działania ustawodawcy wskazuje na to, że gdyby chciał on wprowadzić
dalsze wyjątki od tej zasady to uregulowałby to wyraźnie w tekście przepisu. Jest to
tym bardziej zasadne rozumowanie, że omawiana ustawa z dnia 27 września 1990 r.
była nowelizowana już po wyborach prezydenckich w 1990 r., przy których Sąd Naj-
wyższy stosował zasadę wyłączności regulacji terminu do złożenia protestu przez art.
73 tej ustawy. Nadto zważyć trzeba, że ustawodawca podniósł wagę rozpoznania
wszystkich protestów w terminie 20-tu dni przez wprowadzenie zasady oceny waż-
ności wyborów przez Sąd Najwyższy. Argumentację tę dodatkowo wzmacnia stwier-
dzenie, że w podobnych regulacjach ustawy z dnia z dnia 28 maja 1993 r. Ordynacja
wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 45, poz. 205) ustawodawca
w sposób jednoznaczny wprowadził możliwość wnoszenia protestów wyborczych za
pośrednictwem poczty. Zgodnie bowiem z art. 125 tej ustawy protest wnosi się na
piśmie do Sądu Najwyższego najpóźniej w 7 dniu od daty ogłoszenia wyników wy-
borów przez Państwową Komisję Wyborczą w Dzienniku Urzędowym Rzeczypos-
politej Polskiej "Monitor Polski". Nadanie w tym terminie protestu w polskim urzędzie
pocztowym jest równoznaczne z wniesieniem go do Sądu Najwyższego. W odnie-
sieniu do wyborcy przebywającego za granicą lub na polskim statku morskim wymogi
te uważa się za spełnione, jeżeli protest został złożony odpowiednio właściwemu
terytorialnie konsulowi lub kapitanowi statku. Wyborca obowiązany jest dołączyć do
protestu zawiadomienie o ustanowieniu swojego pełnomocnika zamieszkałego w
kraju lub pełnomocnika do doręczeń zamieszkałego w kraju, pod rygorem pozosta-
wienia protestu bez biegu. Porównanie tego przepisu z art. 73 ustawy z dnia 27
września 1990 r. wskazuje wyraźnie, że protest odnośnie wyborów do Sejmu nie
tylko można wnieść za pośrednictwem konsula i kapitana statku, ale także przez
wysłanie go do Sądu Najwyższego w polskim urzędzie pocztowym. Jest to zrozu-
miałe jeżeli zważy się na znacznie dłuższy termin (90 dni) jaki ustanowiony jest dla
stwierdzenia ważności wyborów do Sejmu. Przeciwko kompleksowości regulacji za-

- 10 -

wartej w art. 73 ustawy z dnia 27 września 1990 r. nie przemawia samo proste po-
równanie treści tego przepisu z art. 165 § 2 k.p.c. i stwierdzenie, że ten ostatni prze-
pis zawiera unormowania nie przewidziane w ustawie o wyborze Prezydenta. Brak
wprowadzenia w ustawie z dnia 27 września 1990 r. wyjątku od zasady wniesienia
protestu wyborczego wprost do Sądu Najwyższego oznacza bowiem nie tyle brak
regulacji pozwalający na odpowiednie stosowanie przepisów procedury cywilnej, co
brak ustanowienia takiego prawnie dopuszczonego wyjątku. Podnieść należy, że
zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1990 r. przepisy kodeksu postę-
powania cywilnego stosuje się odpowiednio, ale tylko do "rozpatrzenia protestu przez
skład trzech sędziów Sądu Najwyższego". Wynika z tego, że odpowiednie stosowa-
nie przepisów procedury cywilnej dotyczy tylko samego rozpatrzenia protestu, a nie
zasad jego wniesienia i sposobu obliczania omawianego terminu. Wskazuje to na
przyjęcie kompleksowości regulacji zawartej w art. 73 ustawy z dnia 27 września
1990 r. w przedmiocie zasad składania i terminu wniesienia protestu.
Prowadzi to do wniosku, że przepis art. 165 § 2 k.p.c. nie ma zastosowania do
sposobu wniesienia protestu przeciwko wyborowi Prezydenta, a więc protest może
być oczywiście wysłany do Sądu Najwyższego za pośrednictwem polskiego urzędu
pocztowego, ale dla zachowania omawianego terminu znaczenie ma wyłącznie data
wpływu protestu do Sądu Najwyższego. Jest to oczywiście pewne utrudnienie dla
osób składających protesty. Jak wyżej jednak wskazano taki rygoryzm usprawied-
liwiony jest charakterem postępowania w przedmiocie protestów i uzależnieniem od
ich rozpoznania rozstrzygnięcia o ważności wyboru Prezydenta.
Przeciwko przedstawionej wykładni nie przemawia interpretacja przedstawio-
na przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 września 1995 r., sygn. akt III
SW 3/95, gdyż dotyczy ona wykładni przepisu art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 27 wrześ-
nia 1990 r. Zgodnie z art. 42 ust. 1 tej ustawy Państwowa Komisja Wyborcza zarejes-
truje kandydata na Prezydenta, jeśli zgłoszenia dokonano zgodnie z przepisami
niniejszej ustawy, sporządzając protokół rejestracji kandydata i zawiadamia o tym
pełnomocnika. Jeżeli zgłoszenie kandydata wykazuje wady, Państwowa Komisja
Wyborcza odmawia rejestracji kandydata i niezwłocznie wzywa pełnomocnika do
usunięcia wskazanych wad zgłoszenia w ustalonym przez Komisję terminie (art. 42
ust. 2). W razie uznania stanowiska Państwowej Komisji Wyborczej za niezasadne,

- 11 -

pełnomocnik może odwołać się do Sądu Najwyższego. Odwołanie należy wnieść w
terminie 2 dni od daty odmowy rejestracji kandydata (art. 42 ust. 3). Z przepisów tych
wynika jednoznacznie, że termin ustanowiony art. 42 ust. 3 ma charakter procesowy.
Jest to termin do złożenia swoistego środka zaskarżenia (odwołania) od decyzji
Państwowej Komisji Wyborczej. Sąd Najwyższy przy braku jakichkolwiek regulacji
dotyczących trybu rozpoznania tego środka odwołał się do odpowiedniego stosowa-
nia przepisów procedury cywilnej, w tym także do zasady art. 165 § 2 k.p.c. Jest to
jednak sytuacja całkowicie odmienna od regulacji dotyczącej terminu do złożenia pro-
testu wyborczego. Inny jest bowiem charakter terminu określonego w art. 42 ust. 3
omawianej ustawy, a przede wszystkim brak jest w tej ustawie jakichkolwiek regulacji
dotyczących sposobu wniesienia tego środka. Ten brak unormowania pozwala dopie-
ro na odpowiednie stosowanie przepisu art. 165 § 2 k.p.c. dla oceny sposobu wnie-
sienia odwołania z art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 27 września 1990 r. Odmienna jest sy-
tuacja w przypadku protestu przeciwko wyborowi Prezydenta, co do którego przepisy
omawianej ustawy zawierają unormowania w zakresie jego wniesienia i przez to wy-
łączają odpowiednie stosowanie procedury cywilnej.
Biorąc powyższe pod rozwagę podjęto uchwałę jak w sentencji.
========================================