31

POSTANOWIENIE SKŁADU SIEDMIU SĘDZIÓW
Z DNIA 22 STYCZNIA 2003 R.
WK 48/02

Naczelny Prokurator Wojskowy może wnieść do Izby Wojskowej Sądu
Najwyższego kasację przewidzianą w art. 521 k.p.k., gdyż na podstawie art.
657 § 1 k.p.k. dysponuje uprawnieniami procesowymi Prokuratora
Generalnego, a ustawa w tym wypadku nie stanowi inaczej.

Przewodniczący: Prezes SN gen. dyw. J. Godyń.
Sędziowie SN: płk W. Błuś, płk S. Kosmal, płk W. Maciak,
ppłk M. Pietruszyński, płk J. Steckiewicz (sprawozdawca),
płk Z. Stefaniak.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk J.
Ciepłowski.

Sąd Najwyższy w sprawie Rafała L., skazanego za popełnienie przestępstwa
określonego w art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k., po rozpoznaniu na
rozprawie w dniu 22 stycznia 2003 r. kasacji, wniesionej na korzyść skazanego
przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego, od postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 8 października 2002 r.

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Najwyższemu do
rozpoznania kasacji Naczelnego Prokuratora Wojskowego z dnia 30 sierpnia 2002 r.
(...)

Z u z a s a d n i e n i a :

Wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego w W. z dnia 27 marca 2002 r.,
który uprawomocnił się w pierwszej instancji, Rafał L. uznany został za winnego
popełnienia przestępstwa określonego w art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. i
skazany na karę grzywny w rozmiarze 20 stawek dziennych po 10 złotych każda.
Od tego orzeczenia Zastępca Prokuratora Generalnego - Naczelny Prokurator
Wojskowy wniósł - na korzyść skazanego - kasację w trybie art. 521 k.p.k.
Postanowieniem z dnia 8 października 2002 r., Sąd Najwyższy - Izba Wojskowa,
powołując się na art. 531 § 1 k.p.k., kasację tę pozostawił bez rozpoznania uznając,
że ,,pochodziła ona od nieuprawnionego podmiotu".
W obszernym uzasadnieniu swojego postanowienia Sąd Najwyższy, dokonując
wykładni ,,językowej, historycznej i praworządnościowo-gwarancyjnej" art. 521
k.p.k., skonkludował, iż kasację na podstawie powołanego przepisu mogą wnieść
tylko podmioty expressis verbis w nim wymienione, a zatem Naczelny Prokurator
Wojskowy nie jest do tego uprawniony.
Kasację od tego postanowienia wniósł Zastępca Prokuratora Generalnego-
Naczelny Prokurator Wojskowy i zarzucając: ,,rażącą obrazę prawa procesowego, a
to art. 531 § 1 k.p.k. w zw. z art. 429 § 1 k.p.k. oraz art. 521 k.p.k. w zw. z art. 657 §
1 k.p.k. przez błędne uznanie, iż Zastępca Prokuratora Generalnego-Naczelny
Prok rator Wojsko
nie jest pra nion m podmiotem do
niesienia kasacji
określonej w art. 521 k.p.k. mimo posiadania uprawnień procesowych Prokuratora
Generalnego (art. 657 § 1 k.p.k.) i w konsekwencji pozostawienie jej bez
rozpoznania, co miało istotny wpływ na treść orzeczenia przez to, że
uniemożliwiało rozpoznanie zasadnego, złożonego na korzyść oskarżonego
nadzwyczajnego środka odwoławczego" postulował uchylenie postanowienia Izby
Wojskowej Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2002 r. i przekazanie temu
Sądowi sprawy Rafała L. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy w powiększonym składzie zważył, co następuje:
Kasacja Naczelnego Prokuratora Wojskowego jest zasadna.
Podstawowym argumentem Sądu Najwyższego, powołanym w zaskarżonym
postanowieniu, mającym uzasadniać pogląd, że Naczelny Prokurator Wojskowy nie
ma kompetencji do wnoszenia kasacji szczególnych, ma być ,,ścisła interpretacja
art. 521 k.p.k.", która prowadzić musi do wniosku, że na podstawie przepisów
kodeksu postępowania karnego (poza Rzecznikiem Praw Obywatelskich)
uprawnienie to ma wyłącznie Minister Sprawiedliwości-Prokurator Generalny, a
zatem nie ma go żaden z tych podmiotów występujący oddzielnie oraz Naczelny
Prokurator Wojskowy.
Ponadto, Sąd Najwyższy, omawiając zmiany stanu prawnego dotyczące
nadzwyczajnych środków zaskarżenia, konkluduje, że liczba podmiotów
uprawnionych do wnoszenia kasacji szczególnych została, zgodnie z intencją
ustawodawcy, ograniczona wyłącznie do dwóch, wskazanych w art. 521 k.p.k.
W zaskarżonym postanowieniu stwierdza się też, że nie jest możliwe wniesienie
przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego kasacji szczególnej na podstawie art.
657 § 1 k.p.k., gdyż to właśnie art. 521 k.p.k. jest tym przepisem, który w
odniesieniu do kasacji szczególnych ,,stanowi inaczej", ponieważ przyznaje
uprawnienie do wnoszenia tego nadzwyczajnego środka odwoławczego Ministrowi
Sprawiedliwości-Prokuratorowi Generalnemu, a nie Prokuratorowi Generalnemu.
Powołanych argumentów Sąd Najwyższy w powiększonym składzie nie
podziela.
Przede wszystkim inaczej niż w zaskarżonym postanowieniu interpretuje sens
dwuczłonowej nazwy, którą posługuje się art. 521 k.p.k., i nie uważa, że tylko tak
określony podmiot jest uprawniony do wnoszenia kasacji szczególnych. Kluczem
do innego niż uczynił to Sąd Najwyższy w zaskarżonym postanowieniu jej
rozumienia będzie właściwe pojmowanie funkcji, jaką spełnia łącznik w wyrazach
Minister Sprawiedliwości- -Prokurator Generalny, a zatem chodzi o to, czy łącznik
ten należy traktować jako koniunkcję, czy też alternatywę.
Otóż: ,,Łącznik w języku polskim pełni różnego rodzaju funkcje wynikające bądź
ze wzajemnego stosunku składniowo-znaczeniowego członów w grupach wyrazów,
bądź ze swoistości budowy morfologicznej (słowotwórczej lub fleksyjnej) danego
wyrazu, bądź też z przyczyn techniczno-praktycznych. Najogólniej rzecz ujmując,
można stwierdzić, że łącznik przyczyn składniowo-znaczeniowych (a tak został
użyty w połączeniu wyrazów ,,Minister Sprawiedliwości-Prokurator Generalny " -
dop. SN ) stawiamy tam, gdzie mamy do czynienia z równorzędnymi członami
złożenia lub zestawienia" (patrz Słownik ortograficzny języka polskiego wraz z
zasadami pisowni i interpunkcji, pod red. M. Szymczaka, Warszawa 1995, s. 110).
Podobnie wypowiadają się w tej kwestii i inni autorzy: ,,Z łącznikiem pisze się
zestawienia rzeczownikowe o członach równorzędnych, które oznaczają
równoważne cechy lub funkcje osoby lub podmiotu" (patrz Nowy słownik
ortografic n
pod red E Polańskiego Wars a a 1999 s LXVII ora Wielki
słownik ortograficzno-fleksyjny, pod red. J. Podrackiego, Warszawa 2001, s. LXVII
).
Skoro zatem funkcje Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego
sprawuje jedna osoba, to tym samym może je realizować również występując w
którejś z tych ról - bądź jako Minister Sprawiedliwości, bądź jako Prokurator
Generalny.
Nie należy tym samym z faktu, że art. 521 k.p.k. posługuje się nazwą
dwuczłonową, wysnuwać wniosku, że tylko tak określony podmiot jest
upoważniony do wnoszenia kasacji szczególnych. Gdyby bowiem ustawodawca
miał rzeczywiście taką intencję, to wystarczające byłoby zapisanie w art. 521 k.p.k.,
że uprawniony do wnoszenia kasacji na podstawie tego przepisu jest Minister
Sprawiedliwości, gdyż to on z mocy prawa pełni jednocześnie funkcję Prokuratora
Generalnego.
Ponieważ takiego zapisu nie uczynił, a za pomocą omawianego znaku
graficznego połączył wyrazy (podmioty) ,,Minister Sprawiedliwości" i ,,Prokurator
Generalny", to, w ocenie Sądu Najwyższego w powiększonym składzie, dał wyraz
temu, że każdy z tych podmiotów ma uprawnienie do wnoszenia kasacji
nadzwyczajnych, co zresztą jest powszechną i niekwestionowaną praktyką w
orzecznictwie Izby Karnej Sądu Najwyższego.
Jeżeli zatem każdy z wymienionych w art. 521 k.p.k. podmiotów, określonych
łącznie jako ,,Minister Sprawiedliwości-Prokurator Generalny", ma prawo do
wnoszenia kasacji, to również może je wnosić do Izby Wojskowej Sądu
Najwyższego Naczelny Prokurator Wojskowy, ponieważ na podstawie art. 657 § 1
k.p.k. przysługują mu uprawnienia Prokuratora Generalnego, a ustawa (art. 521
k.p.k.) nie stanowi inaczej.
Sąd Najwyższy w powiększonym składzie nie akceptuje zatem sposobu
interpretacji art. 657 § 1 k.p.k. zawartego w zaskarżonym postanowieniu i podziela
w tym względzie zapatrywanie autora kasacji. Nie wdając się w dalsze rozważania
dotyczące zakresu uprawnień procesowych Naczelnego Prokuratora Wojskowego,
nadanych mu w art. 657 § 1 k.p.k., należy jedynie odnotować, że zarówno autorzy
komentarzy do kodeksu postępowania karnego, jak i doktryna (na ogół) nie
kwestionują uprawnienia Naczelnego Prokuratora Wojskowego do wnoszenia
kasacji na podstawie art. 521 k.p.k. (zob. np. P. Hofmański, E. Sadzik, W. Zgryzek:
Kodeks postępowania karnego, pod red. P. Hofmańskiego, t. 2, Warszawa 1999, s.
1144; T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego, wyd. II poszerzone i
uzupełnione, Kraków 2000, s. 1427; S. Zabłocki: Komentarz. Nowela kodeksu
postępowania karnego z dnia 20 lipca 2000 r., Warszawa 2000, s. 297). Inaczej, jak
się wydaje, uważa F. Prusak (zob. Komentarz do kodeksu postępowania karnego, t.
II, Warszawa 1999, s. 1726), który wymieniając uprawnienia Prokuratora
Generalnego przysługujące Naczelnemu Prokuratorowi Wojskowemu, nie
wspomina o treści art. 521 k.p.k.
Za tym, że Naczelny Prokurator Wojskowy jest uprawniony do wnoszenia
kasacji szczególnych jednoznacznie, bez jakichkolwiek zastrzeżeń, wypowiadali się
również: J. Krawiec: Kilka uwag dotyczących uprawnień Naczelnego Prokuratora
Wojskowego w świetle art. 521 k.p.k. i art. 657 § 1 k.p.k., WPP 1999, z. 3-4, s. 46-
48 oraz R. A. Stefański: Podmioty uprawnione do wnoszenia kasacji
nadzwyczajnych w sprawach karnych, WPP 2000, z. 2, s. 28-39. Inaczej H.
Kmieciak (zob. Czy Naczelny Prokurator Wojskowy jest uprawniony do wniesienia
kasacji pr e id ianej
art 521 k p k ? WPP 2000
1 s 47 57) któr
s oim
opracowaniu podniósł wiele argumentów mogących przemawiać za tym, że
uprawnienie, o którym mowa, jest jednak wątpliwe, i nie zajmując kategorycznego
stanowiska, postulował - dla jasności - ustawową zmianę, która wprost dawałaby
Naczelnemu Prokuratorowi Wojskowemu tytuł do wnoszenia kasacji szczególnych.
Teza zawarta w zaskarżonym postanowieniu, jakoby intencją ustawodawcy było
ograniczenie prawa do wnoszenia kasacji szczególnych tylko do Ministra
Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego, nie znajduje uzasadnienia, jeżeli
prześledzi się przebieg procesu legislacyjnego; w tej kwestii - patrz szczegółowy
wywód w cytowanym artykule H. Kmieciaka.
Ostateczny zapis ustawowy zawarty w art. 521 k.p.k. powinien być zatem
odczytywany nie jako zmiana tych intencji, lecz jako wyraz tego, że obie
wymienione funkcje pełni ta sama osoba. Gdyby intencją ustawodawcy było
rzeczywiście nadanie uprawnienia do wnoszenia kasacji szczególnych tylko
Ministrowi Sprawiedliwości-Prokuratorowi Generalnemu, to musiałby jednocześnie
godzić się z tym, że na skutek niemożności sprawowania tego urzędu (np. z powodu
długotrwałej choroby), kasacje w trybie art. 521 k.p.k. (poza oczywiście
Rzecznikiem Praw Obywatelskich) nie mogłyby być wnoszone, ponieważ w
strukturze organizacyjnej Ministerstwa Sprawiedliwości nie ma osoby, która
mogłaby działać w zastępstwie Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego
(zob. w tej kwestii R. A. Stefański: op. cit., s. 32 i nast.).
Działanie ustawodawcy byłoby nieracjonalne także z tego powodu, że oddając,
na mocy ustawy, Naczelnemu Prokuratorowi Wojskowemu - w zastępstwie
Prokuratora Generalnego - kierownictwo nad działalnością wojskowych jednostek
organizacyjnych prokuratury, pozbawiałoby go jednocześnie jednego tylko
uprawnienia procesowego Prokuratora Generalnego, a mianowicie prawa do
wnoszenia kasacji szczególnych. Byłoby to o tyle niezrozumiałe, że jednym z zadań
prokuratury, zarówno powszechnej, jak i wojskowej, jest ,,podejmowanie środków
przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania
prawa w postępowaniu sądowym..." (art. 3 ust. 1 pkt 3 oraz art. 12 ust. 3 ustawy z
dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze - jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz.
206 ze zm.). (...)
Uogólniając swoje rozważania Sąd Najwyższy w powiększonym składzie wyraża
następujący pogląd: Naczelny Prokurator Wojskowy może wnieść do Izby
Wojskowej Sądu Najwyższego kasację przewidzianą w art. 521 k.p.k., gdyż na
podstawie art. 657 § 1 k.p.k. dysponuje uprawnieniami procesowymi Prokuratora
Generalnego, a ustawa w tym wypadku nie stanowi inaczej.