Postanowienie z dnia 19 listopada 2001 r.
III SW 76/01

Błędne informowanie wyborców przez członków obwodowej komisji wy-
borczej o rezygnacji jednego z kandydatów z ubiegania się o mandat senatora
narusza art. 153 i art. 158 w związku z art. 190 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r.
Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczy-
pospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm.).

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Teresa Flemming-
Kulesza, Józef Iwulski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2001 r. sprawy z protestu
wyborczego Zbigniewa S., Janusza P., Jerzego B., Janusza H., Józefy W., Bogusła-
wy W., Magdaleny W., Józefa W., Eugeniusza W. i Stefana H. z udziałem uczestni-
ków postępowania: 1) Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej 2) Prze-
wodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej w K. 3) Prokuratora Generalnego

p o s t a n o w i ł:

wydać opinię, że podczas głosowania w obwodzie nr 7 w M., gmina O., miało
miejsce naruszenie art. 153 i 158 w związku art. 190 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001
r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypo-
spolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm.) przez to, że członkowie obwodowej
komisji wyborczej błędnie informowali wyborców o rezygnacji Zbigniewa S. z kandy-
dowania do Senatu oraz art. 203 ust. 1 pkt 4 Ordynacji wyborczej przez nieuznanie
głosów ważnie oddanych na tego kandydata;
uznać, że naruszenie przepisów ustawy nie miało wpływu na wynik wyborów.

U z a s a d n i e n i e

Zbigniew S., Janusz P., Jerzy B., Janusz H., Józefa W., Bogusława W., Mag-
dalena W., Józef W., Eugeniusz W., Stefan H. wnieśli protest przeciwko ważności
wyborów do Senatu z powodu popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom w ob-
wodzie nr 7 w M., gmina O. Protestujący podnieśli zarzut naruszenia art. 78 Ordyna-
cji wyborczej do Sejmu i Senatu, twierdząc, że przewodniczący Obwodowej Komisji
Wyborczej nr 7 w M. Marian L. popełnił przestępstwo przeciwko wyborom, gdyż w
dniu wyborów, tj. 23 września 2001 r. świadomie wprowadził w błąd członków Obwo-
dowej Komisji Wyborczej, informując ich, że kandydat na senatora w Okręgu Wybor-
czym nr 21 Zbigniew S. na dzień przed wyborami wycofał swoją kandydaturę i zrezy-
gnował z kandydowania do Senatu. Po przekazaniu Komisji takiej informacji, jej
przewodniczący Marian L. i wszyscy wprowadzeni przez niego w błąd członkowie
Komisji, udzielali wyborcom informacji o rezygnacji Zbigniewa S. z ubiegania się o
mandat w wyborach do Senatu i w wyniku takiego działania kandydat ten w obwodzie
wyborczym nr 7 nie otrzymał żadnego głosu, co zostało ustalone w protokole głoso-
wania oraz zestawieniu wyników głosowania w obwodzie. W protokołach tych na po-
zycji dziesiątej przy nazwisku Zbigniew S. nie wpisano żadnej liczby, pozostawiając
niewypełnione miejsce. Ponadto wnoszący protest podkreślili, że Marian L. działał na
szkodę kandydata Polskiego Stronnictwa Ludowego Zbigniewa S. również w ten
sposób, że zakazał członkom Komisji wpisania do protokołu głosowania liczby gło-
sów, które mimo błędnej informacji, zostały oddane na tego kandydata.
Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej ustosunkowując się do prote-
stu stwierdził, że informacja o zdarzeniu będącym jego podstawą jest mu znana wy-
łącznie z treści protestu przekazanego przez Sąd Najwyższy i dlatego Komisja nie
może odnieść się do prawdziwości opisu tego zdarzenia. Jeśli okazałoby się, że stan
faktyczny jest zgodny z prawdą, to zdaniem Państwowej Komisji Wyborczej należy
stwierdzić, iż w czasie głosowania w obwodzie nr 7 w gminie O. zostały naruszone
przepisy Ordynacji wyborczej, a prawdopodobnie zostało popełnione przestępstwo
przeciwko wyborom. Jednocześnie Państwowa Komisja Wyborcza dokonała zesta-
wienia liczby głosów oddanych w obwodzie nr 7 w gminie O. z liczbą głosów uzyska-
nych w okręgu wyborczym nr 21 przez kandydatów na senatorów, z którego wynika,
że jeśli nawet naruszenie takie miało miejsce, to nie mogło ono mieć wpływu na wy-
nik wyborów. Wniosek taki Państwowa Komisja Wyborcza wyprowadziła z uwzględ-
nienia różnicy w liczbie głosów uzyskanych przez kandydatów na senatorów w tym
okręgu oraz udziału 305 wyborców w głosowaniu w obwodzie nr 7, których zachowa-
nia wyborcze, jeśli nawet wszystkie byłyby korzystne dla Zbigniewa S., to i tak nie
zmieniłyby wyniku wyborów w tym okręgu. Konkludując przewodniczący Państwowej
Komisji Wyborczej wniósł o wydanie opinii, w razie potwierdzenia prawdziwości za-
rzutów zawartych w proteście, iż stwierdzone naruszenie prawa nie miało wpływu na
wynik wyborów.
Przewodniczący Okręgowej Komisji Wyborczej w K. również stwierdził, że
zdarzenie nie jest mu znane. Stwierdził, że z żadnych obwodów głosowania nie
wpłynęły sygnały, aby podobne zdarzenia miały miejsce. Wynik głosowania w obwo-
dzie nr 7 w gminie O. nie mógł wpłynąć na wynik wyborów do Senatu w Okręgu Wy-
borczym w K.
Prokurator Generalny nie zajął stanowiska w sprawie.
Sąd Najwyższy przeprowadził postępowanie dowodowe i w drodze pomocy
sądowej przesłuchał świadków: Dariusza L., Beatę S., Edytę J., Marię B., Waldemara
B., Katarzynę Z., Mariana L., Zbigniewa S., Janusza P., Jerzego B., Janusza H., Jó-
zefa W., Bogusławę W., Józefa W., Eugeniusza W. na okoliczności przebiegu zda-
rzeń wskazanych w proteście wyborczym.
Świadkowie Dariusz L., Beata S., Edyta J., Maria B., Waldemar B., Katarzyna
Z. byli członkami Obwodowej Komisji Wyborczej nr 7 w M. i zgodnie potwierdzili, że
w dniu wyborów 23 września 2001 r., po przywiezieniu i sprawdzeniu kart do głoso-
wania, około godziny 630, przewodniczący komisji Marian L. poinformował ich, że w
ostatniej chwili wycofał swoją kandydaturę Zbigniew S. kandydat Polskiego Stron-
nictwa Ludowego do Senatu, którego nazwisko umieszczone było na liście pod pozy-
cją numer 10. Wszyscy świadkowie potwierdzili również, że od momentu przekazania
im tej wiadomości, informowali głosujących wyborców o rezygnacji Zbigniewa S. z
kandydowania do Senatu oraz zgodnie stwierdzili, że mimo tej informacji były głosy
oddane na tego kandydata. Jednakże na polecenie Przewodniczącego Komisji, który
powiedział im, że są to głosy nieważne i należy je traktować tak jakby w ogóle nie
padły, głosy te nie zostały policzone i wpisane do protokołu. Świadek Edyta J. ze-
znała, że przybyła do lokalu wyborczego przed Marianem L. i od razu oddała swój
głos na Zbigniewa S. Przewodniczący Komisji Marian L. około godziny 630 w towa-
rzystwie innego członka - Eugeniusza W. - powiedział, żeby informować wyborców,
by nie głosowali na kandydata Polskiego Stronnictwa Ludowego Zbigniewa S., który
w ostatniej chwili zrezygnował z kandydowania do Senatu. Świadek Edyta J. zeznała
również, że zarówno ona, jak i Zbigniew S., który był członkiem komisji z ramienia
Polskiego Stronnictwa Ludowego, byli zdziwieni tym faktem, jednakże uwierzyli Ma-
rianowi L., ponieważ jako przewodniczący komisji odbył stosowne przeszkolenie i
wiedział jak postąpić w takiej sytuacji. Ponadto jego odpowiedź na stawiane przez
nich pytania co do okoliczności rezygnacji Zbigniewa S. była stanowcza i przekonu-
jąca. Z tych powodów wszyscy członkowie komisji udzielali wyborcom informacji
przekazanej im przez Mariana L. Świadek Edyta J. uczestniczyła również w liczeniu
głosów. W związku z tym, że w obwodzie pomimo powyższej informacji oddano głosy
na Zbigniewa S. miała wątpliwości, czy w protokole przy nazwisku tego kandydata
zamieścić informację, że został on skreślony, czy też wpisać, że nie otrzymał on żad-
nych głosów. Na jej prośbę Marian L. dzwonił do Urzędu Gminy i innych lokali wybor-
czych, a następnie z dokumentami pojechał do Urzędu Gminy dowiedzieć się co na-
leży wpisać w protokole i gdy wrócił powiedział członkom komisji, że wszystko jest w
porządku.
Świadek Marian L. zaprzeczył, by w dniu wyborów informował członków Ob-
wodowej Komisji Wyborczej, której przewodniczył, o tym że z udziału w wyborach
wycofał się Zbigniew S., gdyż w ogóle nie zna takiego nazwiska. Marian L. zeznał, że
w wywieszonym rano obwieszczeniu wyborczym było zakreślone, że na liście do Se-
natu pozycja numer 10 została wykreślona, a pełnomocnik Zdzisław W., który przy-
wiózł materiały do wyborów poinformował ich, żeby wywiesili informację, iż w ostat-
niej chwili wycofano z wyborów do Sejmu listę nr 12. Marian L. podkreślił, że to Zbi-
gniew S. tłumaczył wyborcom na kogo nie należy głosować i mówił im coś o liście
numer 12 oraz o pozycji numer 10, jednakże on jako przewodniczący komisji nie in-
terweniował. Co do liczenia głosów świadek ten zeznał, że brał udział w liczeniu gło-
sów do Sejmu, natomiast z całą pewnością nie liczył głosów do Senatu. Na pytanie,
co wpisać do protokołu przy nazwisku Zbigniew S. powiedział, że jeśli kandydat zre-
zygnował, gdyż taki właśnie wniosek wysnuł na podstawie zachowania komisji, to
głosy na niego oddane są nieważne.
Świadek Zbigniew S. stwierdził, że około 630 Marian L. poinformował członków
komisji, że nie można głosować na Zbigniewa S. kandydata numer 10 z listy do Se-
natu, gdyż zrezygnował on z ubiegania się o mandat senatora. Świadek Zbigniew S. i
pozostali członkowie komisji uznali, że jest to informacja wiarygodna, gdyż została
podana przez osobę cieszącą się w ich społeczności dużym autorytetem i dlatego
przekazywali ją wszystkim głosującym w tym lokalu wyborczym. Świadek Zbigniew S.
potwierdził również, że podczas liczenia głosów okazało się, że są głosy oddane na
Zbigniewa S., jednakże na polecenie przewodniczącego komisji głosy te zostały po-
traktowane, tak jakby ich w ogóle nie było.
Świadek Janusz P. dnia 23 września 2001 r. głosował w lokalu Obwodowej
Komisji Wyborczej w M. i potwierdził, że Marian L. osobiście poinformował go, że nie
można głosować na kandydata z pozycji 10, a następnie na jego pytanie czy chodzi o
pana Zbigniewa S. uzyskał potwierdzenie. Podobnie świadkowie Jerzy B., Janusz H.,
Józef W., Bogusława W., Józef W., Eugeniusz W. uzyskali od komisji informację, że
kandydat do Senatu Zbigniew S. zrezygnował i w tej sytuacji oddali głos na inną
osobę, chociaż chcieli głosować właśnie na tego kandydata. Potwierdzili również, że
następnego dnia dowiedzieli się, iż w innych obwodach głosowano na Zbigniewa S.,
który nie wycofał się z wyborów.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Analizując powyższe zeznania należy stwierdzić, że podczas głosowania w lo-
kalu Obwodowej Komisji Wyborczej w M. doszło do poinformowania wyborców, że
kandydat na senatora Zbigniew S. zrezygnował z udziału w wyborach do Senatu.
Jest to fakt przyznany przez wszystkich przesłuchanych świadków. Rozbieżności
dotyczą natomiast okoliczności w jakich to nastąpiło. Dla oceny czy doszło do naru-
szenia przepisów, nie jest jednak ważne kto i w jaki sposób przekazał błędną infor-
mację, jak również z jakich powodów tak postąpił, lecz istotny jest fakt błędnego in-
formowania wyborców o rezygnacji tego kandydata, a następnie potraktowania gło-
sów na tego kandydata jako nieoddanych.
W tej sytuacji należy stwierdzić, że protest jest zasadny, gdyż podczas głoso-
wania w obwodzie nr 7 w M., gmina O., miało miejsce naruszenie przepisów ustawy
z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i
do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm.). Zgodnie z art.
153 i 158 tej ustawy, stosowanych w wyborach do Senatu poprzez jej art. 190, w
przypadku wycofania zgody na kandydowanie, okręgowa komisja wyborcza skreśla
kandydata z zarejestrowanej listy. O skreśleniu kandydata okręgowa komisja wybor-
cza zawiadamia niezwłocznie osobę zgłaszającą listę i Państwową Komisję Wybor-
czą oraz wyborców, w formie obwieszczenia. Jeżeli rezygnacja ma miejsce już po
wydrukowaniu kart do głosowania okręgowa komisja wyborcza skreśla z listy nazwi-
sko kandydata, pozostawiając je na kartach do głosowania. Informację o skreśleniu
oraz o warunkach decydujących o ważności głosu oddanego na takiej karcie podaje
się do wiadomości publicznej w formie obwieszczenia i zapewnia jego rozplakatowa-
nie w lokalach wyborczych w dniu głosowania. Jest oczywiste, że czynności tych nie
dokonano w odniesieniu do kandydatury Zbigniewa S., który nie zrezygnował z kan-
dydowania. Członkowie obwodowej komisji wyborczej, udzielając wyborcom infor-
macji o rezygnacji kandydata naruszali w sposób oczywisty wskazane przepisy, gdyż
bez dokonania określonych w nich czynności udzielanie takich informacji było niedo-
puszczalne. Naruszony został także art. 203 ust. 1 pkt 4 Ordynacji wyborczej, zgod-
nie z którym ustalając wyniki głosowania w obwodzie, obwodowa komisja wyborcza
oblicza liczbę głosów ważnych z kart ważnych oddanych na poszczególnych kandy-
datów na senatorów. Tymczasem w obwodzie nr 7 w M., gmina O., obwodowa ko-
misja wyborcza nie uznała głosów ważnie oddanych na Zbigniewa S.
Sąd Najwyższy uznał, że wskazane naruszenia przepisów Ordynacji nie miały
wpływu na wynik wyborów do Senatu, co wynika z zestawienia liczby głosów odda-
nych w obwodzie nr 7 w gminie O. z liczbą głosów uzyskanych w okręgu wyborczym
nr 21 przez kandydatów na senatorów. W okręgu tym wybierano 2 senatorów spo-
śród 11 kandydatów. Zbigniew S. zajął szóste miejsce, przy czym różnica pomiędzy
nim a kandydatem, który zajął pierwsze miejsce wyniosła 36.572 głosy, a kandyda-
tem, który uplasował się na drugim miejscu 23.530 głosy. W M. na 633 osoby upraw-
nione do głosowania udział w wyborach wzięło 305 wyborców. W tej sytuacji należy
stwierdzić, że jakiekolwiek zachowania wyborcze, chociażby wszystkie z nich pole-
gały na oddaniu głosu na Zbigniewa S., nie mogły mieć wpływu na wynik wyborów w
okręgu.
========================================