Postanowienie z dnia 23 października 2000 r.
III SW 70/00

Warunkiem koniecznym dopisania do spisu wyborców w dniu głosowa-
nia obywatela polskiego stale zamieszkującego za granicą (art. 39a pkt 3
ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Pols-
kiej - jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 47, poz. 544) jest posiadanie ważnego
polskiego paszportu.


Przewodniczący: SSN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Beata Gudowska,
Katarzyna Gonera ( sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 października 2000 r. na posiedze-
niu niejawnym sprawy z protestu Krystyny K.-K. przeciwko wyborowi Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej

p o s t a n o w i ł:

pozostawić protest bez dalszego biegu.

U z a s a d n i e n i e


Pismem z dnia 6 października 2000 r. Krystyna K.-K. przebywająca w Norwe-
gii wniosła skierowane do Państwowej Komisji Wyborczej ,,zażalenie w związku z
mającymi się odbyć 8/X.00 wyborami na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej". Pis-
mo to, nadane w norweskim urzędzie pocztowym w dniu 6 października 2000 r. na
adres Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Oslo, wpłynęło w dniu 9 października
2000 r. do Wydziału Konsularnego tejże Ambasady, który potraktował je jako protest
przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i przesłał do Sądu Naj-
wyższego, informując jednocześnie, że składająca protest nie posiada ważnego pols-
kiego paszportu. W swoim piśmie Krystyna K.-K. zakwestionowała przepisy obowią-
zującej ,,ordynacji wyborczej" uzależniające umieszczenie w spisie wyborców oby-
watela polskiego przebywającego na stałe za granicą od posiadania przez niego
ważnego polskiego paszportu. Twierdziła, że chociaż posiada polskie obywatelstwo
nie została ,,umieszczona na liście głosujących" (tj. wpisana do sporządzonego przez
konsula spisu wyborców), przez co została pozbawiona prawa udziału w głosowaniu
w wyborach prezydenckich w dniu 8 października 2000 r., a to oznacza pozbawienie
jej najistotniejszego prawa wynikającego z obywatelstwa polskiego. Twierdziła rów-
nież, że przebywa w Norwegii na stałe od 1973 r. jako żona obywatela norweskiego,
nie zrzekła się jednak obywatelstwa polskiego. Przyznała, że została poinformowana
przez Wydział Konsularny Ambasady RP w Oslo, iż nie została wpisana do spisu
wyborców, ponieważ jej konsularny paszport stracił ważność i nie posiada wiarygod-
nego dowodu stwierdzającego posiadanie polskiego obywatelstwa.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zgodnie z art. 129 ust. 2 Konstytucji RP wyborcy przysługuje prawo zgłosze-
nia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczy-
pospolitej na zasadach określonych w ustawie. Zasady te regulują przepisy art. 72 i
73 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Pols-
kiej (jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 47, poz. 544, zwanej dalej ustawą), przy czym
zgodnie z art. 74 ust. 1 ustawy Sąd Najwyższy pozostawia bez dalszego biegu pro-
test wniesiony przez osobę do tego nieuprawnioną w myśl art. 72 ust. 2 lub niespeł-
niający warunków określonych w art. 73 ustawy.
Zgodnie z art. 73 ust. 1 ustawy protest wnosi się na piśmie do Sądu Najwyż-
szego nie później niż w ciągu 3 dni od podania wyników wyborów do publicznej wia-
domości przez Państwową Komisję Wyborczą, a nadanie w tym terminie protestu w
polskim urzędzie pocztowym jest równoznaczne z wniesieniem go do Sądu Najwyż-
szego. Zgodnie z art. 73 ust. 2 ustawy w odniesieniu do wyborcy przebywającego za
granicą wymóg wniesienia protestu w terminie uważa się za spełniony, jeżeli protest
został w tym czasie złożony właściwemu terytorialnie konsulowi.
Termin do złożenia protestu rozpoczyna bieg od podania wyników wyborów do
publicznej wiadomości przez Państwową Komisję Wyborczą, a więc od obwieszcze-
nia przez tę Komisję, kto został wybrany na Prezydenta Rzeczypospolitej. Protest
może być bowiem skierowany tylko przeciwko wyborowi konkretnej osoby na Prezy-
denta Rzeczypospolitej Polskiej. Państwowa Komisja Wyborcza podała wyniki wybo-
rów do publicznej wiadomości 9 października 2000 r. o godz. 2100, tymczasem w
rozpoznawanej sprawie protest Krystyny K.-K. wpłynął do Wydziału Konsularnego
Ambasady RP w Oslo 9 października 2000 r. przed obwieszczeniem przez Komisję,
kto został wybrany na Prezydenta. Jak wynika z uchwały składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 23 października 1995 r., III SW 8/95 (OSNAPiUS 1995 nr
24, poz. 304), mającej moc zasady prawnej, która w tym zakresie zachowała aktual-
ność, termin do wniesienia protestu przeciwko wyborowi Prezydenta określony w art.
73 ust. 1 ustawy rozpoczyna bieg następnego dnia po dniu podania przez Państwo-
wą Komisję Wyborczą do publicznej wiadomości obwieszczenia o wyniku wyborów.
Protest wniesiony w dniu 9 października 2000 r. jest zatem przedwczesny jako zło-
żony przed oficjalnym obwieszczeniem wyniku wyborów. Oznacza to, że protest ten
należało pozostawić bez dalszego biegu na podstawie art. 74 ust. 1 ustawy, ponie-
waż nie spełnia on warunków określonych w art. 73 ust. 1 ustawy.
Przepis art. 72 ust. 2 ustawy stanowi, że protest może wnieść wyborca, który
w dniu wyborów był umieszczony w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowa-
nia. Nie jest zatem uprawniona do wniesienia protestu osoba, która w dniu wyborów
nie była umieszczona w spisie wyborców w żadnym z obwodów głosowania, nawet
jeżeli będąc obywatelem polskim miała prawo wybierania określone w art. 2 ustawy.
Z kolei przepis art. 73 ust. 2 zdanie drugie ustawy stanowi, że wyborca przebywający
za granicą obowiązany jest dołączyć do protestu zawiadomienie o ustanowieniu
swojego pełnomocnika zamieszkałego w kraju lub pełnomocnika do doręczeń za-
mieszkałego w kraju, pod rygorem pozostawienia protestu bez biegu.
Jeżeli nawet protest Krystyny K.-K. zostałby wniesiony w terminie określonym
w art. 73 ust. 1 ustawy, chociaż faktycznie sporządzono go i wysłano pocztą w dniu 6
października 2000 r., a więc przed dniem wyborów (dniem głosowania), konsulowi
zaś złożono go przed dniem podania wyników wyborów do wiadomości publicznej
przez Państwową Komisję Wyborczą, to protest ten należałoby pozostawić bez dal-
szego biegu jako wniesiony przez osobę nieuprawnioną i ponadto niespełniający wa-
runku określonego w art. 73 ust. 2 zdanie drugie ustawy.

Ustawa reguluje tryb sporządzania spisów wyborców oraz przewiduje środki
prawne realizowania przez obywatela prawa do umieszczenia go w takim spisie.
Zgodnie z art. 36 ust. 1 wyborcy przebywający za granicą i posiadający ważne pols-
kie paszporty wpisywani są do spisu wyborców sporządzanego przez właściwego
terytorialnie konsula. W przypadku pominięcia w spisie wyborców osoba zaintereso-
wana może wnieść reklamację w trybie określonym w art. 38 i 39 ustawy. Zgodnie z
art. 39 ust. 3 ustawy reklamacje w sprawach spisu wyborców dotyczącego osób
przebywających za granicą rozpatruje konsul. Decyzja podjęta przez konsula w takiej
sprawie jest ostateczna.

Jak wynika z pisma Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Oslo Krystyna
K.-K. została pominięta w spisie wyborców, ponieważ nie posiadała ważnego pols-
kiego paszportu. Z pisma zainteresowanej - potraktowanego przez Wydział Konsu-
larny jako protest przeciwko wyborowi Prezydenta - nie wynika, czy zainteresowana
wyczerpała tryb reklamacyjny przewidziany w art. 38 i 39 ust. 3 ustawy. Jeżeli trybu
tego nie wyczerpała, mogła wziąć udział w wyborach tylko w przypadku dopisania jej
przez obwodową komisję wyborczą w dniu głosowania do spisu wyborców w sposób
określony w art. 39a pkt 3 ustawy. Warunkiem koniecznym dopisania do spisu wy-
borców w tym trybie jest jednak posiadanie przez obywatela polskiego stale za-
mieszkującego za granicą ważnego polskiego paszportu. Składająca protest nie
podważa stanowiska konsula co do tego, że nie posiada ważnego polskiego pasz-
portu, kwestionuje natomiast samą regulację ustawową - zawartą w ustawie o wybo-
rze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej - uzależniającą umieszczenie obywatela
polskiego stale przebywającego za granicą w spisie wyborców w jednym z obwodów
głosowania od posiadania przez niego ważnego polskiego paszportu.

Skoro wnosząca protest nie była umieszczona w dniu wyborów w spisie wy-
borców, nie jest osobą uprawnioną do wniesienia protestu (art. 72 ust. 2 ustawy).
Ponadto nie dołączyła do protestu zawiadomienia o ustanowieniu swojego pełno-
mocnika lub pełnomocnika do doręczeń zamieszkałego w kraju (art. 73 ust. 2
ustawy), co sprawia, że jej protest nie spełnia wymogów ustawowych.

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 74
ust. 1 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
========================================