Postanowienie z dnia 7 grudnia 2005 r.
III SW 67/05

Stwierdzenie, że wyborcy udzielali poparcia, składając podpisy na wyka-
zie zawierającym nazwę komitetu wyborczego, ale bez wskazania imienia i na-
zwiska kandydata na senatora, oznacza dostateczne uprawdopodobnienie po-
pełnienia przestępstwa dopuszczenia się nadużycia w sporządzaniu list z pod-
pisami obywateli zgłaszających kandydatów w wyborach (art. 248 pkt 6 k.k.)
jako podstawy protestu wyborczego.

Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Barbara Wagner (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 grudnia
2005 r. sprawy z protestu wyborczego Zbigniewa N. przeciwko ważności wyborów
do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

p o s t a n o w i ł:

wyrazić opinię, że:
1. protest jest zasadny w części dotyczącej popełnienia przestępstwa z art.
248 pkt 6 k.k., co mogło mieć wpływ na wynik wyborów do Senatu Rzeczypospolitej
Polskiej w Okręgu wyborczym nr 32 w Kielcach;
2. w pozostałym zakresie protest jest bezzasadny.

U z a s a d n i e n i e


W proteście przeciwko ważności wyborów do Senatu Rzeczypospolitej Pol-
skiej, przeprowadzonych w dniu 25 września 2005 r. w okręgu nr 32 w Kielcach Zbi-
gniew N. zarzucił, że przy sporządzaniu list poparcia, w okresie poprzedzającym wy-
bory, dopuszczono się przestępstwa z art. 248 k.k. Przestępstwo to polegało na zbie-
raniu podpisów wyborców na wykazach niezawierających nazwisk osób kandydują-
cych na senatorów. Jego zdaniem, Okręgowa Komisja Wyborcza nie powinna była
zarejestrować kandydatów Samoobrony RP, a to Kazimierza C., Elżbiety M. i Jana
S., albowiem ich nazwiska zostały wpisane na listy poparcia ,,ręcznie i w ostatniej
chwili". Wskazał, że ilość głosów oddanych na kandydatów Samoobrony RP mogła
wpłynąć na ,,ostateczny wynik głosowania". Podniósł również, że komitety wyborcze
Prawo i Sprawiedliwość oraz Platforma Obywatelska dopuściły się ,,przestępstwa
finansowania kampanii wyborczej z pominięciem Centralnego Funduszu Wyborcze-
go". W konkluzji wnosił o unieważnienie wyborów w okręgu wyborczym nr 32.

Odnosząc się do treści zarzutów, Przewodniczący Okręgowej Komisji Wybor-
czej w Kielcach twierdził, że w dniu 16 sierpnia 2005 r. pełnomocnik Komitetu wy-
borczego Samoobrony RP - Zofia Kubicka złożyła wnioski o rejestrację trzech kandy-
datów na senatorów. Do każdego wniosku zostały załączone wykazy z podpisami
wyborców popierających kandydata. W przypadku Elżbiety M. wykaz zawierał 4.780
podpisów, Kazimierza C. 4.883 podpisy i Jana S. 4.548 podpisów. Liczba przedłożo-
nych podpisów znacznie przekraczała wymóg ustalony w art. 196 ust. 1 ustawy Or-
dynacja wyborcza do Sejmu i Senatu RP. Okręgowa Komisja Wyborcza uznała, że
złożone wnioski i załączone wykazy z podpisami wyborców spełniały wymogi for-
malne i w dniu 16 sierpnia 2005 r. dokonała rejestracji powołanych kandydatów w
okręgu wyborczym nr 32. Ponieważ Prokuratura Rejonowa w Kielcach prowadzi
śledztwo w sprawie o przestępstwo z art. 248 k.k. z zawiadomienia Zbigniewa N.,
Komisja odstąpiła od złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestęp-
stwa. W dacie rejestracji kandydatów, wobec stwierdzenia spełnienia wymogów for-
malnych, nie zachodziły podstawy do kwiestionowania przez Komisję założonych
dokumentów. Zaznaczył, że organ wyborczy nie posiada instrumentów prawnych
umożliwiających sprawdzenie prawdziwości trybu przygotowania dokumentów wy-
maganych do rejestracji. Przewodniczący Okręgowej Komisji Wyborczej w Kielcach
wyraził pogląd, że na obecnym etapie brak jest przesłanek do skutecznego kwestio-
nowania zgodności z prawem przedłożonych dokumentów do rejestracji. Żaden ze
wskazanych w proteście kandydatów nie uzyskał mandatu senatora w okręgu wybor-
czym nr 32. W konkluzji wnosił o oddalenie protestu.

Państwowa Komisja Wyborcza podzieliła pogląd i argumentację wyrażone
przez Przewodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej w Kielcach w kwestii reje-
stracji kandydatów zgłaszanych przez Komitet Wyborczy Samoobrona RP. Skoro
dokumenty przedłożone Okręgowej Komisji Wyborczej spełniały wymogi Ordynacji
wyborczej, to Komisja nie miała podstaw do niezarejestrowania kandydatów. Zda-
niem Państwowej Komisji Wyborczej, wnoszący protest nie udowodnił, ani nawet nie
uprawdopodobnił, że doszło do popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom. Dla-
tego do ,,czasu ostatecznego rozstrzygnięcia przez organy prowadzące postępowa-
nie w omawianej sprawie, czy doszło do naruszenia przepisów Ordynacji wyborczej i
kodeksu karnego należy domniemywać, że zgłoszenia kandydatów na senatorów
dokonane przez Komitet Wyborczy Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej były prawi-
dłowe, a ich zarejestrowanie przez Okręgową Komisję Wyborczą zgodne z przepi-
sami Ordynacji wyborczej". Państwowa Komisja Wyborcza wyraziła opinię, że nie ma
podstaw do kwestionowania ważności wyborów do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
w okręgu wyborczym nr 32.
Prokurator Generalny wniósł o ,,wydanie postanowienia zawierającego opinię,
że podniesiony w proteście zarzut popełnienia przestępstwa przy sporządzaniu list
poparcia dla kandydatów na senatorów nie miał wpływu na wynik wyborów". Pod-
niósł, że jakakolwiek decyzja podjęta w następstwie przeprowadzonego w sprawie o
nadużycia popełnione przy sporządzaniu list poparcia postępowania przygoto-
wawczego nie może mieć wpływu na wynik wyborów. Wbrew stanowisku wnoszące-
go protest, znacząca liczba głosów oddanych na kandydatów Samoobrony RP w
okręgu wyborczym nr 32 ,,przemawia przeciwko argumentacji protestu".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 196 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46,
poz. 499 ze zm., powoływanej dalej jako ,,Ordynacja wyborcza"), zgłoszenie kandy-
data na senatora powinno być poparte podpisami co najmniej 3.000 wyborców; wy-
kaz podpisów musi zawierać na każdej stronie nazwę komitetu wyborczego zgłasza-
jącego kandydata, numer okręgu wyborczego, w którym kandydat jest zgłaszany,
oraz adnotację o udzieleniu poparcia kandydatowi na senatora wskazanego z imienia
i nazwiska wraz z nazwą komitetu wyborczego zgłaszającego kandydaturę.
Wbrew stanowisku Państwowej Komisji Wyborczej, wnoszący protest przed-
stawił wystarczające dowody na poparcie zgłaszanych zarzutów. Uprawdopodobnił,
że w okręgu wyborczym nr 32 mogło dojść do nadużyć przy sporządzaniu list popar-
cia dla kandydatów zgłoszonych przez komitet wyborczy Samoobrona RP. Podał, że
z jego zawiadomienia Prokuratura Okręgowa w Kielcach prowadzi postępowanie
przygotowawcze w sprawie o przestępstwo z art. 248 pkt 6 k.k. [...]. Wystarczającą
przesłanką przemawiającą za zasadnością zarzutów podnoszonych przez Zbigniewa
N. jest wszczęcie śledztwa. Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje się wszak
jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa (art. 303 k.p.k.).
Muszą zatem istnieć dowody wskazujące na popełnienie przestępstwa, czyli upraw-
dopodobniające jego popełnienie. Załączone do akt postępowania przygoto-
wawczego przez jednego ze świadków kserokopie wykazów podpisów wyborców z
okręgu wyborczego nr 32 określają wprawdzie wyraźnie drukowanymi literami komi-
tet wyborczy zgłaszający kandydatów, niemniej jednak nie zawierają imienia i nazwi-
ska kandydatów na senatorów. Nagłówek każdej ze stron wykazów brzmi: ,,Komitet
Wyborczy Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej Okręg wyborczy nr 32", a nadto za-
wiera informację, że kandydat zgłaszany jest przez ten komitet wyborczy w wyborach
do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 25 września 2005 r.
Oznacza to, że wyborcy udzielali poparcia kandydatowi konkretnego komitetu wy-
borczego - Samoobrony RP. Chociaż wyborcy nie znali imienia i nazwiska kandydata
na senatora, wyrazili chęć poparcia dla jakiejkolwiek osoby zgłaszanej przez Samo-
obronę RP. Bez znaczenia dla udzielających poparcie była, jak można sądzić, toż-
samość kandydata. Uchybienie polegające na pominięciu imienia i nazwiska kandy-
dującego na liście poparcia nie miało zatem wpływu na wynik wyborów w tym sensie,
że nawet jeśli wyborcy nie zdecydowaliby się udzielić poparcia na konkretne osoby
(Kazimierza C., Elżbietę M. i Jana S.), to z pewnością udzieliliby go innym kandyda-
tom, pod warunkiem, że zostaliby oni zgłoszeni przez komitet wyborczy Samoobrona
RP.
O ile można by twierdzić, że samo naruszenie art. 196 Ordynacji wyborczej
nie miało wpływu na wynik wyborów, to na pewno wpływ na wynik wyborów mogło
mieć zgłoszenie przez komitet wyborczy Samoobrona RP trzech określonych kandy-
datów. Kazimierz C., Elżbieta M. i Jan Stanisław S. nie uzyskali wprawdzie manda-
tów, ale liczba oddanych na nich głosów była znacząca w stosunku do ważnie odda-
nych głosów (363.662) i wynosiła odpowiednio: 48.954, 56.693 i 52.406. Mając na
uwadze, że wybory do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej mają charakter spersonifi-
kowany, nie można wykluczyć, że w razie zgłoszenia przez komitet wyborczy Samo-
obrona RP kandydatów innych niż powołani, wynik wyborów mógłby przedstawiać
się odmiennie.

Wedle art. 79 ust. 3 Ordynacji wyborczej, wnoszący protest powinien
sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera
swoje zarzuty. O ile okoliczność nadużyć przy sporządzaniu list poparcia dla kandy-
datów komitetu wyborczego Samoobrona RP została uprawdopodobniona i poparta
dowodami, to nie zasługuje na uwzględnienie zarzut wnoszącego protest w tej czę-
ści, w której dotyczy on kandydatów komitetu wyborczego Prawa i Sprawiedliwości
oraz Platformy Obywatelskiej. Zbigniew N. przedstawia jedynie swoje przypuszcze-
nia podając, że prowadzenie kampanii wyborczej ,,przy pomocy nielegalnych środ-
ków również mogło zwiększyć poparcie kandydata PO - Michała O.". Gołosłowne
pozostają jego twierdzenia o dopuszczeniu się przez kandydatów komitetu wybor-
czego Prawo i Sprawiedliwość ,,przestępstwa finansowania kampanii wyborczej z
pominięciem Centralnego Funduszu Wyborczego". Prawo wyborcy do wniesienia
protestu nie oznacza, że może on pisać o czymkolwiek, co wiązałoby się z wyborami,
lecz powinien wykazać fakty naruszenia przepisów Ordynacji wyborczej w zakresie
ustalonym w art. 78 ust. 1 tej Ordynacji i ,,sformułować zarzuty", co oznacza: ,,sprecy-
zować je, określić". Obowiązkiem wnoszącego protest jest ponadto ,,przedstawienie"
dowodów, które to wyrażenie oznacza: ,,dawać do obejrzenia, prezentować" (por.
niepublikowane orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2001 r., III SW
128/01).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 80 ust. 1 i ust.
2 Ordynacji wyborczej wydał opinię o zasadności zarzutów protestu w części doty-
czącej popełnienia przestępstwa z art. 248 pkt 6 k.k. , co mogło mieć wpływ na wynik
wyborów w okręgu nr 32, zaś w pozostałym zakresie uznał protest za bezzasadny.
========================================