Postanowienie z dnia 6 października 1995 r.
III SW 4/95

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym w dniu 6 października
1995 r. z udziałem: Jana J. pełnomocnika Bolesława T. oraz przedstawiciela
Państwowej Komisji Wyborczej Jana Kacprzaka - odwołania Jana J. pełnomocnika
Bolesława T. od uchwały Państwowej Komisji Wyborczej odmawiającej rejestracji
Bolesława T. jako kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

p o s t a n o w i ł :

o d d a l i ć odwołanie.

U z a s a d n i e n i e

Dnia 14 września 1995 r. Państwowa Komisja Wyborcza podjęła uchwałę o
odmowie rejestracji Bolesława T. jako kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej i wyznaczyła termin do dnia 28 września do usunięcia wad zgłoszenia pole-
gających m.in. na niedołączeniu do niego wykazu podpisów co najmniej 100.000 wy-
borców popierających zgłoszenie kandydata.
W uchwale z dnia 2 października 1995 r. Państwowa Komisja Wyborcza
odmówiła rejestracji Bolesława T. jako kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej w wyborach zarządzonych na dzień 5 listopada 1995 r., w związku z niedo-
pełnieniem warunku określonego w art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o
wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dziennik Ustaw z 1990 r., Nr 67, poz.
398 ze zm.) przez usunięcie do dnia 28 września 1995 r., tj. w terminie wskazanym w
uchwale Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 14 września 1995 r., tej wady zgłoszenia
dokonanego w dniu 11 września 1995 r., która polegała na niedołączeniu wykazu co
najmniej 100 tysięcy wyborców popierających osobistymi podpisami zgłoszenie kan-
dydata. Komisja stwierdziła także nieusuwalność tej wady ze względu na upływ w dniu
28 września 1995 r. terminu zgłaszania kandydatów na Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej.
Od uchwały tej odwołał się do Sądu Najwyższego pełnomocnik kandydata Jan J.
W odwołaniu stwierdzono, że kandydat złożył 123.650 podpisów popierających go osób
i spełnił tym samym warunki do zarejestrowania. Odwołujący się postawił zarzut, że
wykorzystując chwilową nieobecność pełnomocnika kandydata na Prezydenta RP,
Państwowa Komisja Wyborcza uznała około połowę tych podpisów za nieprawdziwe.
Odwołanie zawiera także sugestię, że powodem niezarejestrowania Bolesława T. była
okoliczność, że wśród kandydatów na Prezydenta RP jest on jedynym przeciwnikiem
NATO. Odwołujący się wniósł o zarejestrowanie Bolesława T. jako kandydata na
Prezydenta RP podnosząc ponadto, że wymaga tego sprawiedliwość społeczna i
sytuacja polityczna, nie tolerująca już od dłuższego czasu blokowania ruchu
narodowego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 42 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezy-
denta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 67, poz. 398 ze zm.) w razie uznania odmo-
wy rejestracji kandydata na Prezydenta RP przez Państwową Komisję Wyborczą za
niezasadną, pełnomocnik kandydata może odwołać się do Sądu Najwyższego w
terminie 2 dni od daty odmowy rejestracji. Termin ten został w niniejszej sprawie
zachowany, nie jest natomiast zasadne zawarte w odwołaniu twierdzenie o przedsta-
wieniu Państwowej Komisji Wyborczej wymaganej ilości podpisów osób popierających
kandydata.
Według art. 40 ust. 2 ustawy o wyborze Prezydenta RP zgłoszenie kandydata
powinno być poparte osobistymi podpisami co najmniej 100 tysięcy wyborców. Sposób
przedstawienia tych podpisów Państwowej Komisji Wyborczej określa przepis art. 41
ust. 1 pkt 3 ustawy o wyborze Prezydenta RP, który stanowi, że zgłoszenie kandydata
na Prezydenta powinno zawierać wykaz wyborców popierających zgłoszenie,
zawierający czytelne wskazanie imion, nazwisk, wieku, adresu zamieszkania, numeru
dowodu osobistego, ewentualnie paszportu lub książeczki wojskowej wyborcy, który
udziela poparcia, składając na wykazie własnoręczny podpis; każda strona wykazu
powinna być opatrzona adnotacją: "udzielam poparcia kandydatowi na Prezydenta..
(nazwisko i imię kandydata)".
Przyczyną odmowy rejestracji kandydata było niezłożenie wykazu zawierającego
co najmniej 100 tysięcy własnoręcznych podpisów osób popierających zgłoszenie.
Państwowa Komisja Wyborcza ustaliła bowiem, że wśród przedstawionych przez
pełnomocnika kandydata materiałów znajdują się wykazy mające postać odbitek ksero-
graficznych, zawierające 39.282 podpisów wyborców. Dnia 29 września 1995 r. Pańs-
twowa Komisja Wyborcza sporządziła notatkę, w której stwierdzono, że wykazy
przedstawione w kserokopiach nie będą rejestrowane. Pełnomocnik kandydata podpisał
tę notatkę przyjmując ją do wiadomości bez zastrzeżeń. Po zakończeniu liczenia
podpisów osób popierających kandydata, które wykazało złożenie 59.171 podpisów
prawidłowych i 20.114 podpisów wadliwych, Państwowa Komisja Wyborcza umieściła
wykazy zawierające podpisy oryginalne w dwóch zaplombowanych workach, natomiast
wykazy stanowiące kserokopie umieszczono odrębnie w jednym worku, który także
został zaplombowany. Pełnomocnika kandydata powiadomiono o terminie posiedzenia
poświęconego sprawie rejestracji kandydata oraz pouczono o możliwości pisemnego
lub ustnego wniesienia zastrzeżeń związanych z liczeniem podpisów wyborców
popierających zgłoszenie kandydata. Zastrzeżenia do Państwowej Komisji Wyborczej
nie zostały wniesione.
Podczas postępowania przed Sądem Najwyższym pełnomocnik kandydata
wniósł o przeprowadzenie dowodu z oględzin wykazów podpisów będących odbitkami
kserograficznymi w celu sprawdzenia, czy nie znajdują się między nimi wykazy będące
oryginałami. Nie kwestionując wadliwości wykazów będących odbitkami ksero-
graficznymi pełnomocnik kandydata stwierdził, że nie wiedział o ich istnieniu. Dowód
przeprowadzono w ten sposób, że każda karta wykazu, zakwalifikowana przez
Państwową Komisję Wyborczą jako odbitka kserograficzna, została poddana oglę-
dzinom przez członków składu Sądu Najwyższego, przedstawiciela Państwowej Komisji
Wyborczej i pełnomocnika kandydata. Spośród ogółu poddanym oględzinom kart,
zawierających 39.282 podpisów, pełnomocnik kandydata zakwestionował 27 kart,
zawierających 269 podpisów. Jego zdaniem 19 kart, zawierających 190 podpisów, jest
kartami oryginalnymi, a dalszych 8 z 79 podpisami - mogło być wypełnione cienkopisem
i dlatego sprawiają one wrażenie odbitek kserograficznych. Sąd Najwyższy nie
przeprowadził dowodu z opinii biegłego dla ustalenia, czy zakwestionowane wykazy są
odbitkami kserograficznymi, czy oryginałami. Uczestnicy postępowania nie składali
bowiem wniosków w tej sprawie, a ustalenie charakteru spornych wykazów, ze względu
na znajdującą się na nich znikomą liczbę podpisów, nie jest istotne dla rozstrzygnięcia
sprawy. Celem postępowania przed Sądem Najwyższym nie jest precyzyjne ustalenie
ilości podpisów osób popierających kandydata, lecz stwierdzenie, czy tych podpisów
było co najmniej 100 tysięcy, a więc czy kandydat spełnił tę przesłankę rejestracji.
Sąd Najwyższy podziela pogląd Państwowej Komisji Wyborczej (nie kwestiono-
wany przez pełnomocnika kandydata), według którego odbitka kserograficzna nie może
być uznana za wykaz wyborców popierających zgłoszenie kandydata na Prezydenta
RP. Odbitka taka nie zawiera własnoręcznego podpisu wyborcy i z tego względu nie
może być uznana za dokument. Taka kwalifikacja prawna odbitek kserograficznych nie
powinna być zaskoczeniem dla pełnomocnika kandydata, albowiem w wyjaśnieniach
Państwowej Komisji Wyborczej, zamieszczonych w dzienniku "Rzeczpospolita" nr 154 z
dnia 5 lipca 1995 r. i nr 178 z dnia 2 sierpnia 1995 r. stwierdzono nawet, że wszystkie
podpisy na stronach wykazu będących kopiami będą traktowane jako złożone wadliwie.
Nie jest także uzasadniony zarzut uznania przez Państwową Komisję Wyborczą
około połowy podpisów za nieważne pod nieobecność pełnomocników kandydata.
Podczas składania dokumentów pełnomocnik kandydata został poinformowany, że przy
liczeniu podpisów może być obecny on osobiście lub pisemnie upoważnione przez
niego osoby, zaś ich nieobecność nie wstrzymuje liczenia podpisów. Ustawa o wyborze
Prezydenta RP nie nakazuje Państwowej Komisji Wyborczej liczenia podpisów tylko w
obecności pełnomocnika kandydata. Jego obecność przy tych czynnościach - lub osoby
przez niego wyznaczonej, co jest uzasadnione długim okresem czasu liczenia
podpisów, zależy wyłącznie od woli tych osób.
Nie mogą być także podstawą do uchylenia zaskarżonej uchwały przesłanki
społeczne lub polityczne, przemawiające - zdaniem odwołującego się - za rejestracją
kandydata. Warunki rejestracji kandydata określa ustawa o wyborze Prezydenta RP i
Państwowa Komisja Wyborcza - zgodnie z art. 3 ust. 2 Konstytucji RP, według którego
wszystkie organy władzy i administracji państwowej działają na podstawie przepisów
prawa - nie może stanowić w tym zakresie kryteriów pozaustawowych.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.

========================================