Postanowienie z dnia 8 marca 2005 r.
III SW 3/05

Państwa Komisja Wyborcza, podejmując uchwałę w sprawie przyjęcia
lub odrzucenia sprawozdania wyborczego (art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycz-
nia 2004 r. - Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego, Dz.U. Nr 25,
poz. 219), ma obowiązek stwierdzenia, czy pozyskanie lub wydatkowanie środ-
ków komitetu wyborczego nastąpiło w sposób zgodny z prawem (w tym także z
poszanowaniem zakazu wynikającego z art. 85 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wybor-
czej), a nie obowiązek ustalenia, kto ponosi odpowiedzialność za naruszenie
prawa.

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 marca
2005 r. sprawy ze skargi Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców na uchwałę
Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 24 stycznia 2005 r. w przedmiocie odrzucenia
sprawozdania finansowego

o d d a l i ł skargę.

U z a s a d n i e n i e


Państwowa Komisja Wyborcza w uchwale z dnia 24 stycznia 2005 r. w spra-
wie sprawozdania wyborczego Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców o
przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu z wyborów do Par-
lamentu Europejskiego, przeprowadzonych w dniu 13 czerwca 2004 r., na podstawie
art. 95 ust. 1 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. - Ordynacja wyborcza do
Parlamentu Europejskiego (Dz.U. Nr 25, poz. 219 - powoływanej nadal jako: Ordyna-
cja wyborcza) postanowiła ,,odrzucić sprawozdanie Narodowego Komitetu Wybor-
czego Wyborców o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych tego
Komitetu z wyborów do Parlamentu Europejskiego, przeprowadzonych w dniu 13
czerwca 2004 r. z powodu naruszenia art. 85 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wyborczej". W
uzasadnieniu tego postanowienia Państwowa Komisja Wyborcza stwierdziła w
szczególności, że: ,,Narodowy Komitet Wyborczy Wyborców przedłożył Państwowej
Komisji Wyborczej sprawozdanie z zachowaniem określonego w art. 93 ust. 1 Ordy-
nacji wyborczej. Do sprawozdania wyborczego dołączono opinię i raport rewidenta,
wybranego przez Państwową Komisję Wyborczą. (...) W wyniku analizy załączonych
do sprawozdania dokumentów oraz opinii i raportu biegłego rewidenta Państwowa
Komisja Wyborcza stwierdziła, że na rachunek bankowy wpłynęły w dniu wyborów
środki finansowe w łącznej wysokości 65.318,12 zł, z tego kwota 65.238,12 zł w dniu
14 czerwca 2004 r., a kwota 80,00 zł w dniu 16 czerwca 2004 r. W dokumentacji fi-
nansowo-księgowej Komitetu znajdowały się bankowe dowody poleceń wpłat środ-
ków finansowych na łączną kwotę 49.056,22 zł. Z dowodów tych wynika, że polece-
nia te zostały wystawione, zgodnie z art. 85 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wyborczej, przed
dniem wyborów. Państwowa Komisja Wyborcza, na podstawie art. 95 ust. 2 Ordyna-
cji wyborczej zwróciła się do pełnomocnika finansowego Komitetu o przedłożenie
bankowych dowodów poleceń wpłat na rzecz Komitetu na kwotę 16.261,90 zł, któ-
rych brakowało w dokumentacji do sprawozdania, a ich uzyskanie było niezbędne do
ustalenia daty pozyskania środków. W udzielonej odpowiedzi Komitet przekazał do-
wody poleceń przelewów wpłat na łączną kwotę 9.100,00 zł, z których wynika, że
polecenia wpłat tych środków zostały wystawione przed dniem wyborów. Odnośnie
wpłat w łącznej wysokości 7.161,90 zł pełnomocnik finansowy nie przedstawił dowo-
dów, potwierdzających wystawienie poleceń przelewów tych środków przed dniem
wyborów, w związku z czym za datę ich pozyskania uznaje się datę ich wpływu na
rachunek bankowy Komitetu tj. 14 czerwca 2004 r. - w przypadku wpłat na łączną
kwotę 7.081,90 zł oraz 16 czerwca 2004 r. - w przypadku wpłaty kwoty 80 zł. Do
udzielonej odpowiedzi pełnomocnik finansowy Komitetu załączył dowód przelewu w
dniu 5 stycznia 2005 r. kwoty w wysokości 85,40 zł uznanej przez niego jako wpłatę
po dniu wyborów na rzecz Urzędu Skarbowego W.P. tytułem przepadku tej kwoty na
rzecz Skarbu Państwa. Wpłata ta podlega wliczeniu do ogólnej kwoty pozyskanych
środków finansowych niezgodnie z przepisami ustawy. Pozyskiwanie przez Komitet
Wyborczy środków finansowych po dniu wyborów stanowi naruszenie art. 85 ust. 4
pkt 1 Ordynacji wyborczej. Na podstawie art. 95 ust. 1 pkt 3 lit. a) Ordynacji wybor-
czej jest to podstawa odrzucenia sprawozdania wyborczego."

Pełnomocnik finansowy Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców wniósł
do Sądu Najwyższego w trybie art. 97 ust. 1 Ordynacji wyborczej skargę na powyż-
szą uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 24 stycznia 2005 r. odrzucającą
sprawozdanie wyborcze Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców o przycho-
dach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych tego Komitetu z wyborów do Parla-
mentu Europejskiego, przeprowadzonych w dniu 13 czerwca 2004 r. z powodu naru-
szenia art. 85 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wyborczej, zarzucając jej ,,błąd w ustaleniach
faktycznych polegający na niezasadnym przyjęciu, iż pozyskane części środków
Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców nastąpiło z naruszeniem przepisu art.
85 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 roku - Ordynacja wyborcza do Parla-
mentu Europejskiego", a w uzasadnieniu tego zarzutu skarżący stwierdził w szcze-
gólności, że: ,,odnośnie wpłat w łącznej wysokości 7.161,90 zł pełnomocnik finanso-
wy nie przedstawił Państwowej Komisji Wyborczej dowodów potwierdzających wy-
stawienie poleceń przelewów tych środków przed dniem wyborów, jako że takowych
dowodów nie posiadał. (...) Należy podkreślić, że Narodowy Komitet Wyborczy Wy-
borców podjął próbę uzyskania bankowych dowodów poleceń wpłat na rzecz Ko-
mitetu kwoty 7.161,90 zł, ale próba ta nie powiodła się - banki i wpłacający nie prze-
kazali stosownych informacji, a Narodowy Komitet Wyborczy Wyborców nie ma
prawnej możliwości wyegzekwowania tych dowodów wpłat. Komitet uznał, iż kwota
7.080,90 zł, która wpłynęła na konto Komitetu w dniu 14 czerwca 2004 r. (poniedzia-
łek) nie mogła zostać wpłacona po dniu wyborów. Jest bowiem oczywiste, że data
technicznego zaksięgowania przez bank rzeczonej sumy nie jest tożsama z datą wy-
stawienia polecenia przelewów przez wpłacających. Skoro zatem bank zaksięgował
środki w dniu 14 czerwca (był to poniedziałek) to znaczy, że bezwzględnie dyspozy-
cje wpłat musiały być wydane wcześniej, a więc w terminie dopuszczalnym ustawo-
wo. Tym bardziej, że dni poprzedzające 14 czerwca (12 i 13 czerwca - sobota i nie-
dziela) były dniami wolnymi od pracy. Ponadto trzeba wskazać, że pełnomocnik fi-
nansowy złożył w tej sprawie stosowne oświadczenie i nie ma żadnego powodu, dla
którego nie należałoby mu dać wiary. Poza tym Państwowa Komisja Wyborcza
zgodnie z art. 95 ust. 3 i 4 Ordynacji wyborczej może badając sprawozdanie wybor-
cze zlecać sporządzenie ekspertyz lub opinii, bądź też żądać od organów państwo-
wych niezbędnej pomocy. Zasadnym więc było by skorzystanie przez Państwową
Komisję Wyborczą z uprawnień w jakie wyposażył ją ustawodawca i dokładnie zba-
dać terminu pozyskania środków przez Komitet, a nie interpretować wątpliwości z
tym związane na niekorzyść Komitetu. (...) PKW mogła w szczególności wezwać
banki, z których dokonano przelewów, do podania informacji, kiedy poszczególne
dyspozycje wpłat zostały zlecone - z możliwości tej jednak nie skorzystano. (...) Na-
leży podkreślić, iż wpłata powyższa została zaksięgowana na rachunku Komitetu
wbrew wyraźnemu zapisowi w załączniku do umowy o prowadzenie rachunku ban-
kowego Komitetu, w którym było zastrzeżenie pełnomocnika finansowego, że nie
wolno przyjmować żadnych wpłat na konto po ustawowym terminie pozyskiwania
środków (zgodnie z treścią art. 88 ust. 2 Ordynacji wyborczej). Tak więc wpłata ta
została wprowadzona na konto Komitetu wbrew naszej woli i w sposób sprzeczny z
zawartą przez nas umową z bankiem. Tak więc winę za to ponosi bank, a nie Komi-
tet, który nie może przez to ponosić negatywnych konsekwencji."

W odpowiedzi na powyższą skargę pełnomocnika finansowego Narodowego
Komitetu Wyborczego Wyborców, Państwowa Komisja Wyborcza w piśmie z dnia 16
lutego 2005 r. wyjaśniła w szczególności, że: po pierwsze - ,,Państwowa Komisja
Wyborcza podjęła uchwałę w oparciu o posiadane dokumenty, które są wymagane
jako załączniki do sprawozdania, tj. historię rachunku bankowego, z której wynika, że
sporne wpłaty dokonane zostały w dniu 14 i 16 czerwca 2004 r., tj. po dniu wyborów.
Państwowa Komisja Wyborcza nie mogła uznać tych wpłat za prawidłowe, opierając
się jedynie na oświadczeniach pełnomocnika finansowego Komitetu (...)."; po drugie -
,,Zarzut skarżącego, że Państwowa Komisja Wyborcza mogła zwrócić się do banku
prowadzącego rachunek bankowy Komitetu o uzyskanie w/w poleceń przelewów nie
jest zasadny (...). Na podstawie art. 95 ust. 4 Ordynacji Państwowa Komisja Wybor-
cza, badając sprawozdanie wyborcze, może żądać niezbędnej pomocy tylko od or-
ganów państwowych, co wyklucza banki (nawet państwowe) spod zakresu działania
tego przepisu. Także art. 95 ust. 3 Ordynacji wyborczej dający Państwowej Komisji
Wyborczej możliwość zlecania sporządzania ekspertyz i opinii nie mógł zostać zasto-
sowany w sytuacji, gdy Komitet nie przedstawił Państwowej Komisji Wyborczej
wszystkich bankowych dowodów przelewów darowizn na jego rzecz. (...) to do Naro-
dowego Komitetu Wyborczego Wyborców należało udowodnienie, że wszystkie pole-
cenia przelewów darowizn dokonanych na jego rzecz, zostały wystawione przed
dniem wyborów."; po trzecie - także ,,zarzut, że kwestionowane polecenia przelewów
(daty wpływu - 14 i 16 czerwca 2004 r.) nie mogły zostać wystawione po dniu wybo-
rów nie może zostać uwzględniony. O możliwości pozyskania tych środków w spo-
sób nieprawidłowy świadczy chociażby fakt uznania przez Komitet za wadliwą w/w
wpłaty Urszuli W., która na rachunek bankowy Komitetu wpłynęła 14 czerwca 2004
r.;" oraz po czwarte - ,,wpłat dokonanych po 13 czerwca 2004 r. nie zwrócono dar-
czyńcom, co jest niesporne, lecz zostały one wydatkowane na cele związane z pro-
wadzeniem kampanii wyborczej. Przyjęcie przez Komitet Wyborczy wpłat dokona-
nych po dniu wyborów i ich wydatkowanie na cele wyborcze stanowi podstawę do
odrzucenia sprawozdania."


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zgodnie z ustawową zasadą ,,jawności finansowania kampanii wyborczej" (art.
83 Ordynacji wyborczej) oraz w celu umożliwienia skutecznego egzekwowania okre-
ślonego w art. 85 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wyborczej bezwzględnego zakazu ,,pozyski-
wania środków przez komitet wyborczy po dniu wyborów", wprowadzony został przez
ustawodawcę równocześnie obowiązek prawny, w myśl którego ,,środki finansowe
komitetu wyborczego mogą być gromadzone wyłącznie na rachunku bankowym" (art.
88 ust. 1 zdanie pierwsze Ordynacji wyborczej), przy czym (1) ,,umowa rachunku
bankowego zawarta w imieniu komitetu wyborczego musi zawierać zastrzeżenie o
wymaganym przez ustawę sposobie dokonywania wpłat na rzecz komitetu wy-
borczego (...), a także o dopuszczalnym terminie dokonywania wpłat" (art. 88 ust. 2
Ordynacji wyborczej), zaś (2) ,,środki finansowe mogą być wpłacane na rzecz komi-
tetu wyborczego jedynie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą" (art. art. 88 ust. 3
Ordynacji wyborczej). W konsekwencji, art. 95 ust. 1 pkt 3 lit. a) Ordynacji wyborczej
w sposób kategoryczny stanowi, że: ,,Państwowa Komisja Wyborcza w terminie 4
miesięcy od dnia złożenia sprawozdania wyborczego odrzuca sprawozdanie w przy-
padku stwierdzenia (...) pozyskania lub wydatkowania środków komitetu wyborczego
z naruszeniem przepisów art. 85 (...)."

W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, iż wobec stwierdzenia, że w od-
niesieniu do części wpłat (w łącznej wysokości 7.161,90 zł) dokonanych na rachunek
bankowy Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców pełnomocnik finansowy tego
Komitetu - pomimo wezwania go do wiarygodnego udokumentowania daty ich pozy-
skania - nie przedstawił żadnych dowodów, potwierdzających wystawienie poleceń
przelewów tych środków do dnia wyborów, tj. do dnia 13 czerwca 2004 r. (art. 85 ust.
4 pkt 1 Ordynacji wyborczej - a contrario). W tej sytuacji, Państwowa Komisja Wybor-
cza dokonała ustalenia daty pozyskania powyższej kwoty przez Narodowy Komitet
Wyborczy Wyborców na podstawie dostarczonej przez pełnomocnika finansowego
tego Komitetu dokumentacji finansowo-księgowej, przyjmując trafnie, że za datę jej
pozyskania uznać należy datę wpływu tej kwoty na rachunek bankowy Komitetu,
czyli odpowiednio: dzień 14 czerwca 2004 r. - w przypadku wpłaty kwoty 7.081,90 zł
oraz dzień 16 czerwca 2004 r. - w przypadku wpłaty kwoty 80 zł. W konsekwencji,
podjęta przez Państwową Komisję Wyborczą uchwała z dnia 24 stycznia 2005 r.,
mocą której postanowiła ona odrzucić sprawozdanie finansowe Narodowego Komi-
tetu Wyborczego Wyborców, jest zgodna z dyspozycją art. 95 ust. 1 pkt 3 lit a) w
związku z art. 85 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wyborczej.

Natomiast podniesione w skardze na powyższą uchwałę Państwowej Komisji
Wyborczej zarzuty nie są zasadne, ponieważ:
Po pierwsze, wprawdzie zarówno w treści przedłożonego Państwowej Komisji
Wyborczej przez pełnomocnika finansowego Narodowego Komitetu Wyborczego
Wyborców sprawozdania wyborczego, jak i następnie w odpowiedzi na wezwanie
Państwowej Komisji Wyborczej do uzupełnienia przedstawionej dokumentacji finan-
sowo-księgowej pełnomocnik finansowy tego Komitetu złożył oświadczenie, iż kwe-
stionowane wpłaty dokonane zostały przed datą wyborów (tj. przed dniem 13
czerwca 2004 r.), tym niemniej w żaden sposób nie udokumentował tego faktu po-
przez przedstawienie dowodów potwierdzających dokonanie poleceń przelewów
kwestionowanych kwot przed dniem wyborów. Tymczasem przedmiotem oceny do-
konywanej przez Państwową Komisję Wyborczą może być jedynie odpowiednio udo-
kumentowane sprawozdanie finansowe przedstawione przez pełnomocnika finanso-
wego komitetu wyborczego, w nawiązaniu do którego podejmuje ona uchwałę o
przyjęciu lub odrzuceniu sprawozdania wyborczego (93 ust. 1 oraz art. 91 Ordynacji
wyborczej w związku z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 31
marca 2004 r. w sprawie prowadzenia rachunkowości przez komitety wyborcze
uczestniczące w wyborze Parlamentu Europejskiego - Dz.U. Nr 53, poz. 528).
Po drugie, jakkolwiek w uzasadnieniu rozpoznawanej skargi pełnomocnik fi-
nansowy Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców wywodzi, że ,,Komitet uznał,
iż kwota 7.080,90 zł, która wpłynęła na konto Komitetu w dniu 14 czerwca 2004 r.
(poniedziałek) nie mogła zostać wpłacona po dniu wyborów. Jest bowiem oczywiste,
że data technicznego zaksięgowania przez bank rzeczonej sumy nie jest tożsama z
datą wystawienia polecenia przelewów przez wpłacającego", to jednak należy mieć
na względzie i to, że sam fakt ,,braku tożsamości" obu wskazanych czynności (z jed-
nej strony - ,,daty technicznego zaksięgowania przez bank określonej kwoty", a z dru-
giej strony - ,,daty wystawienia polecenia przelewu przez wpłacającego") w żadnym
razie nie przesądza jeszcze o tym, że w konkretnym wypadku nie mogły one zostać
dokonane w tym samym dniu.
Po trzecie, skarżący wskazuje na to, że skoro Państwowa Komisja Wyborcza
,,może zlecać sporządzanie ekspertyz lub opinii" (art. 95 ust. 3 Ordynacji wyborczej),
to - w jego opinii - właśnie w zaistniałej sytuacji Państwowa Komisja Wyborczą ko-
rzystając z tego uprawnienia powinna ,,dokładnie zbadać terminy pozyskania środ-
ków przez Komitet, a nie interpretować wątpliwości z tym związane na niekorzyść
Komitetu." Pogląd ten jest oparty oczywiście błędnym założeniu, bowiem obowiązek
prawny wykazania poprzez przedstawienie kompletnej dokumentacji finansowej, że
środki finansowe pozyskane zostały w sposób zgodny z obowiązującym prawem, w
tym także z poszanowaniem bezwzględnego zakazu ustawowego ,,pozyskiwania
środków przez komitet wyborczy po dniu wyborów" (art. 85 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wy-
borczej), spoczywa na komitecie wyborczym. Tymczasem, w rozpoznawanej sprawie
pełnomocnik finansowy nie uczynił zadość temu obowiązkowi w odniesieniu do kwot
zakwestionowanych przez Państwową Komisje Wyborczą. W tej sytuacji, Państwowa
Komisja Wyborcza na podstawie dokumentacji przedłożonej przez pełnomocnika
finansowego Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców obowiązana była przy-
jąć, że przedmiotowe kwoty pozyskane zostały już po dniu wyborów. Nota bene,
oczywiście bezprzedmiotowa jest również sugestia pełnomocnika finansowego Na-
rodowego Komitetu Wyborczego Wyborców, że w kontekście powstałych wątpliwości
dotyczących daty pozyskania wskazanych kwot Państwowa Komisja Wyborcza po-
winna uczynić użytek z przysługującej jej kompetencji - ,,możliwości żądania od orga-
nów państwowych niezbędnej pomocy" (art. 95 ust. 4 Ordynacji wyborczej) - i powin-
na wystąpić do właściwego banku z żądaniem podania stosownych informacji, bo-
wiem - na co trafnie zwraca też uwagę w odpowiedzi na skargę Państwowa Komisja
Wyborcza - ,,banki" nie są organami państwowymi.
Po piąte, dla oceny trafności rozstrzygnięcia Państwowej Komisji Wyborczej w
rozpoznawanej sprawie nie może mieć znaczenia podniesiony przez skarżącego za-
rzut, że kwestionowana wpłata ,,została zaksięgowana na rachunku Komitetu wbrew
wyraźnemu zapisowi w załączniku do umowy o prowadzenie rachunku bankowego
Komitetu, w którym było zastrzeżenie pełnomocnika finansowego, że nie wolno
przyjmować żadnych wpłat na konto po ustawowym terminie pozyskiwania środków
(zgodnie z treścią art. 88 ust. 2 Ordynacji wyborczej). Tak więc wpłata ta została
wprowadzona na konto Komitetu wbrew naszej woli i w sposób sprzeczny z zawartą
przez nas umową z bankiem. Tak więc winę za to ponosi bank, a nie Komitet, który
nie może przez to ponosić negatywnych konsekwencji." Abstrahując nawet od tego,
że powyższym stwierdzeniem sam skarżący w istocie przyznaje lub przynajmniej nie
wyklucza, iż kwestionowane przez Państwową Komisję Wyborczą kwoty rzeczywi-
ście mogły zostać zaksięgowane na rachunku Narodowego Komitetu Wyborczego
Wyborców z naruszeniem zakazu, o którym mowa jest w art. 85 ust. 4 pkt 1 Ordyna-
cji wyborczej, należy podkreślić, że podejmując uchwałę w sprawie przyjęcia lub od-
rzucenia sprawozdania wyborczego (art. 95 ust. 1 Ordynacji wyborczej) Państwowa
Komisja Wyborcza ma obowiązek stwierdzenia, czy ,,pozyskanie lub wydatkowanie
środków komitetu wyborczego" nastąpiło w sposób zgodny z wymaganiami obowią-
zującego prawa (w tym także przestrzegania bezwzględnego zakazu prawnego wy-
nikającego z art. 85 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wyborczej), a nie ustalenia tego, kto ponosi
odpowiedzialność za naruszenie prawa stwierdzone w tym zakresie.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 516 k.p.c. w
związku z art. 97 ust. 3 Ordynacji wyborczej do Parlamenty Europejskiego orzekł jak
w sentencji.
========================================