Postanowienie z dnia 22 września 2006 r.
III SW 21/06

Partia polityczna uzyskuje dochody z majątku w roku ich wpływu na ra-
chunek bankowy i w tym roku finansowym podlegają one ujawnieniu w spra-
wozdaniu o źródłach pozyskania środków finansowych (art. 38 ustawy z dnia
27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79,
poz. 857 ze zm.).

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN; Krystyna
Bednarczyk, Józef Iwulski, Jerzy Kwaśniewski, Zbigniew Myszka (sprawozdawca),
Herbert Szurgacz, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 wrześ-
nia 2006 r. sprawy ze skargi Stronnictwa Demokratycznego na uchwałę Państwowej
Komisji Wyborczej z dnia 24 lipca 2006 r. w przedmiocie odrzucenia sprawozdania
finansowego,

o d d a l i ł skargę.

U z a s a d n i e n i e

Uchwałą z dnia 24 lipca 2006 r. Państwowa Komisja Wyborcza odrzuciła
sprawozdanie Stronnictwa Demokratycznego o źródłach pozyskiwania środków fi-
nansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich uzyskiwania oraz o wy-
datkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w 2005 r. z powodu naru-
szenia art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o
partiach politycznych). W uzasadnieniu uchwały Państwowa Komisja Wyborcza
stwierdziła, że Partia Stronnictwo Demokratyczne w sprawozdaniu za rok 2005, w
części dotyczącej źródeł pozyskania środków (z wyłączeniem Funduszu Wyborcze-
go) wykazała przychody/wpływy w wysokości 4.500.115,00 zł, przy czym do przy-
chodów zaliczono wykazane w pkt IV sprawozdania wpłaty z tytułu ,,refakturowania
podatków lokalnych i mediów" na łączną kwotę 51.143,00 zł oraz zaległych należno-
ści za czynsz z lat 2000-2002 na łączną kwotę 10.946,00 zł. Państwowa Komisja
Wyborcza zwróciła się do organu statutowego Stronnictwa Demokratycznego o na-
desłanie dokumentów stanowiących podstawę przychodów partii z tytułu fakturowa-
nia wydatków na podmioty określone w załączniku nr 3 do sprawozdania oraz z ty-
tułu zaległych należności za czynsz z lat 2000-2002, wykazanych załączniku nr 2 do
sprawozdania. W wyniku analizy nadesłanych dokumentów stwierdzono, że wśród
przychodów uzyskanych z zaległych należności z tytułu czynszu za lata 2000-2002
Stronnictwo wykazało wpłatę Małgorzaty S. na kwotę 667,01 zł, ujętą na fakturze [...]
z dnia 18 grudnia 2002 jako czynsz i opłaty za media za listopad i grudzień 2002 r.,
wpłatę firmy ,,E." E.K. na kwotę 732,00 zł, ujętą na fakturze [...] z dnia 9 grudnia 2002
r. jako czynsz za grudzień 2002 r. oraz wpłaty firmy ,,D." Przychodnia Stomatologicz-
na w łącznej kwocie 3.141,08 zł ujęte na fakturach [...] z dnia 31 października 2002 r.
jako czynsz i opłaty za media za listopad i grudzień 2002 r. Powyższe wpłaty uznano
za niedozwolone, bowiem w świetle przepisu art. 24 ust. 4 ustawy o partiach poli-
tycznych czerpanie korzyści z najmu lokali jest od dnia 1 listopada 2002 r. zabronio-
ne. Rodzaje dochodów, jakie partia polityczna może uzyskiwać ze swojego majątku,
określa w sposób wyczerpujący przepis art. 24 ust. 4 tej ustawy. Stronnictwo Demo-
kratyczne w okresie sprawozdawczym posiadało Fundusz Wyborczy. Odrębny ra-
chunek Funduszu był prowadzony przez Bank P. oraz Bank G. Stan środków na
rachunku wynosił 2.068,65 zł (bilans otwarcia 2.064,18 zł + 4,47 zł odsetki bankowe).
Opinia i raport biegłego rewidenta potwierdziła stan środków wykazanych w spra-
wozdaniu. Zatem podstawę do odrzucenia sprawozdania finansowego partii w zgo-
dzie z art.38 a ust. 2 pkt 4 stanowiło naruszenie art. 24 ust. 4 ustawy o partiach poli-
tycznych, niewywołujące skutków wynikających z art. 39 ust. 1 tej ustawy.
Stronnictwo Demokratyczne wniosło skargę na tę uchwałę, powołując się na
naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastoso-
wanie, w szczególności art. 38 ust. 1 w związku z 24 ust. 4 art. ustawy o partiach
politycznych, przez przyjęcie, że dopuściło się naruszenia przepisu art. 24 ust. 4 tej
ustawy. Skarżący zarzucił także sprzeczność istotnych ustaleń Państwowej Komisji
Wyborczej z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że wpłaty w
łącznej kwocie 4.540,09 zł dokonane przez: Małgorzatę S., Firmę ,,E." E.K. oraz
Firmę ,,D," Przychodnia Stomatologiczna są wpływami za rok 2005, a nie za rok
2002. Skarżący zarzucił Państwowej Komisji Wyborczej dokonanie błędnej interpre-
tacji przepisu art. 24 ust. 4 ustawy o partiach politycznych, a w szczególności przepi-
su art. 38 ust. 1 tej ustawy, z którego wynika, że partia polityczna składa Państwowej
Komisji Wyborczej, każdego roku, sprawozdanie ze swej gospodarki finansowej pro-
wadzonej w poprzednim roku kalendarzowym. Skoro sporne wpłaty dotyczyły roku
2002, to zdaniem skarżącego nie mogły być przedmiotem badań Komisji oceniającej
gospodarkę finansową partii za rok 2005. Ponadto Stronnictwo Demokratyczne zo-
stało ,,ukarane" za prowadzenie nieprawidłowej gospodarki finansowej w listopadzie i
grudniu 2002 r. odrzuceniem sprawozdania za rok 2002 przez Państwową Komisję
Wyborczą postanowieniem z dnia 14 lipca 2003 r. Skarżący zaznaczył, iż nie miał
wpływu ,,na fakt uiszczenia przez dłużników na jego rachunek bankowy zaległych
należności sprzed blisko 4 lat". Prezentowana przez Państwową Komisję Wyborczą
interpretacja art. 38 ust. 1 ustawy o partiach politycznych prowadziłaby do wniosku,
że ,,ustawodawca miał na celu wprowadzenie w życie niekonstytucyjnego zapisu do-
tyczącego działania prawa wstecz oraz możliwości dwukrotnego karania za to samo
przewinienie". W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej uchwały.
W odpowiedzi na skargę Państwowa Komisja Wyborcza podtrzymała swoje
stanowisko zawarte w zaskarżonej uchwale. Wywiodła, że naruszenie omawianego
przepisu polegało na uzyskaniu przez partię dochodów z tytułu najmu lokali po dniu
31 października 2002 r., czego dowodem są wpływy pochodzące ze spornych wpłat.
Podstawą oceny prawidłowości gospodarki finansowej partii za rok 2005 było spra-
wozdanie o źródłach pozyskania środków przez Stronnictwo Demokratyczne za 2005
r., załączonych do niego dokumentów oraz wyjaśnień tej Partii z dnia 22 czerwca
2005 r. wraz z załącznikami, sprawozdanie za 2002 r. wraz z załącznikami oraz ko-
respondencją dotyczącą tego sprawozdania. Państwowa Komisja Wyborcza podkre-
śliła, że fakt przyjęcia przez Stronnictwo Demokratyczne spornych wpłat nie był w
skardze kwestionowany, a skarżący podniósł jedynie, że wpłaty te są wpływami za
2002 r., z tytułu których poniósł konsekwencje prawne polegające na odrzuceniu jego
sprawozdania za 2002 r. Tymczasem odrzucenie sprawozdania skarżącej Partii za
2002 r. nastąpiło na podstawie innych dowodów, ponieważ Państwowa Komisja Wy-
borcza, badając w 2003 r. gospodarkę finansową partii za rok 2002, nie mogła mieć
wiedzy o dochodach skarżącej z tytułu najmu lokali w 2002 r., które wykazała dopiero
w sprawozdaniu za 2005 r. Jako państwowy organ nadzoru i kontroli nad gospodarką
finansową partii politycznych Państwowa Komisja Wyborcza nie może być obojętna
wobec ujawnionego w trakcie badania faktu naruszenia prawa. Przyjęcie założenia
przeciwnego oznaczałoby możliwość unikania odpowiedzialności za pozyskiwanie
przychodów ze źródeł niedozwolonych przez nieujawnienie w sprawozdaniu należ-
ności z tytułów niezgodnych z prawem i ,,ściągnięcie" ich po zbadaniu sprawozdania
przez Państwową Komisję Wyborczą. Zasadę zaliczania należności uzyskanych w
danym roku przychodów skarżący naruszył nie wykazując spornych przychodów z
najmu w sprawozdaniu za 2002 r. Jedną z istotnych gwarancji mających zapewnić
skuteczną realizację zasady jawności źródeł finansowania partii politycznych jest
określony w art. 24 ust. 1 ustawy katalog źródeł finansowania partii politycznych.
Uzyskanie dochodów z tytułu czynszu za najem posiadanych przez partię nierucho-
mości po dniu 31 października 2002 r. stało się podstawą do stwierdzenia, iż Stron-
nictwo Demokratyczne naruszyło wynikający z tego przepisu zakaz pozyskiwania
przez partię polityczną dochodów z majątku, skoro jest oczywiste, że przedmiotowe
dochody nie mogą być zaliczone do dochodów dozwolonych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga jest bezzasadna. W rozpoznawanej sprawie było poza sporem, że
wśród dochodów wykazanych za rok sprawozdawczy 2005 skarżący wskazał także
wpływy z czynszów z tytułu najmu lokali za listopad i grudzień 2002 r. Były to do-
chody niewymienione wśród legalnych tytułów pozyskiwania środków finansowych z
majątku partyjnego, ponieważ art. 24 ust. 4 ustawy o partiach politycznych stanowi,
że partia polityczna może pozyskiwać dochody z majątku pochodzące jedynie: 1) z
oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach, 2) z
obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa, 3) ze
zbycia należących do niej składników majątkowych, 4) z działalności, o której mowa
w art. 27. Przepis art. 24 ust. 4 tej ustawy zawiera zamknięty katalog dochodów moż-
liwych do zgodnego z prawem pozyskiwania z majątku partyjnego, a wskazane
ustawowe ograniczenia reglamentujące takie wyłącznie legalne tytuły dochodów z
majątku partii politycznych obowiązują już (z przedłużonym do niemal półtora roku
dniem wejścia w życie tego przepisu) od 1 listopada 2002 r., co z pewnością było
wystarczającym okresem na dostosowanie tego rodzaju działalności partii politycznej
do restrykcyjnie ograniczonych możliwości legalnego pozyskiwania dochodów z ma-
jątku partyjnego jedynie z ustawowo wymienionych źródeł. Przekreśla to zasadność
twierdzenia skarżącego, że nie miał on wpływu ,,na fakt uiszczenia przez dłużników
na jego rachunek bankowy zaległych należności sprzed blisko 4 lat", ponieważ tak
długa vacatio legis umożliwiała mu dostosowanie majątkowej działalności partyjnej
do tych imperatywnych wymagań ustawowych.
W takich okolicznościach sprawy było oczywiste, że skarżące Stronnictwo po-
zyskało w 2005 r. niedozwolone dochody z majątku partyjnego, które wprawdzie po-
chodziły z wpłat dotyczących faktur wystawionych w 2002 r., ale środki te były w isto-
cie rzeczy pozyskane w 2005 r. i dlatego zostały ujawnione jako dochody z majątku
partyjnego w roku, w którym wpłynęły na rachunek bankowy. Oznaczało to, że Pań-
stwowa Komisja Wyborcza prawidłowo potraktowała te środki jako niedozwolone do-
chody z majątku partii politycznej za rok kalendarzowy, w którym środki te wpłynęły
na rachunek bankowy i zostały ujawnione w sprawozdaniu finansowym za ten rok
kalendarzowy, a nie za rok sprawozdawczy 2002, w którym skarżące Stronnictwo
spornych środków nie uzyskało i z tej przyczyny nie wykazało ich jako dochodów z
majątku partyjnego w sprawozdaniu finansowym za ów rok sprawozdawczy. Inaczej
rzecz ujmując, partia polityczna uzyskuje dochody z majątku w roku ich wpływu na
rachunek bankowy i w tym roku finansowym podlegają one ujawnieniu w sprawozda-
niu o źródłach pozyskania środków finansowych (art. 38 ustawy o partiach politycz-
nych). W tym stanie rzeczy Państwowa Komisja Wyborcza była zobligowana do od-
rzucenia sprawozdania skarżącego Stronnictwa z powodu pozyskania w 2005 r.
środków pochodzących ze źródeł niedozwolonych i ujawnionych w tym roku spra-
wozdawczym (art. 38a ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 4 ustawy o partiach politycznych).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji.
========================================