Postanowienia z dnia 1 czerwca 2006 r.
III SW 2/06

1. Państwowa Komisja Wyborcza bada sprawozdanie każdego komitetu
wyborczego uczestniczącego w wyborach, niezależnie od późniejszego wykre-
ślenia wpisu tworzącej go partii politycznej z ewidencji i zarządzenia jej likwida-
cji na podstawie art. 47 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycz-
nych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze zm.). W postępowaniu
tym komitet wyborczy reprezentowany jest przez jego pełnomocnika finanso-
wego.
2. Przepisy art. 35 ustawy o partiach politycznych oraz art. 110 ust. 1-4 i
art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46,
poz. 499 ze zm.) nie naruszają zasady jawności finansowania partii politycz-
nych (art. 11 ust. 2 Konstytucji RP).

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Józef Iwulski, Roman Kuczyński, Jerzy Kwaśniewski, Małgorzata
Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 1 czerwca
2006 r. sprawy ze skargi Komitetu Wyborczego Partii Dom Ojczysty w likwidacji
na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 3 kwietnia 2006 r. w przedmiocie
odrzucenia sprawozdania finansowego,

o d d a l i ł skargę.

U z a s a d n i e n i e

Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą z dnia 3 kwietnia 2006 r., podjętą na
podstawie art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. a i d ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja
wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm.), postanowiła odrzucić sprawozdanie wyborcze Komi-
tetu Wyborczego Dom Ojczysty o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finan-
sowych tego Komitetu związanych z udziałem w wyborach do Sejmu Rzeczypospo-
litej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, przeprowadzonych w dniu 25
września 2005 r., z uwagi na naruszenie art. 110 ust. 4 pkt 1 oraz art. 111 ust. 1 Or-
dynacji wyborczej.
W wyniku badania sprawozdania wyborczego i załączonych do niego doku-
mentów oraz po zapoznaniu się z opinią i raportem biegłego rewidenta, Państwowa
Komisja Wyborcza stwierdziła, że Komitet ten uzyskał przychody w kwocie
170.380,62 zł. Kwotę tę stanowią środki finansowe, które były gromadzone na ra-
chunku bankowym Komitetu. Środki pochodziły z wpłat od osób fizycznych, z po-
minięciem rachunku Funduszu Wyborczego, którego partia polityczna Dom Ojczysty
nie posiadała w okresie kampanii wyborczej. W ocenie Państwowej Komisji Wybor-
czej bezpośrednie gromadzenie środków pieniężnych od osób fizycznych na rachun-
ku komitetu wyborczego narusza art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej. Ponadto w
ogólnej kwocie przychodów stwierdzono występowanie wpłat w formie gotówkowej
na łączną kwotę w wysokości 1.710,00 zł, co stanowi naruszenie art. 113 ust. 2 Or-
dynacji wyborczej oraz wpłat po dniu wyborów na kwotę w wysokości 362,80 zł, co
jest niezgodne z art. 110 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wyborczej. Według raportu biegłego
rewidenta Komitet Wyborczy dokonał zwrotu wpłat nieprawidłowych na kwotę
1.042,80 zł dwóm osobom fizycznym. Tym samym przychody przyjęte przez Komitet
i wykorzystane na cele wyborcze wynoszą 169.337,82 zł. W związku z tym, iż cała ta
kwota pozyskana została z naruszeniem art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej, zgodnie
z art. 127 ust. 1 ustawy podlega przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.
Pełnomocnik finansowy partii Dom Ojczysty, będący w istocie pełnomocnikiem
finansowym powołanego przez tę partię Komitetu Wyborczego ,,Dom Ojczysty";
wniosła skargę na powyższą uchwałę z wnioskiem o jej uchylenie i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania przez Państwową Komisję Wyborczą. Jednocze-
śnie wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z akt Sądu Okręgowego VII
Wydziału Cywilnego, Rejestrowego w Warszawie [...] na okoliczność ustalenia osób
uprawnionych do reprezentowania skarżącej w związku z likwidacją partii Dom Oj-
czysty i o zwolnienie w całości strony skarżącej z obowiązku uiszczenia wpisu sądo-
wego.
Skarżąca zarzuciła naruszenie prawa procesowego poprzez niewyjaśnienie
wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, w tym po-
minięcie kwestii likwidacji i wykreślenia partii Dom Ojczysty z rejestru sądowego oraz
naruszenie przez Państwową Komisję Wyborczą prawa materialnego poprzez błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 110 ust. 1 i 4 i art. 111 ust. 1 i 3 Ordynacji
wyborczej do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.
Zdaniem skarżącej Państwowa Komisja Wyborcza pominęła istotne dla roz-
strzygnięcia sprawy okoliczności. Po pierwsze partia Dom Ojczysty nie posiadała
rachunku Funduszu Wyborczego, a po drugie Państwowa Komisja Wyborcza nie
uwzględniła faktu, że rachunek Komitetu Wyborczego był prowadzony dla potrzeb
Funduszu Wyborczego, bowiem realizowane z niego były jedynie wydatki na Kam-
panię Wyborczą. W ocenie skarżącej istotne jest także to, iż rachunkiem tym dyspo-
nował jedynie pełnomocnik finansowy Komitetu Wyborczego, powołany tuż przed
złożeniem zawiadomienia o zamiarze zgłoszenia przez Komitet Wyborczy Dom Oj-
czysty kandydatów na posłów i senatorów w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej. Państwowa Komisja Wyborcza pominęła także fakt likwidacji partii Dom Oj-
czysty orzeczony postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 10 stycz-
nia 2006 r., stąd budzi co najmniej wątpliwości okoliczność, że zaskarżona uchwała
dotyczy partii nieistniejącej. Skarżąca podniosła, że art. 35 i następne ustawy o par-
tiach politycznych, a także wskazane wyżej przepisy Ordynacji wyborczej są ,,niekon-
stytucyjne w rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy zasadniczej". Działania Komitetu Wy-
borczego Dom Ojczysty miały charakter w pełni jawny i uzasadnienie prawne Pań-
stwowej Komisji Wyborczej w zaskarżonej uchwale nie odpowiada normom konsty-
tucyjnym.
Państwowa Komisja Wyborcza, odpowiadając na wezwanie Sądu Najwyższe-
go z dnia 18 kwietnia 2006 r. do zajęcia stanowiska w sprawie skargi pełnomocnika
finansowego Komitetu Wyborczego Dom Ojczysty stwierdziła, iż Komitet ten posłu-
giwał się rachunkiem bankowym otwartym w Banku P w W., na którym zgromadził
środki pochodzące z wpłat od osób fizycznych z pominięciem rachunku Funduszu
Wyborczego, którego partia polityczna Dom Ojczysty nie posiadała w okresie kam-
panii wyborczej. Wpłat dokonywały osoby wymienione w załączniku nr 4 do spra-
wozdania, z podaniem kwoty od każdej z tych osób. Przyjęcie tych wpłat na rachu-
nek bankowy Komitetu Wyborczego Dom Ojczysty znajduje potwierdzenie w Rapor-
cie z obrotów na koncie z dnia 9 grudnia 2005 r. Wśród wpłacających nie stwierdzo-
no osób niemających obywatelstwa polskiego, a w związku z tym zarzut dotyczący
błędnego zastosowania 111 ust. 3 ustawy jest bezprzedmiotowy. Bezpośrednie gro-
madzenie środków pieniężnych od osób fizycznych na rachunku komitetu wyborcze-
go narusza art.111 ust. 1 Ordynacji Wyborczej, zgodnie z którym środki finansowe
komitetu wyborczego partii politycznej mogą pochodzić jedynie z Funduszu Wybor-
czego tej partii, tworzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997
r. o partiach politycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze zm.).
Środki finansowe Funduszu Wyborczego partii politycznej gromadzi się na oddziel-
nym rachunku bankowym partii. W przypadku zgłoszenia udziału komitetu wyborcze-
go partii w wyborach, jak stanowi art. 35 ust. 2 ustawy o partiach politycznych oraz
art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej do Sejmu RP i do Senatu RP, Fundusz Wyborczy
jest jedynym prawnie dopuszczalnym źródłem zasilania rachunku komitetu wybor-
czego. W świetle powyższego nie można się zgodzić z argumentacją skarżącej, iż
rachunek Komitetu Wyborczego był prowadzony dla potrzeb Funduszu Wyborczego,
gdyż jeden rachunek bankowy nie może służyć zarówno jako rachunek komitetu wy-
borczego partii politycznej i jako rachunek Funduszu Wyborczego tej partii. Sama
skarżąca składając sprawozdanie wyborcze przy piśmie z dnia 21 grudnia 2005 r.
przyznała, iż Komitet naruszył przepisy art. 110, 111 i 113 Ordynacji wyborczej. Po-
nadto w ogólnej kwocie przychodów Komitetu stwierdzono występowanie dwóch
wpłat dokonywanych po dniu wyborów, to jest z naruszeniem art. 110 ust. 4 pkt 1
ustawy. Pierwsza z tych wpłat w wysokości 70,00 zł dokonana przez Pawła S. w dniu
27 września 2005 r. została przyjęta i zużyta na cele wyborcze. Drugą wpłatę w wy-
sokości 292,00 zł, dokonaną w dniu 4 października 2005 r. przez Andrzeja Ł., Komi-
tet Wyborczy zwrócił darczyńcy. Tak więc kwota przyjęta z naruszeniem art. 110 ust.
4 pkt 1 wynosi 70,00 zł. Kwota ta uwzględniona jest w określonej wartości wpływów
przyjętych z naruszeniem art. 111 ust 1 ustawy. Natomiast zarzut skarżącej, że Pań-
stwowa Komisja Wyborcza pominęła fakt likwidacji partii Dom Ojczysty, a zaskarżona
uchwała dotyczy partii nieistniejącej, jest niezasadny, gdyż Państwowa Komisja Wy-
borcza jest zobowiązana do zbadania sprawozdania wyborczego każdego komitetu
wyborczego partii, który uczestniczył w wyborach parlamentarnych. Okoliczności do-
tyczące bytu prawnego partii nie mają wpływu na ocenę sprawozdania wyborczego,
natomiast będą uwzględnione w postępowaniu na podstawie art.127 ust. 1 Ordynacji
wyborczej.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje.


Stosownie do art. 95 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz.
499 ze zm.) komitety wyborcze wykonują na zasadzie wyłączności czynności wybor-
cze między innymi w imieniu partii politycznych, ulegając rozwiązaniu w przypadkach
wyczerpująco wymienionych w art. 106. Zgodnie z art. 96 ust. 2 Ordynacji do wystę-
powania na rzecz i w imieniu komitetu wyborczego powołanego przez partię politycz-
ną uprawniony jest pełnomocnik wyborczy komitetu wyborczego (z wyjątkiem spraw
zastrzeżonych dla pełnomocnika finansowego tego komitetu). Pełnomocnik finanso-
wy - w myśl art. 109 ust. 1 Ordynacji - odpowiedzialny jest za gospodarkę finansową
komitetu wyborczego i ją prowadzi. Stosownie do art. 120 ust. 1 Ordynacji pełno-
mocnik finansowy komitetu wyborczego, w terminie 3 miesięcy od dnia wyborów,
przekazuje Państwowej Komisji Wyborczej sprawozdanie o przychodach, wydatkach
i zobowiązaniach finansowych komitetu, zwane dalej sprawozdaniem wyborczym.
Jednoznaczne brzmienie art. 122 ust. 1 Ordynacji obliguje Państwową Komisję Wy-
borczą do zbadania sprawozdania wyborczego oraz podjęcia w terminie 4 miesięcy
od dnia jego złożenia uchwały bądź sprawozdanie to przyjmującej (pkt 1 i 2), bądź
odrzucającej je w wypadku stwierdzenia przesłanek określonych w pkt 3 lit. a-d. W
tym ostatnim przypadku pełnomocnikowi finansowemu przysługuje prawo wniesienia
do Sądu Najwyższego skargi na postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej, a
zapadłe przed Sądem orzeczenie podlega doręczeniu temu pełnomocnikowi (art. 123
ust. 1 i 2 Ordynacji). Oznacza to, że badaniu podlega sprawozdanie wyborcze każ-
dego komitetu wyborczego uczestniczącego w danych wyborach, niezależnie od
późniejszego wykreślenia wpisu partii politycznej z ewidencji i zarządzenia jej likwi-
dacji na podstawie art. 47 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych
oraz że w postępowaniu tym komitet wyborczy reprezentowany jest przez jego peł-
nomocnika finansowego.

Podstawę prawną zaskarżonej uchwały Państwowej Komisji Wyborczej z dnia
3 kwietnia 2006 r. stanowi art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. a i d Ordynacji wyborczej, zgodnie
z którym Państwowa Komisja Wyborcza odrzuca sprawozdanie wyborcze w wypadku
stwierdzenia pozyskania lub wydatkowania środków komitetu wyborczego z naru-
szeniem przepisów art. 110 albo limitu określonego w art. 114 ust. 1 i 2 oraz przyję-
cia przez komitet wyborczy partii politycznej środków finansowych pochodzących z
innego źródła niż Funduszu Wyborczy tej partii. Przepis ten ma brzmienie katego-
ryczne i nakazuje odrzucenie sprawozdania wyborczego przy spełnieniu wskazanych
w nim przesłanek. W niniejszej sprawie Państwowa Komisja Wyborcza dopatrzyła się
naruszenia przez Komitet Wyborczy Dom Ojczysty art. 110 ust. 4 pkt 1 i art. 111 ust.
1 Ordynacji wyborczej. Zgodnie z art. 110 ust. 4 pkt 1 Ordynacji zabrania się pozy-
skiwania środków przez komitet wyborczy po dniu wyborów, a w myśl art. 111 ust. 1
Ordynacji środki finansowe komitetu wyborczego partii politycznej mogą pochodzić
jedynie z Funduszu Wyborczego tej partii tworzonego na podstawie przepisów
ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz.U. Nr 98, poz. 604 ze
zm.). W myśl art. 35 ust. 1 ustawy o partiach, partia polityczna tworzy stały Fundusz
Wyborczy w celu finansowania jej udziału w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wy-
borach Prezydenta RP, w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach
organów samorządu terytorialnego. Stosownie do art. 35 ust. 2 ustawy wydatki partii
politycznej na cel, o którym mowa w ust. 1, mogą być dokonywane tylko za pośred-
nictwem Funduszu Wyborczego od dnia rozpoczęcia kampanii wyborczej. W tym
celu środki pieniężne przekazywane są na odrębny rachunek odpowiedniego komi-
tetu wyborczego. Brzmienie powołanego uregulowania jest jednoznaczne i koreluje
zarówno z cytowanym wyżej art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej, jak i z jej art. 113
ust. 1, zgodnie z którym środki finansowe komitetu wyborczego mogą być groma-
dzone wyłącznie na rachunku bankowym.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany został pogląd, że Państwo-
wa Komisja Wyborcza jest zobowiązana do odrzucenia sprawozdania wyborczego
komitetu wyborczego partii w razie naruszenia przez komitet wyborczy art. 110, art.
111 ust. 1-4 lub art. 114 ust. 1-2 Ordynacji wyborczej niezależnie od przyczyny tego
naruszenia i braku winy lub znikomego stopnia zawinienia w naruszeniu prawa (por.
postanowienia z dnia 23 kwietnia 2002 r., III SW 2/02, OSNP 2003 nr 4, poz. 79, III
SW 3/03, OSNP 2003 nr 4, poz. 80 oraz III SW 4/02, OSNP 2003 r. nr 4, poz. 81). W
postanowieniach z dnia 23 kwietnia 2002 r., III SW 1/02 (OSNP 2003 nr 4, poz. 78)
oraz III SW 6/02 (OSNP 2003 nr 4, poz. 83), stwierdzono, że przepisy Ordynacji wy-
borczej nakazują utworzenie oddzielnych rachunków bankowych na gromadzenie
środków finansowych dla funduszu wyborczego partii z przeznaczeniem na finanso-
wanie różnego rodzaju wyborów oraz dla komitetu wyborczego partii uczestniczącej
w konkretnych wyborach, a przyjęcie przez komitet wyborczy partii politycznej środ-
ków finansowych pochodzących z innego źródła, niż fundusz wyborczy tej partii, uza-
sadnia odrzucenie sprawozdania wyborczego niezależnie od tego, że partia nie
utworzyła odrębnego funduszu wyborczego. Również przyjęcie przez komitet wybor-
czy po dniu wyborów wpłaty pieniężnej uzasadnia odrzucenie sprawozdania wybor-
czego przez Państwową Komisję Wyborczą niezależnie od okoliczności, w jakich to
nastąpiło i bez względu na cel, na jaki komitet pozyskane po dniu wyborów środki
finansowe wydatkował (por. postanowienia z dnia 23 kwietnia 2002 r., III SW 5/02,
OSNP 2003 nr 4, poz. 82 oraz z dnia 18 maja 2005 r. III SW 4/05, OSNP 2005 nr 22,
poz. 364 i III SW 5/05, OSNP 2005 nr 22, poz. 365).

W tej sytuacji zarzut naruszenia przez Państwową Komisję Wyborczą art. 110
ust. 1 i 4 oraz art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej okazał się nieuzasadniony. Niezro-
zumiałe jest natomiast przytoczenie w skardze przepisu art. 111 ust. 3 Ordynacji,
odnoszącego się do pozyskiwania środków finansowych przez koalicyjny komitet
wyborczy i komitet wyborczy wyborców i nie stanowiącego podstawy prawnej za-
skarżonej uchwały.

Niezasadny jest zarzut niezgodności art. 35 ustawy o partiach politycznych
oraz art. 110 ust. 1 i 4 i art. 111 ust. 1 Ordynacji z art. 11 ust. 2 Konstytucji stanowią-
cym, że finansowanie partii politycznych jest jawne. Skarżąca przede wszystkim nie
wykazuje, z jakiego względu - jej zdaniem - uzasadnienie prawne zaskarżonej
uchwały nie odpowiada normom konstytucyjnym, powołując się jedynie na jawność
działań Komitetu Wyborczego Dom Ojczysty. Zawarta w art. 107 Ordynacji wyborczej
zasada jawności finansowania kampanii wyborczej znajduje swoją realizację w rygo-
rach nałożonych przez ustawodawcę na komitety wyborcze, gdyż jawność finanso-
wania wyborów jest istotnym elementem demokratycznego porządku, służąc zapo-
bieganiu procesom i zjawiskom o charakterze korupcyjnym. Rygory te muszą być ze
swej istoty jednoznaczne i jednakowe dla wszystkich uczestników kampanii wybor-
czej i umożliwiać ocenę, czy pozyskane środki pieniężne przeznaczone były na sfi-
nansowanie działań komitetu wyborczego (powołanego przez partię polityczną) na
potrzeby konkretnych wyborów. Reguły finansowania kampanii wyborczej określone
w Ordynacji wyborczej służą właśnie realizacji zasady jawności i poddającej się oce-
nie przejrzystości tego finansowania, a w konsekwencji - zasady jawności finanso-
wania partii politycznej, która powołała komitet wyborczy.

Wobec niezasadności podniesionych w skardze zarzutów Sąd Najwyższy na
podstawie art. 123 ust. 2 Ordynacji wyborczej skargę oddalił.
========================================