Postanowienie z dnia 19 listopada 2001 r.
III SW 129/01

Przy ustalaniu wyników głosowania i sporządzaniu protokołu przez
okręgową komisję wyborczą mogą być obecni zarówno osoba zgłaszająca listę
(pełnomocnik wyborczy), jak i osoba przez nią upoważniona (mąż zaufania).
Nie mogą oni jednak utrudniać komisji wykonywania jej zadań.


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Józef Iwulski, Kazimierz Jaśkowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2001 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z protestu wyborczego Marka R. z udziałem: Przewodniczącego
Państwowej Komisji Wyborczej, Przewodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej Nr
29 w G., Prokuratora Generalnego

p o s t a n o w i ł wydać następującą opinię:

uznać za zasadny zarzut protestu naruszenia art. 164 ust. 5 i art. 205 ust. 5
ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm.) pole-
gającego na uniemożliwieniu osobie zgłaszającej listę, obecności przy ustalaniu wy-
ników głosowania i sporządzaniu protokołu w Okręgowej Komisji Wyborczej Nr 29 w
G. (z tego powodu, że upoważniła ona inną osobę do pełnienia funkcji męża zaufa-
nia) i ocenić, że naruszenie to nie miało wpływu na wynik wyborów; pozostałe za-
rzuty protestu uznać za niezasadne.

U z a s a d n i e n i e

Marek R. - pełniący funkcję pełnomocnika Komitetu Wyborczego Ligi Polskich
Rodzin w Okręgu Nr 29, wniósł protest wyborczy, w którym podniósł następujące
zarzuty. Wyniki wyborów w okręgu nr 29 w G. odbiegają od wyników ustalonych
przez Komitet Wyborczy Ligi Polskich Rodzin ,,na bazie informacji uzyskanych za-
równo od mężów zaufania, jak i od zgłaszanych przez nas członków komisji obwo-
dowych", w ustalonych wynikach zbyt duża - w porównaniu z obliczeniami Komitetu
reprezentowanego przez wnoszącego protest - była liczba głosów nieważnych.

W proteście podniesiono też, że w Okręgowej Komisji Wyborczej odmówiono
mężowi zaufania Ligi Polskich Rodzin - Małgorzacie B.-W. wglądu zarówno do pro-
tokołów wpływających z komisji obwodowych jak i do danych wpisywanych z tych
protokołów do komputerów, co stanowiło pozbawienie jej możliwości obecności przy
ustalaniu wyników wyborów. Takiej możliwości pozbawiono też wnoszącego protest,
który był osobą zgłaszającą listę. Protest zawiera wniosek o nakazanie powtórnego
przeliczenia głosów w Okręgu nr 29 w obecności przedstawicieli Ligi Polskich Rodzin
lub ,,co najmniej ustalenia tak dużej rozbieżności w ilości głosów nieważnych".

Uczestnik postępowania - Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej
wniósł o wydanie opinii o niezasadności zarzutów protestu. W odpowiedzi na protest
podniósł on, że Państwowa Komisja Wyborcza nie ma żadnych podstaw do oceny
wiarygodności nieoficjalnych źródeł informacji o wynikach głosowania i wyborów, na
które powołał się wnoszący protest. Z treści protokołów Okręgowej Komisji Wybor-
czej Nr 29 wynika, że osoby zgłaszające listy nie wniosły żadnych uwag.

Przepisy Ordynacji wyborczej nie przewidują natomiast możliwości badania
przez mężów zaufania protokołów głosowania w obwodach po ustaleniu wyników
wyborów celem stwierdzenia prawidłowości ustalenia wyników głosowania i wyników
wyborów w okręgu wyborczym. Zgodnie z wytycznymi Państwowej Komisji Wybor-
czej na żądanie mężów zaufania okręgowa komisja wyborcza może zlecić wykonanie
wydruków kontrolnych z kilku wskazanych przez nich obwodów głosowania w celu
porównania danych z protokołami.

Uczestnik postępowania - Zastępca Przewodniczącego Okręgowej Komisji
Wyborczej Nr 29 wniósł o uznanie bezzasadności protestu Marka R. W odpowiedzi
na protest podniósł, że mężowie zaufania, w tym mąż zaufania Ligi Polskich Rodzin,
którzy zgłosili się w siedzibie Okręgowej Komisji Wyborczej chcieli mieć wgląd do
protokołów głosowania oraz możliwość spisywania z nich danych arytmetycznych
dotyczących liczby głosów oddanych na poszczególne listy okręgowe. Komisja była
natomiast zdania, że uczestnictwo mężów zaufania w ustalaniu wyników wyborów,
zgodnie z wytycznymi Państwowej Komisji Wyborczej, może polegać wyłącznie na
obserwacji pracy komisji, która to obserwacja winna być prowadzona w sposób nie
powodujący utrudnień w pracy komisji.

Zastępca Przewodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej stwierdził też, że
wykonując wytyczne Państwowej Komisji Wyborczej, w myśl których komisja okrę-
gowa na żądanie mężów zaufania mogła zlecić wykonanie wydruków kontrolnych z
kilku wskazanych przez nich obwodów głosowania w celu porównania danych z pro-
tokołami, Komisja Okręgowa Nr 29 ustaliła, że każdy mąż zaufania może wskazać 5
protokołów, które chce sprawdzić. Mąż zaufania Komitetu Wyborczego Ligi Polskich
Rodzin podała numery obwodów, których protokoły chciała sprawdzić z wydrukami,
ale przed zakończeniem przyjmowania protokołów z obwodów opuściła lokal Okrę-
gowej Komisji Wyborczej i do dnia sporządzenia ostatecznego protokołu z wyborów
nie zgłosiła się. Zastępca Przewodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej przyznał,
że Markowi R. odmówiono prawa obecności przy ustaleniu wyników wyborów. Marek
R. posiadał upoważnienie do zgłoszenia listy okręgowej w imieniu Komitetu Wy-
borczego Ligi Polskich Rodzin oraz męża zaufania do Okręgowej Komisji Wyborczej
w G. Realizując to upoważnienie wskazał na męża zaufania Małgorzatę B.-W. Komi-
sja Okręgowa uznała, że w świetle wytycznych Państwowej Komisji Wyborczej, w
których podano, że jeżeli do pełnienia funkcji męża zaufania została wyznaczona
inna osoba niż zgłaszająca listę, przy czynnościach wskazanych w tych przepisach
(między innymi art. 164 ust. 5 Ordynacji wyborczej) pełni ona funkcję osoby zgłasza-
jącej listę. Marek R. nie miał prawa przebywania w lokalu Okręgowej Komisji Wybor-
czej.

Uczestnik postępowania - Prokurator Generalny nie zajął stanowiska w spra-
wie.

Z przeprowadzonego dowodu z przesłuchania wnoszącego protest wynika, że
istniała różnica między wynikami oficjalnymi a wynikami ,,ustalanymi" przez Komitet
Wyborczy Ligi Polskich Rodzin. Wnoszący protest uznał za zbyt dużą liczbę głosów
nieważnych, a uzyskanie wydruków wyników głosowania w pięciu obwodach za nie-
wystarczające dla sprawdzenia prawidłowości ustalenia wyników głosowania z da-
nymi uzyskanymi przez jego Komitet Wyborczy od mężów zaufania i członków komi-
sji. W toku przesłuchania wnoszący protest nie podtrzymał zarzutu sformułowanego
w proteście jako odmówienie mężowi zaufania Ligi Polskich Rodzin wglądu zarówno
do protokołów wpływających z komisji obwodowych, jak i do danych wpisywanych z
tych protokołów do komputerów.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Rozbieżność liczby głosów oddanych na listy i liczby głosów nieważnych mię-
dzy danymi o charakterze sondażowym gromadzonymi przez komitety wyborcze, a
danymi wynikającymi z protokołów głosowania w obwodzie i protokołów wyników
głosowania w okręgu wyborczym nie uzasadnia wniosku o naruszeniu prawa wy-
borczego ani też nie może prowadzić do ponownego przeliczania głosów. Rozbież-
ność taka nie stanowi dowodu na naruszenie prawa. Naruszenie nie zostało też
udowodnione w żaden inny sposób. Tylko w razie podjęcia uchwały o nieważności
wyborów możliwe jest ponowne podjęcie niektórych czynności wyborczych (art. 82
ust. 3 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypo-
spolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm.).

Komisje wyborcze są powołane do wykonywania czynności wyborczych. Sąd
Najwyższy w procedurze rozpoznawania protestów wyborczych ma za zadanie wery-
fikację zarzutów dotyczących naruszenia prawa wyborczego. Procedura ta nie może
służyć weryfikacji podejrzeń nie popartych dowodami naruszenia prawa, ani do po-
nawiania czynności wyborczych. Również mężowie zaufania nie są powołani do du-
blowania czynności komisji wyborczych. Rola mężów zaufania nie polega na spraw-
dzeniu każdej czynności technicznej i rachunkowej okręgowej komisji wyborczej.
Ustawa zapewnia mężom zaufania (osobom zgłaszającym listę) jedynie prawo obec-
ności w okręgowej komisji wyborczej przy ustalaniu wyników głosowania i sporzą-
dzaniu protokołu (art. 164 ust. 5 i art. 205 ust. 5). Wynikająca z wytycznych Pań-
stwowej Komisji Wyborczej (która ustaliła zasady i tryb pracy oraz sposób wykonania
zadań przez komisje okręgowe - art. 39 ust. 2 Ordynacji) możliwość uzyskania kilku
wydruków zawierających dane o wynikach głosowania w obwodach stanowi pewne
poszerzenie uprawnień zagwarantowanych ustawowo. Użycie w wytycznych z dnia
10 września 2001 r. dotyczących trybu i sposobu wykonywania przez okręgowe ko-
misje wyborcze zadań związanych z ustaleniami wyników głosowania i wyników wy-
borów do Sejmu i Senatu zarządzonych na dzień 23 września 2001 r. (M.P. Nr 31,
poz. 521) określenia ,,może zlecić wykonanie wydruków" świadczy o tym, że na ko-
misje okręgowe nie został nałożony obowiązek, a sformułowano zalecenie. Możli-
wość uzyskania wydruków nie oznacza prawa otrzymania danych ze wszystkich (lub
większości) obwodów. Nawet gdyby mąż zaufania nie otrzymał żadnego wydruku nie
byłoby mowy o naruszeniu prawa wyborczego, bo nie równałoby się to z pozbawie-
niem go obecności przy ustalaniu wyników głosowania. Podkreślić należy, że zada-
niem komisji po otrzymaniu protokołów głosowania jest ustalenie wyników głosowa-
nia na poszczególne listy okręgowe (art. 164 ust. 1 Ordynacji). Mężowie zaufania nie
powinni absorbować komisji ani przeszkadzać jej w wykonaniu tego zadania. Pods-
tawę protestu może stanowić tylko naruszenie przepisów Ordynacji (at. 78 ust. 1), a z
omawianego zarzutu protestu nie wynika naruszenie żadnego przepisu.

Słusznie natomiast zarzucono w proteście, że uprawnienie wynikające z art.
164 ust. 5 i art. 205 ust. 5 Ordynacji przysługujące ,,osobie zgłaszającej listę" nie wy-
gasa wskutek upoważnienia przez nią innej osoby do pełnienia funkcji męża zaufa-
nia. ,,Osoba zgłaszająca listę", to pełnomocnik wyborczy lub osoba przez niego upo-
ważniona, która dokonała zgłoszenia listy okręgowej (art. 143 ust. 3 Ordynacji).
Funkcję męża zaufania w okręgowej komisji wyborczej pełni pełnomocnik wyborczy
lub osoba przez niego upoważniona (art. 154 ust. 3). Prawo obecności wynikające z
art. 164 ust. 4 i 205 ust. 5 przysługuje ,,osobie zgłaszającej listę". Wnoszący protest
był tą osobą. Upoważnienie innej osoby do pełnienia funkcji męża zaufania nie poz-
bawiło go prawa obecności przy czynnościach wyborczych. Interpretacja przepisów
Ordynacji wyborczej utrudniona na skutek używania w nich kilku określeń na ozna-
czenie tych samych osób, nie może prowadzić do wprowadzenia ograniczenia
uprawnień nie wynikającego wprost z żadnego przepisu. Za zasadę należy uznać, że
upoważnienie innej osoby nie pozbawia udzielającego owo upoważnienie uprawnień
wynikających z ustawy. Właściwa - zdaniem Sądu Najwyższego - jest taka wy-
kładnia, zgodnie z którą zarówno pełnomocnik wyborczy (,,osoba zgłaszająca listę"),
jak i osoba przez niego upoważniona (mąż zaufania) mogli być obecni przy ustaleniu
wyników głosowania i sporządzaniu protokołu. Omawiane naruszenie w żaden spo-
sób nie wpłynęło na wynik wyborów. Żadna z okoliczności podniesionych w proteście
nie wskazuje na taki wpływ.

Te wszystkie względy uzasadniają wydanie opinii o treści podanej w postano-
wieniu (art. 80 Ordynacji).
========================================