Postanowienie z dnia 3 września 1997 r.
III KKO 5/97

Nie jest dopuszczalne sporządzenia aktu urodzenia dziecka w zwykłym
trybie postępowania przewidzianego w przepisach prawa o aktach stanu cy-
wilnego, jeżeli osoba zgłaszająca urodzenie dziecka w urzędzie stanu cywil-
nego po upływie znacznego okresu nie jest w stanie przedstawić zaświadcze-
nia lekarskiego. W tej sytuacji właściwym do ustalenia treści aktu urodzenia
jest sąd w postępowaniu nieprocesowym.

Przewodniczący SSN: Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Adam Józefowicz
(sprawozdawca), Janusz Łętowski, przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości sę-
dzia Tadeusz Szóstakowski, przedstawiciel Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Ad-
ministracji Stanisław Pikulski.

Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym, przy udziale prokuratora
Prokuratury Krajowej Włodzimierza Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 3 września
1997 r. na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Zofii Danuty W. o rozstrzygnięcie
sporu kompetencyjnego o właściwość między Sądem Rejonowym w S. a Kierowni-
kiem Urzędu Stanu Cywilnego w S. o sporządzenie aktu urodzenia.

p o s t a n o w i ł:

uznać, że właściwy do ustalenia treści aktu urodzenia Adriana W. jest Sąd
Rejonowy w S.


U z a s a d n i e n i e

Zofia Danuta W. wystąpiła za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości do Ko-
legium Kompetencyjnego przy Sądzie Najwyższym o rozstrzygnięcie negatywnego
sporu kompetencyjnego między sądem powszechnym i organem administracji pańs-
twowej w sprawie sporządzenia aktu urodzenia jej dziecka.
Urząd Wojewódzki w Suwałkach przy piśmie z dnia 22 kwietnia 1997 r. nades-
łał kopię decyzji Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w S. z dnia 21 lutego 1997 r.
[...] odmawiającej sporządzenia aktu urodzenia Adriana W., urodzonego 8 listopada
1993 r. w S.
W uzasadnieniu swej decyzji Kierownik USC podał, że matka dziecka nie
przedłożyła zaświadczenia lekarskiego lub zakładu służby zdrowia wystawionego na
druku "zgłoszenie urodzenia noworodka". Brak takiego dokumentu uniemożliwia spo-
rządzenie aktu urodzenia dziecka na ogólnych zasadach, przewidzianych w art. 40
ust. 1 prawa o aktach stanu cywilnego. Z uwagi na to, że matka dziecka Zofia Danuta
W. nie jest w stanie przedstawić zaświadczenia lekarskiego, ponieważ od momentu
urodzenia dziecka upłynął znaczny okres czasu, nie można ustalić podstawowych
elementów aktu urodzenia, takich jak: data urodzenia dziecka, godzina urodzenia i
płeć. Zdaniem Kierownika USC, matka dziecka powinna w pierwszej kolejności wys-
tąpić do sądu, zgodnie z art. 33 prawa o a.s.c. o ustalenie treści aktu urodzenia.
Zofia Danuta W. wystąpiła do Sądu Rejonowego w S. o ustalenie treści aktu
urodzenia. Jednakże Sąd ten postanowieniem z dnia 24 stycznia 1997 r., [...] odrzucił
wniosek. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy stwierdził, że według art. 32
ust. 2 prawa o a.s.c. ustala się treść aktu stanu cywilnego, jeżeli akt urodzenia lub akt
małżeństwa nie został sporządzony i nie można go sporządzić w trybie przewidzia-
nym w przepisach ustawy.
Zdaniem Sądu istnieje możliwość sporządzenia aktu w trybie zwykłym dopóki
żyje jedna z osób wymienionych w art. 39 prawa o a.s.c. i może podać dane nie-
zbędne do sporządzenia aktu urodzenia. Właściwą drogą do sporządzenia aktu jest
wszczęcie postępowania administracyjnego w trybie art. 61 KPA.
Na skutek powyższego postanowienia sądowego Zofia Danuta W. wniosła
odwołanie od wymienionej decyzji Kierownika U.S.C. w S. z dnia 21 lutego 1997 r.
Wojewoda S. decyzją z dnia 28 marca 1997 r. [...] uchylił zaskarżoną decyzję i
umorzył postępowanie w sprawie, jako bezprzedmiotowe. W uzasadnieniu decyzji
Wojewoda stwierdził, że Zofia Danuta W. w dniu 8 listopada 1993 r. urodziła dziecko
płci męskiej w domu bez pomocy medycznej. Matka dziecka nie zgłaszała się z
dzieckiem do lekarza po porodzie, ani później. W związku z tym matka dziecka nie
ma zaświadczenia wystawionego przez lekarza ani inny zakład służby zdrowia. Zda-
niem organu odwoławczego podstawowym dokumentem uprawniającym kierownika
U.S.C. do sporządzenia aktu urodzenia jest w myśl art. 40 ust. 1 prawa o a.s.c. zaś-
wiadczenie lekarskie wystawione na specjalnym druku "zgłoszenie urodzenia dziec-
ka". Brak tego dowodu uniemożliwia sporządzenie aktu urodzenia na zasadach ogól-
nych. Jeśli zgłaszający urodzenie dziecka nie jest w stanie przedstawić zaświadcze-
nia lekarskiego, akt ten w myśl art. 32 ust. 2 prawa o a.s.c. ustala sąd w postępowa-
niu nieprocesowym. Organ II instancji uznał, że postępowanie jest bezprzedmiotowe
z uwagi na to, że wyłącznie sąd powszechny jest właściwy do ustalenia treści aktu w
postępowaniu nieprocesowym.

Rozpatrując sprawę Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym wzięło
pod uwagę co następuje:

Stosownie do przepisu art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1986 r. - Pra-
wo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 36, poz. 180 ze zm.) akt urodzenia sporzą-
dza się na podstawie zaświadczenia wystawionego przez lekarza lub zakład służby
zdrowia. Zaświadczenie lekarskie wystawione na specjalnie w tym celu opracowa-
nym druku, zwanym "zgłoszenie urodzenia" jest podstawowym dokumentem upraw-
niającym kierownika u.s.c. do sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Brak tego doku-
mentu uniemożliwia kierownikowi u.s.c. sporządzenie aktu urodzenia w zwykłym try-
bie na zasadach ogólnych, przewidzianych w prawie o aktach stanu cywilnego. Jeżeli
osoba zgłaszająca urodzenie dziecka w urzędzie stanu cywilnego po upływie znacz-
nego okresu nie jest w stanie przedstawić zaświadczenia lekarskiego na druku w for-
mie zgłoszenia urodzenia dziecka, to nie jest dopuszczalne sporządzenie aktu uro-
dzenia dziecka w zwykłym trybie postępowania, przewidzianym w przepisach prawa
o aktach stanu cywilnego po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego. W ta-
kiej sytuacji jest uzasadnione ustalenie treści aktu urodzenia dziecka zgodnie z art.
32 pkt 2 i art. 33 prawa o aktach stanu cywilnego wyłącznie przez sąd w postępowa-
niu nieprocesowym na wniosek osoby zainteresowanej lub prokuratora. Ze względu
na interes społeczny w ustaleniu rzeczywistego stanu cywilnego dziecka w postępo-
waniu tym sąd obowiązany jest szczególnie wnikliwie ustalić dane podlegające wpi-
sowi do aktu urodzenia, o których mowa w art. 40 ust. 2 prawa o aktach stanu cywil-
nego środkami dowodowymi, przewidzianymi w przepisach art. 244-309 KPC.
W niniejszej sprawie zgłoszenie urodzenia dziecka nastąpiło po upływie kilku
lat bez dokumentacji lekarskiej. O fakcie tym nie był niezwłocznie powiadomiony tere-
nowy zakład służby zdrowia w celu wystawienia zgłoszenia urodzenia dziecka. W
związku z tym ustalenie treści aktu urodzenia wymaga przeprowadzenia szczególnie
wnikliwego postępowania dowodowego, w którym niezbędne jest zasięgnięcie opinii
biegłego lekarza, przesłuchanie świadków zdarzenia podlegającego rejestracji stanu
cywilnego, a w szczególności przesłuchanie matki dziecka i ewentualnie dopuszcze-
nie z urzędu dowodu z grupowego badania krwi. Postępowanie dowodowe powinno
zmierzać w niniejszej sprawie do ustalenia, czy osoba zgłaszająca urodzenie dziecka
rzeczywiście je urodziła, płeć i wiek dziecka, miejsce i datę jego urodzenia oraz z
uwzględnieniem dokumentów dane dotyczące rodziców dziecka. Dopiero wszech-
stronne wyjaśnienie sprawy, które może dokonać właściwy sąd, umożliwi prawidłowe
ustalenie treści aktu urodzenia dziecka. Do przeprowadzenia tego rodzaju postępo-
wania nie ma ustawowych kompetencji Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego.
Dlatego Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym na zasadzie art.
190 KPA postanowiło, jak w sentencji.

========================================