Postanowienie z dnia 8 października 1998 r.
III KKO 3/98

Spór kompetencyjny między organami administracji publicznej a sądami
powszechnymi nie może powstać w sprawach, które nie są sprawami cywilny-
mi w rozumieniu art. 1 KPC ani sprawami administracyjnymi w rozumieniu art.
1 KPA.


Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Andrzej
Wasilewski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca), przedstawiciel Ministerstwa Spra-
wiedliwości Krzysztof Bogusz, przedstawiciel Departamentu Organizacji Skarbowej
Ewa Zwolińska.

Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym, po rozpoznaniu w dniu 8
października 1998 r. na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Januarego S. o rozs-
trzygnięcie sporu o właściwość między Sądem Rejonowym [...] a Urzędem Skarbo-
wym [...] w przedmiocie wydania rachunku za usługi.

p o s t a n o w i ł:

o d r z u c i ć wniosek.

U z a s a d n i e n i e


Powód January S. domagał się nakazania Henrykowi T. wydania rachunku
VAT sporządzonego na dzień 30 stycznia 1996 r., obejmującego w swej treści wyko-
nane na rzecz powoda roboty budowlane [...] o wartości 12.000 zł. W uzasadnieniu
pozwu powód podał, że w dniu 24 lutego 1995 r. strony zawarły umowę o roboty bu-
dowlane, zgodnie z którą pozwany miał wykonać te roboty za wynagrodzeniem w
kwocie 2.000 zł i na podstawie § 5 umowy w ciągu 7 dni od zakończenia robót miał
przedłożyć powodowi do rozliczenia fakturę końcową, czego jednak nie uczynił mimo
kilkakrotnych wezwań, dlatego powód odstąpił od wspomnianej umowy ze skutkiem
na dzień 31 grudnia 1995 r. Następnie powód sprecyzował powództwo w ten sposób,
że domagał się od pozwanego wystawienia, a następnie wydania rachunku VAT o
treści określonej jak w pozwie. Jako podstawę swego żądania wskazał przepis art.
395 § 2 KC i § 5 umowy z dnia 24 lutego 1995 r.

Sąd Rejonowy [...] postanowieniem z dnia 28 października 1997 r. [...] odrzucił
pozew. W ocenie Sądu obowiązek pozwanego do wystawienia rachunku uproszczo-
nego VAT ma charakter administracyjnoprawny, bowiem wykonanie robót budowla-
nych jest podstawą powstania obowiązku podatkowego, nie zaś źródłem zobowiązań
w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Obowiązek pozwanego do wystawienia faktury-
rachunku VAT ma charakter obowiązku podatkowego i treść umowy cywilnoprawnej
w żaden sposób obowiązku tego nie może modyfikować. Do stosunku administracyj-
noprawnego, jakim jest stosunek między podatnikiem a organem podatkowym, nie
mają też zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego. Ogólny obowiązek wystawiania
rachunków stwierdzających wykonanie usługi nakłada na osoby wykonujące usługi
przepis art. 37 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych
(Dz.U. Nr 27, poz. 111 ze zm.), lecz z dyspozycji tego przepisu nie można konstruo-
wać roszczenia o charakterze cywilnoprawnym.

Powód w piśmie z dnia 6 marca 1998 r. do Urzędu Skarbowego [...] domagał
się wydania decyzji nakazującej pozwanemu wydania rachunku na kwotę 12.000 zł
celem rozliczenia podatku i odliczeń za 1996 rok. Dział Kontroli Podatkowej Urzędu
Skarbowego [...] w piśmie z dnia 16 lipca 1998 r. wyjaśnił, że powód w 1996 r. nie
uiścił żadnej zapłaty za wykonaną usługę, w związku z tym sprawa ta nie może być
przedmiotem postępowania karno-skarbowego. Ponadto stwierdził, że zgodnie z art.
87 § 1 Ordynacji podatkowej podatnicy prowadzący działalność gospodarczą obo-
wiązani są na żądanie usługobiorcy wystawić rachunek potwierdzający wykonanie
usługi.


Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym zważyło, co następuje:


W orzecznictwie Kolegium Kompetencyjnego przy Sądzie Najwyższym utrwalił
się pogląd, że negatywny spór kompetencyjny między organem administracji pub-
licznej a sądem powszechnym powstaje wówczas, gdy sąd odrzuci pozew po przyję-
ciu niedopuszczalności drogi sądowej, a organ administracji publicznej, stwierdzając
swoją niewłaściwość, zwróci podanie wnoszącemu z pouczeniem, że w sprawie
właściwy jest sąd lub umorzy postępowanie, jeżeli stwierdzi swą niewłaściwość po
wszczęciu postępowania w sprawie. Z wykładni systemowej uwzględniającej za-
mieszczenie przepisów o rozstrzyganiu sporów kompetencyjnych w Kodeksie postę-
powania administracyjnego wynika ponadto, że spór o właściwość między organami
administracji państwowej a sądami powszechnymi może powstać w sprawach, które
są sprawami cywilnymi w rozumieniu art. 1 KPC lub sprawami administracyjnymi w
rozumieniu art. 1 KPA. Tymczasem w niniejszej sprawie powód żądał wprawdzie wy-
dania decyzji zobowiązującej pozwanego do wydania faktury-rachunku VAT, lecz
organ skarbowy trafnie uznał to pismo za wniosek o wszczęcie postępowania karne-
go skarbowego i po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego odmówił
wszczęcia tego postępowania. Obowiązek usługodawcy wystawienia na żądanie od-
biorcy usługi faktury albo rachunku stwierdzającego wykonanie usługi jest bowiem
obowiązkiem ciążącym na usługodawcy z mocy prawa (art. 37 ust. 1 ustawy z dnia
19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych Dz. U. Nr 27, poz. 111 ze zm.;
art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej), którego niewykonanie jest zagrożone karą
grzywny (art. 102 § 1 ustawy karnej skarbowej z dnia 26 października 1971 r. - jed-
nolity tekst: Dz.U. z 1984 r. Nr 22, poz. 103 ze zm.). W związku z tym należy stwier-
dzić, że w sprawie o nakazanie usługodawcy wystawienia i wydania usługobiorcy
rachunku uproszczonego VAT negatywny spór kompetencyjny nie powstaje, gdy po
odrzuceniu przez sąd powszechny pozwu po stwierdzeniu niedopuszczalności drogi
sądowej organ skarbowy, po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego z
udziałem stron, stwierdza, że sprawa ta nie może być przedmiotem postępowania
karno-skarbowego. Zgodnie bowiem z art. 3 § 2 KPA przepisów Kodeksu nie stosuje
się do postępowania w sprawach karnych skarbowych, a zatem wydanie przez organ
skarbowy jakiegokolwiek rozstrzygnięcia w tej kwestii nie mogłoby spowodować
powstania sporu kompetencyjnego, ponieważ sprawa załatwiana w tym trybie nie jest
sprawą administracyjną w rozumieniu art. 1 tego Kodeksu.

Biorąc powyższe pod rozwagę Kolegium Kompetencyjne orzekło jak w sen-
tencji.
========================================