Postanowienie z dnia 27 września 2001 r.
II UZ 51/01

Złożenie przez stronę wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu nie ma
wpływu na określony w art. 3934 § 1 KPC termin do wniesienia kasacji, a
niemożność wniesienia w terminie kasacji z przyczyn niezawinionych przez
adwokata i przez stronę może być jedynie podstawą do żądania przywrócenia
terminu.


Przewodniczący SSN Teresa Romer, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 wrześ-
nia 2001 r. sprawy z wniosku Stefana M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w P. o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą
zawodową, na skutek zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z dnia 28 czerwca 2001 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

o d d a l i ć zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

Postanowieniem z dnia 28 maja 2001 r [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Warszawie odrzucił kasację wnioskodawcy Stefana M. od
wyroku tego Sądu z dnia 22 lutego 2001 r. Sąd ustalił, że kasacja została wniesiona
po upływie miesięcznego terminu określonego w art. 3934 § 1 KPC. Odpis wyroku
został doręczony wnioskodawcy 29 marca 2001 r. i termin do wniesienia kasacji
upływał 29 kwietnia 2001 r. Nieprawdziwe jest zawarte w kasacji stwierdzenie, że
wnioskodawca otrzymał odpis wyroku 23 kwietnia 2001 r. W tym dniu doręczono mu
postanowienie z dnia 17 kwietnia 2001 r. o ustanowieniu adwokata z urzędu. Powo-
łując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1997 r., I PKN
120/97 (OSNAPiUS z 1998 r. nr 3, poz. 88), Sąd Apelacyjny uznał, że data ustano-
wienia dla strony skarżącej adwokata z urzędu nie ma wpływu na bieg terminu do
wniesienia kasacji. Spóźniona kasacja podlega odrzuceniu z mocy art. 3935 KPC.
Postanowienie to zaskarżył zażaleniem wnioskodawca i zarzucając błędną
wykładnię art. 117 KPC w związku z art. 393, 3932 i 3934 KPC wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia. W zażaleniu został podniesiony zarzut, że interpreta-
cja powołanych przepisów prowadząca do wniosku, iż na bieg terminu do wniesienia
kasacji nie ma wpływu data ustanowienia dla strony skarżącej adwokata z urzędu,
pozostaje w sprzeczności z zasadą wyrażoną w art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, zgod-
nie z którą ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej do dochodzenia praw i
nie może pozbawiać pomocy prawnej osób, których sytuacja materialna nie pozwala
na poniesienie kosztów postępowania. W zaskarżonym postanowieniu powołano się
na orzeczenie Sądu Najwyższego wydane w odmiennym stanie prawnym. Orzecz-
nictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie nie jest jednolite, odmienny pogląd zapre-
zentowano w postanowieniach z dnia 24 stycznia 1997 r., II UZ 14/96 i 26 maja 1997
r., II UZ 32/97. Cel unormowań zawartych w art. 3934 KPC, przewidującym
miesięczny termin do wniesienia kasacji i art. 3932 KPC wprowadzającym przymus
adwokacki, wskazuje, że na wymagające wiedzy fachowej sporządzenie kasacji po-
trzebny jest odpowiednio długi okres czasu. W niniejszej sprawie termin do wniesie-
nia kasacji upływał 30 kwietnia 2001 r., a pismo powiadamiające o ustanowieniu ad-
wokata z urzędu doręczono temu adwokatowi 27 kwietnia 2001 r. Nie było zatem
wystarczającego okresu do sporządzenia kasacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepis art. 3934 § 1 KPC stanowi, że kasację wnosi się w terminie miesięcz-
nym od dnia doręczenia orzeczenia stronie skarżącej. Zarówno ten termin jak i okre-
ślony w art. 387 § 3 KPC tygodniowy termin do zgłoszenia żądania doręczenia odpi-
su wyrok sądu drugiej instancji są terminami ustawowymi. Początkowy i końcowy
dzień tego terminu są wskazane w ustawie, co oznacza, że terminy te nie mogą być
zmienione lub przedłużone ani postanowieniem sądu ani zarządzeniem przewodni-
czącego. Kwestionując w zażaleniu zgodność z prawem obliczania miesięcznego
terminu do wniesienia kasacji od daty doręczenia wyroku stronie, dla której ustano-
wiono adwokata z urzędu, skarżący nie wskazuje przepisu, który pozwalałby na
obliczanie terminu od innej daty. Z zażalenia nie można także wywnioskować od
jakiej daty zdaniem skarżącego powinien być liczony termin - czy od daty doręczenia
postanowienia o ustanowieniu adwokata z urzędu stronie, czy Radzie Adwokackiej,
czy też od daty zawiadomienia adwokata o jego wyznaczeniu przez Radę Adwokac-
ką. W tym ostatnim przypadku sąd nie dysponowałby dowodem doręczenia zawia-
domienia, co uniemożliwiłoby kontrolę terminowości wniesienia kasacji.
Ponieważ nie ma przepisu prawa procesowego pozwalającego na obliczanie
terminu do wniesienia kasacji przez stronę, dla której ustanowiono adwokata z
urzędu odmiennie od zasad uregulowanych w art. 3934 § 1 KPC, skarżący powołuje
się na sprzeczność tej regulacji z konstytucyjną zasadą dostępu do sądu, czego jego
zdaniem strona korzystająca z pomocy prawnej z urzędu zostaje pozbawiona. Zarzut
ten jest chybiony, bowiem zarówno ten przepis, jak i inne przepisy zapewniają
wszystkim równe prawa zaskarżenia orzeczenia, jeżeli jest ono zaskarżalne i jeżeli
wszystkie wymogi co do formy i co do terminu zostaną zachowane. Przewidując
znacznie dłuższy niż dla innych środków zaskarżenia termin do wniesienia kasacji
ustawodawca miał na uwadze fakt, że ze względu na uregulowanie zawarte w art.
3932 § 1 KPC strona skarżąca musi skorzystać z pomocy prawnej z wyboru lub z
urzędu. Strona powinna więc zawrzeć umowę z pełnomocnikiem lub złożyć wniosek
o ustanowienie adwokata z urzędu w takim terminie, aby pozostawić pełnomocnikowi
odpowiedni czas do wniesienia kasacji. Odmienne traktowanie co do terminów osób,
które korzystają z pomocy prawnej z urzędu od tych, które mają pełnomocników z
wyboru byłoby złamaniem konstytucyjnej zasady równości w dostępie do drogi są-
dowej.
Przepis art. 3934 § 1 KPC w brzmieniu obowiązującym do 1 lipca 2000 r. ma
identyczną treść jak poprzednio obowiązujący przepis art. 3934 KPC. Niesłuszne jest
zatem twierdzenie, że powołane przez Sąd Apelacyjny postanowienie Sądu Najwyż-
szego z dnia 18 kwietnia 1997 r. zostało wydane w odmiennym stanie prawnym. W
postanowieniu tym Sąd Najwyższy stwierdził, że złożenie przez stronę wniosku o
ustanowienie adwokata z urzędu nie ma znaczenia dla biegu terminu do wniesienia
kasacji. Powołane w zażaleniu orzeczenia, których tezy wskazywałyby na odmienny
pogląd, dotyczą innej kwestii. W postanowieniu z dnia 8 stycznia 1997 r., II UZ 14/96
(OSNAPiUS z 1997 r. nr 16, poz. 304), Sąd Najwyższy stwierdził, że w sytuacji, gdy
sporządzona osobiście przez skarżącego kasacja zawiera wniosek o ustanowienie
adwokata z urzędu i została złożona przed upływem terminu miesięcznego określo-
nego w art. 3934 KPC, Sąd nie jest uprawniony do jej odrzucenia na podstawie art.
3932 § 1 KPC, ale zobowiązany jest do rozpoznania wniosku o ustanowienie adwo-
kata z urzędu. Ani w tezie ani w uzasadnieniu tego postanowienia nie ma mowy o
tym, że termin określony w art. 3934 KPC upływa w innej dacie niż po miesiącu od
doręczenia stronie odpisu orzeczenia. Sąd Najwyższy zwrócił jedynie uwagę na na-
ruszenie procedury, polegające na pozostawieniu bez rozpoznania wniosku o usta-
nowienie adwokata z urzędu. W momencie zgłoszenia tego wniosku termin do wnie-
sienia kasacji był jeszcze otwarty i gdyby wniosek został uwzględniony, kasacja mo-
gła być wniesiona z zachowaniem wymogu przymusu adwokackiego, jeżeli przy nie-
zwłocznym załatwieniu wniosku pozostał wystarczający czas do upływu miesięczne-
go terminu.
Jak wskazano wyżej strona powinna złożyć wniosek o ustanowienie adwokata
z urzędu odpowiednio wcześnie, aby termin do wniesienia kasacji mógł zostać za-
chowany. W przypadku istnienia warunków określonych w art. 117 § 1 KPC sąd
może uwzględnić ten wniosek nawet w przypadku, gdy licząc czas potrzebny na do-
ręczenie postanowienia i zawiadomienia adwokata pozostanie kilka dni na sporzą-
dzenie i wniesienie kasacji. Jest bowiem fizycznie możliwe sporządzenie kasacji w
takim czasie, jaki miał ustanowiony dla wnioskodawcy adwokat z urzędu. Jednakże
w przeciwieństwie do adwokata z wyboru adwokat z urzędu nie może odmówić
przyjęcia sprawy nawet w sytuacji, gdy wcześniejsze zobowiązania lub zawiłość
sprawy uniemożliwiają mu dotrzymanie terminu. Dla takich sytuacji przewidziana jest
instytucja przywrócenia terminu uregulowana w art. 168 § 1 KPC. Wszelkie indywi-
dualne okoliczności takie, jak niezależne od strony spóźnione zgłoszenie wniosku,
opieszałość sądu w jego załatwieniu, niemożność dotrzymania terminu przez adwo-
kata z urzędu, mogą być oceniane przy rozpoznawaniu wniosku o przywrócenie ter-
minu. Nie mogą natomiast mieć wpływu na bieg terminów ustawowych.
Postanowienie odrzucające kasację jest więc prawidłowe, a podniesione w za-
żaleniu zarzuty okazały się nieuzasadnione. Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na pod-
stawie art. 385 w związku z art. 397 § 2 i 39318 § 3 KPC orzekł jak w sentencji posta-
nowienia.
========================================