Postanowienie z dnia 23 kwietnia 1999 r.
II UZ 34/99

W sprawie o zobowiązanie organu ubezpieczeń społecznych do potrące-
nia jego wierzytelności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne pracowni-
ków z wierzytelnością płatnika składek wobec Skarbu Państwa (art. 64 ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.)
kasacja jest dopuszczalna bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia.


Przewodniczący: SSN Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Beata Gudowska
(sprawozdawca), Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 1999 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z wniosku Kazimierza K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w O. o składki na ubezpieczenie społeczne, na skutek zażale-
nia wnioskodawcy od postanowienia Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie z dnia 3 lutego 1999 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

u c h y l i ć zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e


Postanowieniem z dnia 3 lutego 1999 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie odrzu-
cił, wniesioną przez pełnomocnika ubezpieczonego Kazimierza K., kasację od swego
wyroku z dnia 4 listopada 1998 r., dlatego, że uznał ją za niedopuszczalną ze
względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. Sąd Apelacyjny przyjął, że stosownie
do art. 393 pkt 1 KPC kasacja nie przysługuje w sprawach o świadczenia, w których
wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa od pięciu tysięcy złotych, a tę pełnomoc-
nik skarżącego określił na 3.309,24 zł.

W zażaleniu na to postanowienie ubezpieczony podnosił, że o dopuszczalno-
ści złożonej przez niego kasacji nie decyduje wartość przedmiotu zaskarżenia, gdyż
sprawa przedstawiona pod osąd nie jest sprawą o świadczenie, lecz o ustalenie.
Odwołując się od decyzji Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O. z dnia 24
lutego 1998 r., wnosił bowiem o zobowiązanie organu ubezpieczeń społecznych do
potrącenia jego zobowiązania jako płatnika składek na ubezpieczenie społeczne pra-
cowników z jego wierzytelnościami wobec Skarbu Państwa z tytułu dostaw towarów
do państwowych jednostek budżetowych w trybie przepisów o zamówieniach pub-
licznych. Roszczenie to opierał na przepisach art. 64 § 2 w związku z art. 2 § 2 i art.
341 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz.
926). Podnosił, że organ ubezpieczeń społecznych nie uwzględnił jego żądania,
stwierdzając brak podstaw prawnych do dokonania potrącenia, co potwierdził jeszcze
- odnośnie wniosków złożonych po dniu 1 stycznia 1998 r. - w decyzji z dnia 3 marca
1998 r.

Sprawa toczyła się przed Sądem Wojewódzkim-Sądem Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Olsztynie, który ustalił, że należności z tytułu składek na ubezpiecze-
nie społeczne pracowników za styczeń i luty 1998 r. zostały przez ubezpieczonego
zapłacone przez potrącenie z wierzytelności zobowiązanego wobec Skarbu Państwa,
w tym wobec jednostek budżetowych, i uwzględnił jego odwołanie wyrokiem z dnia
21 maja 1998 r. Następnie Sąd Apelacyjny, wskutek apelacji organu ubezpieczeń
społecznych, zmienił ten wyrok i oddalił odwołanie wyrokiem w dniu 4 listopada 1998
r. Obydwa Sądy przy rozstrzyganiu sporu nie roztrząsały kwestii należności świad-
czeń wnioskodawcy wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ale doszukiwały się
istnienia po dniu 1 stycznia 1998 r., tj. dniu wejścia w życie ustawy - Ordynacja po-
datkowa i jej art. 328, prawnej możliwości zastosowania art. 64 § 2 Ordynacji. W
związku z tym ubezpieczony kwestionował w kasacji nie swoje zobowiązanie skład-
kowe, lecz możliwość przedstawienia go Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych do
potrącenia z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności płatnika wobec
Skarbu Państwa.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Uzasadnione są przytoczone w zażaleniu argumenty co do charakteru sporu
zawisłego na skutek odwołania od decyzji Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych w O. z dat: 24 lutego 1998 r. i 3 marca 1998 r. Skarżący prawidłowo zakwalifi-
kował ten spór, zgodnie z oceną prawną wyrażoną przez Sąd Najwyższy w sprawie
zakończonej wyrokiem z dnia 8 stycznia 1997 r., II UKN 42/96 (OSNAPUS 1997 nr
16, poz. 300). Wówczas Sąd Najwyższy rozstrzygał o zasadności kasacji Kazimierza
K. od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 września 1996 r. na tle de-
cyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzającej brak istnienia podstaw do
dokonywania potrąceń należności jego wierzytelności z tytułu składek na ubezpie-
czenie społeczne z wierzytelnościami ubezpieczonego względem państwowych jed-
nostek budżetowych w oparciu o art. 28 ustawy z dnia 18 grudnia 1980 r. o zobowią-
zaniach podatkowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm.). Prze-
sądził zarazem o dopuszczalności kasacji, stosownie do art. 393 KPC, doszedłszy do
wniosku, że sprawa nie obejmuje sporu o świadczenie, ale o ustalenie możliwości
stosowania instytucji potrącenia we wzajemnych rozliczeniach stron.

Także w sprawie o zobowiązanie organu ubezpieczeń społecznych do potrą-
cenia jego wierzytelności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne pracowników
z wzajemną, bezsporną i wymagalną wierzytelnością płatnika składek wobec Skarbu
Państwa (art. 64 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa) kasacja
jest dopuszczalna bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. Niniejsza
sprawa dotyczy wprawdzie nowego stanu prawnego, lecz stanowi swego rodzaju
kontynuację poprzedniego sporu. Ubezpieczony nadal domaga się bowiem tego sa-
mego, tyle że za kolejne okresy, czyli zwolnienia z opłacania składek przez zastoso-
wanie normatywnej konstrukcji redukcji długów podmiotów będących wobec siebie
wzajemnie dłużnikami i wierzycielami. Pogląd wyrażony w poprzednim orzeczeniu
Sądu Najwyższego jest zatem aktualny, mimo uchylenia ustawy z dnia 25 listopada
1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U.
z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.) i wejścia w życie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 296 ze zm.). W tym stanie rzeczy Sąd
Najwyższy zażalenie uwzględnił (art. 39319 KPC).
========================================