Postanowienie z dnia 2 lipca 2001 r.
I PKN 59/01

Kwestia braku lub ustalenia niewłaściwych kryteriów doboru nauczycieli
do przeniesienia w stan nieczynny (art. 20 ust. 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982
r. - Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.)
bądź też typowania ich do zwolnienia (art. 20 ust. 1 tej Karty) należy do sfery
faktów. Nie świadczy natomiast o występowaniu w sprawie istotnego zagad-
nienia prawnego, które uzasadniałoby przyjęcie kasacji do rozpoznania.


Sędzia SN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 lipca
2001 r. sprawy Mariusza S. przeciwko Szkole Podstawowej w K. o przywrócenie do
pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Opolu z dnia 12 października 2000 r. [...]

o d m ó w i ł przyjęcia kasacji do rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu wyrokiem z
dnia 12 października 2000 r. zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Klucz-
borku z dnia 30 września 2000 r. przywracający powoda Mariusza S. do pracy w
Szkole Podstawowej w K. na dotychczasowych warunkach pracy i płacy w ten spo-
sób, że oddalił powództwo.

Sąd Okręgowy przyjął, jako własne następujące ustalenia Sądu Rejonowego:

Powód podjął pracę w pozwanej Szkole dnia 1 września 1993 r. na stanowisku
nauczyciela wychowania fizycznego. W dniu 2 czerwca 1997 r. został mianowany na
to stanowisko. Powód ukończył studia wyższe na kierunku wychowanie fizyczne w
zakresie specjalności trenerskiej i uzyskał tytuł magistra wychowania fizycznego, co
łącznie ze świadectwem lekarskim o przydatności do zawodu uprawnia go do wyko-
nywania zawodu nauczyciela prowadzącego zajęcia wychowania fizycznego. W dniu
13 maja 1999 r. powód otrzymał decyzję dyrektora Szkoły o przeniesieniu go w stan
nieczynny od dnia 1 września 1999 r. Sąd Rejonowy w Kluczborku po rozpoznaniu
powództwa o uznanie tego przeniesienia za bezskuteczne wyrokiem z dnia 13 paź-
dziernika 1999 r. przywrócił powoda do pracy, zaś Sąd Okręgowy w Opolu wyrokiem
z dnia 13 stycznia 2000 r. oddalił apelację strony pozwanej od wyroku Sądu pierw-
szej instancji. W dniu 16 maja 2000 r. powód otrzymał pismo dyrektora Szkoły o roz-
wiązaniu stosunku pracy za trzymiesięcznym wypowiedzeniem, w którym jako przy-
czynę tego rozwiązania wskazano przyczyny organizacyjne powodujące zmniejsze-
nie liczby oddziałów w Szkole. Na rok szkolny 2000/2001 zatwierdzono bowiem dla
pozwanej Szkoły 34 oddziały, a było ich dotąd 37. Przy doborze nauczycieli do zwol-
nienia pozwana Szkoła kierowała się między innymi tym, czy nauczyciel spełnia
oczekiwania wobec szkoły i wobec rodziców uczniów. Powodowi zarzucono, że jest
niezintegrowany z gronem nauczycielskim oraz że na początku roku szkolnego jedna
z matek skarżyła się, iż jej syn został źle sklasyfikowany, mimo że bardzo dobrze
pływał. Powód wyjaśnił, że uczeń ten otrzymał ocenę bardzo dobrą, a nie celującą,
ponieważ na lekcjach zachowuje się arogancko.

Sąd Okręgowy nie podzielił natomiast zastrzeżeń Sądu Rejonowego, że po-
zwana Szkoła nie kierowała się kryteriami obiektywnymi w ocenie powoda, o czym
miałby świadczyć fakt niedopuszczenia powoda do pracy po prawomocnym przywró-
ceniu go do pracy, jak też nie podzielił oceny tego Sądu, że powód ma lepsze kwalifi-
kacje od pozostałych nauczycieli wychowania fizycznego. Sąd Okręgowy uznał, że
nie było podstaw do przyjęcia, że kwalifikacje pozostałych nauczycieli znacznie od-
biegają od kwalifikacji powoda (na jego korzyść). Mają oni bowiem wykształcenie
wyższe magisterskie lub wykształcenie w zakresie studium nauczycielskiego, a po-
nadto dłuższy staż od powoda. Nie ma więc między powodem a pozostałymi nauczy-
cielami na tyle znaczących dysproporcji, by zwolnienie go z pracy traktować jako
dyskryminujące lub dowolne. Przy ocenie nauczyciela nie zawsze są decydujące
kryteria formalne i nie zawsze dają one przewagę wtedy, gdy chodzi o sferę predys-
pozycji profesjonalnych i umiejętności wykonywania zawodu. Strona pozwana wyka-
zała, że powód nie był zintegrowany ze środowiskiem nauczycielskim, a poza tym
było w sprawie bezsporne, że już od pewnego czasu istniał między stronami konflikt,
który - w ocenie Sądu Okręgowego - mógł mieć niepożądany wpływ na realizację
zadań wychowawczo-obywatelskich i opiekuńczych pozwanej Szkoły. To prawda, że
pracodawca dopiero po upływie miesiąca od prawomocności wyroku dopuścił powo-
da do pracy, co może świadczyć o niechęci pracodawcy do powoda, lecz ani ta oko-
liczność, ani naruszenie prawa przy przenoszeniu powoda w stan nieczynny nie
może stanowić jedynego punktu odniesienia w sprawie, który by zawsze przemawiał
za ochroną powoda przed rozwiązaniem stosunku pracy.

Z tych względów Sąd Okręgowy uznał apelację strony pozwanej za słuszną co
do zasady, wobec czego zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo o przywróce-
nie do pracy.

Od powyższego wyroku powód wniósł kasację, w której zaskarżył ten wyrok w
całości. Zarzucił naruszenie przepisów postępowania w sposób mający wpływ na
wynik sprawy, tj. art. 233 i art. 328 § 1 KPC, wskutek przyjęcia, że ustalenia Sądu
Rejonowego w Kluczborku są błędne - mimo że Sąd Okręgowy nie przeprowadził we
własnym zakresie postępowania dowodowego, a jego własne ustalenia doprowadziły
do zmiany orzeczenia Sądu pierwszej instancji i oddalenia powództwa. Zarzucił rów-
nież naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastoso-
wanie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela przez przyjęcie, że przyczyną rozwiązania z
powodem stosunku pracy były zmiany organizacyjne i zmniejszenie zatrudnienia, a
nie dyskryminacja nauczyciela. Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Opolu do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Mimo że w petitum kasacji powód nie powołał się na istnienie okoliczności
uzasadniających rozpoznanie kasacji, to jednak przedstawił je w jej uzasadnieniu.
Powołał się mianowicie na rozbieżność istniejącą między poglądem Sądu Okręgo-
wego co do możliwości czynienia przez sąd drugiej instancji - bez przeprowadzenia
postępowania dowodowego - ustaleń odmiennych od ustaleń sądu pierwszej instan-
cji a poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 26 stycznia 1998 r.,
III CKN 334/97. W wymienionym wyroku Sąd Najwyższy uznał, że sąd odwoławczy
może przyjąć odmienne od sądu pierwszej instancji ustalenia tylko po przeprowa-
dzeniu dowodów według zasad ogólnych. Przepis art. 382 KPC należy rozumieć w
ten sposób, że sąd drugiej instancji wtedy może dokonać własnych odmiennych
ustaleń, gdy bez naruszenia zasady bezpośredniości ,,zbierze" materiał dowodowy w
niezbędnym zakresie i na jego podstawie oraz na podstawie ,,materiału" zebranego w
postępowaniu pierwszoinstancyjnym dokona odmiennych ustaleń. W przeciwnym
razie sąd odwoławczy musi się oprzeć na ustaleniach sądu pierwszej instancji. Poza
tym powód zwrócił uwagę na to, że w przepisach normujących postępowanie apela-
cyjne brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że sąd drugiej instancji jest
władny zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu
pierwszej instancji bez przeprowadzenia we własnym zakresie postępowania dowo-
dowego.

Zdaniem powoda, okolicznością, która uzasadnia rozpoznanie kasacji, jest
także błędny pogląd Sądu Okręgowego, że nie ma jakoby cech rażącej dowolności w
zwolnieniu z pracy nauczyciela bez ustalonych przez szkołę kryteriów i doboru do
zwolnienia - czytelnych i jednoznacznych dla wszystkich nauczycieli. Tymczasem
pozwana Szkoła nie ustaliła takich kryteriów, wobec czego zwolnienie powoda z
pracy nosiło cechy dowolności. Poza tym, chociaż zwolniła powoda z pracy w
związku z redukcją etatów, zachowała dla innych nauczycieli godziny ponadwymia-
rowe, nie proponując powodowi zatrudnienia w niepełnym wymiarze. Powyższe po-
stępowanie narusza przepisy Karty Nauczyciela i nie powinno się spotkać z apro-
batą.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Od wejścia w życie ustawy z dnia 24 maja 2000 r. zmieniającej między innymi
przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o kasacji, dodatkowym warunkiem kasa-
cji jest przedstawienie okoliczności uzasadniających jej rozpoznanie. Warunek ten
został zawarty w punkcie 3 art. 3933 § 1 tego Kodeksu. Jednak uczynienie mu za-
dość nie oznacza jeszcze, że kasacja zostanie rozpoznana. Oznacza natomiast, że
Sąd Najwyższy nie może odrzucić kasacji na podstawie art. 3937 § 2 w związku z art.
3935 KPC, a sąd drugiej instancji - na podstawie art. 3935 KPC. Po zbadaniu warun-
ków formalnych kasacji i ocenie, że zostały one spełnione, Sąd Najwyższy dokonuje
tzw. przedsądu, czyli bada dopuszczalność rozpoznania kasacji z punktu widzenia
kryteriów określonych w art. 393 § 1 i § 2 KPC.

Z art. 393 § 1 KPC wynika, że Sąd Najwyższy może odmówić przyjęcia kasacji
do rozpoznania, jeżeli: w sprawie nie występuje istotne zagadnienie prawne, nie ist-
nieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, kasacja jest oczywiście bezza-
sadna. W myśl jednak art. 393 § 2 KPC, przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli zaskarżo-
ne orzeczenie oczywiście narusza prawo albo gdy zachodzi nieważność postępowa-
nia.

Powód wskazał jako okoliczność uzasadniającą rozpoznanie kasacji rozbież-
ność stanowiska Sądu Okręgowego co do możliwości dokonywania przez sąd drugiej
instancji, bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, ustaleń odmiennych od
ustaleń sądu pierwszej instancji z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia
1998 r. w sprawie III CKN 334/97. Należy jednak stwierdzić, że rozbieżność ta obec-
nie nie istnieje i nie istniała także w dniu wydania zaskarżonego wyroku. W uchwale
z dnia 23 marca 1999 r,. III CZP 59/98 (OSNC 1999 r. z. 7-8, poz. 124), mającej moc
zasady prawnej, Sąd Najwyższy przyjął, że sąd drugiej instancji może zmienić usta-
lenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu pierwszej instancji bez
przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia,
chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego po-
stępowania. Również w późniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy kontynuował kie-
runek wykładni przepisu art. 382 KPC przyjęty we wskazanej uchwale. Tytułem przy-
kładu można podać orzeczenia: z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 126/98 (OSNAPiUS
2000 r. nr 20, poz. 752), z dnia 19 listopada 1999 r., II UKN 195/99 (OSNAPiUS 2001
r. nr 4, poz. 126), wyrok z dnia 27 marca 2000 r., PKN 560/99 (OSNAPiUS 2001 r. nr
16, poz. 513), wyrok z dnia 8 lutego 2000 r., II UKN 375/99 (nie publikowany), wyrok
z dnia 1 lutego 2000 r., I PKN 496/98 (OSNAPiUS 2001 r. nr 12, poz. 410). Oznacza
to, że orzecznictwo w kwestii rozumienia i stosowania art. 382 KPC jest już utrwalo-
ne. Zatem Sąd Okręgowy mógł zmienić wyrok Sądu Rejonowego nie przeprowa-
dziwszy we własnym zakresie postępowania dowodowego.

Nie można też uznać, że występuje w sprawie istotne zagadnienie prawne,
które uzasadniałoby przyjęcie kasacji do rozpoznania. Nie można bowiem przydać
takiego znaczenia kwestii ustalenia kryteriów doboru nauczycieli do przeniesienia w
stan nieczynny bądź też typowania ich do zwolnienia na podstawie art. 20 ust. 1
Karty Nauczyciela. Jest bowiem oczywiste, że tego rodzaju kryteria powinny być
ustalone przez szkołę i stosowane. Twierdzenie powoda, według którego pozwana
Szkoła nie przedstawiła w postępowaniu sądowym takich kryteriów - ,,czytelnych i
jednoznacznych dla wszystkich nauczycieli", jest sprawą faktu, nie świadczy nato-
miast o tym, że występuje w sprawie istotne zagadnienie prawne.

Brak jest również podstaw do oceny, że zaskarżony wyrok ,,oczywiście naru-
sza prawo". Sąd Okręgowy przedstawił bowiem różne aspekty sprawy przywrócenia
powoda do pracy, w świetle których nie można przyjąć tezy o oczywistym naruszeniu
prawa przez ten Sąd.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia kasacji do rozpo-
znania (art. 3937 § 1 KPC).
========================================