ZARZĄDZENIE Z DNIA 30 CZERWCA 2008 R.
IV KK 74/08


Międzynarodowy organ ochrony prawnej, jakim jest Europejski Try-
bunał Praw Człowieka, jest elementem kompletnego systemu ochrony
prawnej Rady Europy, który określa nie tylko zakres przyznanej jednost-
kom ochrony, ale i procedurę dochodzenia praw przyznanych w Konwencji
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada
1950 r. (Dz. U. 1993 r. Nr 61, poz. 284). Sądy krajowe, a więc i Sąd Naj-
wyższy, jako naczelny organ władzy sądowniczej Rzeczypospolitej Pol-
skiej, nie posiadają kompetencji w zakresie procedury wnoszenia środków
o charakterze skargi przed organy należące do międzynarodowego syste-
mu ochrony prawa, w tym również ustanowienia obrońcy z urzędu w po-
stępowaniu przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.

Przewodniczący: sędzia SN W. Kozielewicz.

Sąd Najwyższy w sprawie Bogdana M., skazanego z art. 200 § 1 k.k.
w zw. z art. 64 § 1 k.k., w związku z wnioskiem skazanego z dnia 26 maja
2008 r. o wyznaczenie obrońcy z urzędu celem sporządzenia skargi do Eu-
ropejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

z a r z ą d z i ł nie uwzględnić wniosku o wyznaczenie skazanemu Bog-
danowi M. obrońcy z urzędu celem sporządzenia skargi do Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.


U Z A S A D N I E N I E

Bogdan M. wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z dnia 27 października
2006 r., został skazany za czyny określone w art. 200 § 1 k.k. w zw. z art.
64 § 1 k.k. na karę 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Oskarżony od-
wołał się od tego orzeczenia. Okregowy w B. wyrokiem z dnia 24 września
2007 r., uznał apelację za oczywiście bezzasadną i utrzymał w mocy za-
skarżony wyrok. W dniu 12 listopada 2007 r. obrońca Bogdana M. złożył
kasację, w której zarzucił m.in. naruszenie przepisów art. 439 § 1 k.p.k.
oraz 438 pkt 2 k.p.k. Postanowieniem z dnia 8 maja 2008 r., Sąd Najwyż-
szy oddalił tę kasację, uznając ją za oczywiście bezzasadną.
W dniu 26 maja 2008 r. wpłynął do Sądu Najwyższego wniosek Bog-
Bogdana M. o wyznaczenie mu obrońcy z urzędu celem sporządzenia i
podpisania skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, ,,od wyroku
Sądu Okręgowego w B. (...) z dnia 24 września 2007 r. i Sądu Najwyższe-
go w Warszawie z dnia 8 maja 2008 r. (...)".
Nie jest możliwe uwzględnienie złożonego wniosku, z poniżej poda-
nych przyczyn:
Zgodnie z art. 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawo-
wych Wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z
dnia 10 lipca 1993 r.) każda osoba, organizacja pozarządowa lub grupa
jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez państwo praw
zawartych w Konwencji lub jej Protokołach, ma prawo do złożenia przed
Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu tzw. skargi
indywidualnej. Art. 35 Konwencji określa wymogi formalne, która spełniać
powinna każda skarga. Mianowicie, Trybunał może rozpatrywać sprawę
dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych, przewidzia-
nych prawem wewnętrznym, a sprawa powinna zostać wniesiona w ciągu 6
miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji. Trybunał nie rozpatruje żad-
nej skargi wniesionej w trybie art. 34, która jest anonimowa lub jest co do
istoty identyczna ze sprawą już rozpatrzoną przez Trybunał lub ze sprawą,
która została poddana innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub
rozstrzygnięcia, i jeśli skarga nie zawiera nowych, istotnych informacji.
Szczegółowa procedura wnoszenia skarg indywidualnych przez oso-
by i inne podmioty przed Trybunał uregulowana jest w dokumencie Rady
Europy - Regulaminie Trybunału (wersja ujednolicona na dzień 1 lipca
2006 r.- Lex). Z reguły 36 wynika, że osoby, organizacje pozarządowe lub
grupy jednostek mogą, wszczynając postępowanie, wnosić skargi na pod-
stawie art. 34 Konwencji osobiście lub za pośrednictwem przedstawiciela.
Przedstawicielem działającym w imieniu skarżącego, poza szczególnymi
wyjątkami (takimi, jak np. profesorowie prawa, lub inne osoby, na których
występowanie w roli pełnomocnika Trybunał wyrazi zgodę), powinien być
adwokat uprawniony do wykonywania zawodu w którymkolwiek z państw
stron Konwencji oraz zamieszkały na terytorium jednej z nich, legitymujący
się odpowiednią znajomością jednego z języków urzędowych Trybunału.
Regulamin określa również tok postępowania dotyczący przyznania
bezpłatnej pomocy prawnej skarżącemu. Reguła 91 stanowi bowiem, że
Przewodniczący Izby Trybunału może - na wniosek skarżącego wnoszą-
cego skargę na podstawie art. 34 Konwencji albo z urzędu - przyznać
bezpłatną pomoc prawną skarżącemu w związku z przedstawieniem jego
sprawy, po otrzymaniu od państwa - strony Konwencji, przeciwko któremu
skarga jest skierowana, pisemnych uwag dotyczących dopuszczalności tej
skargi, albo po upływie terminu do ich przedstawienia. Regulamin stanowi,
że pomoc prawną przyznaje się wyłącznie wtedy, gdy Przewodniczący Izby
jest przekonany, iż jest to niezbędne dla właściwego przebiegu sprawy
przed Izbą oraz gdy skarżący wykaże, że nie posiada wystarczających
środków na pokrycie całości lub części wymaganych kosztów. Środki z bu-
dżetu Rady Europy na pomoc prawną mają zapewnić nawet najuboższym
pokrzywdzonym skuteczne popieranie przed Trybunałem skarg przeciwko
państwu. Pomoc ta polega na przyznaniu skarżącemu określonej kwoty
pieniężnej, koniecznej do opłacenia kosztów adwokackich, kosztów podró-
ży i utrzymania oraz innych niezbędnych wydatków osoby skarżącej i jej
pełnomocnika. Pomoc przeznaczona jest na wydatki związane z udziałem
jednego pełnomocnika skarżącego, chyba że Trybunał uzna za właściwe
sfinansowanie większej liczby przedstawicieli strony. W celu ustalenia, czy
skarżący posiada wystarczające środki na pokrycie całości lub części wy-
maganych kosztów, konieczne jest wypełnienie przez niego formularza de-
klaracji wskazującej m.in. na jego dochody oraz zobowiązania finansowe
względem osób będących na jego utrzymaniu. Deklaracja ta wymaga po-
świadczenia przez właściwą władzę lub władze krajowe. Po otrzymaniu
danych przedstawionych zarówno przez skarżącego, jak i przez państwo -
stronę Konwencji, Przewodniczący Izby podejmuje decyzję w przedmiocie
przyznania pomocy prawnej, o czym powiadamia się strony. Należy przy
tym podkreślić, że decyzja o przyznaniu bezpłatnej pomocy prawnej może
zapaść dopiero po otrzymaniu uwag pozwanego państwa co do dopusz-
czalności skargi. Oznacza to, że skarżący nie może domagać się pokrycia
przez Trybunał kosztów związanych z samym wniesieniem skargi. Nato-
miast samą skargę może on sporządzić osobiście lub przez pełnomocnika,
którym nie musi być prawnik. Do złożenia wniosku o przyznanie bezpłatnej
pomocy prawnej nie stosuje się więc przymusu adwokackiego lub radcow-
skiego. Przewodniczący Izby może też w każdym czasie, jeżeli jest prze-
konany, że warunki wskazane w Regulaminie już nie zachodzą, odwołać
lub zmienić przyznaną pomoc prawną (por. M. A. Nowicki: Jak skierować
skargę do Europejskiej Komisji Praw Człowieka w Strasburgu, Warszawa
1996, s. 9-11; M. A. Nowicki: Wokół Konwencji Europejskiej, Kraków 2000,
s. 57-59; H. Bajonek-Ziaja: Skarga do Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka oraz skarga do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, War-
szawa 2008, s. 29-30; B. Waszczuk: Skargi osób fizycznych do Europej-
skiej Komisji Praw Człowieka, RPr 1995, nr 4, s. 63; I. Lach: Postępowanie
ze skargi indywidualnej przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka,
RPr 1999, nr 6, s. 52; P. Walczak: Warunki dopuszczalności skargi indywi-
dualnej na podstawie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, PiP 1993,
nr 8, s. 48).
Odrębną kwestią jest zasądzenie od państwa zwrotu kosztów i wy-
datków poniesionych przez stronę, w tym także kosztów pomocy prawnej,
w razie uznania przez Trybunał, że nastąpiło naruszenie Konwencji.
Z przepisów regulujących postępowanie przed Europejskim Trybuna-
łem Praw Człowieka wynika więc, że organem właściwym w zakresie przy-
znawania pomocy prawnej osobom skarżącym jest sam Trybunał. Do nie-
go więc powinien zwrócić się skarżący z wnioskiem o przyznanie mu
obrońcy z urzędu, zgodnie z przewidzianą przez Regulamin procedurą. Ro-
la w tym zakresie organów Rzeczypospolitej Polskiej, łącznie z Sądem
Najwyższym, kończy się w chwili wydania prawomocnego orzeczenia, któ-
re jest przedmiotem skargi. Europejski Trybunał Praw Człowieka nie należy
do systemu polskich organów ochrony prawnej. Istniejące dwa systemy
ochrony: międzynarodowy i krajowy są przy tym od siebie, w tym zakresie,
niezależne. Międzynarodowy organ ochrony prawnej, a takim jest przecież
Europejski Trybunał Praw Człowieka, stanowi element kompletnego sys-
temu ochrony prawnej Rady Europy, który to system nie tylko określa za-
kres przyznanej jednostkom ochrony, ale i procedurę dochodzenia wyli-
czonych w Konwencji praw. Sąd Najwyższy, jako naczelny organ władzy
sądowniczej Rzeczypospolitej Polskiej, nie posiada żadnych kompetencji w
zakresie procedury wnoszenia ewentualnych środków o charakterze skargi
przed organy należące do międzynarodowego systemu ochrony prawa, w
tym również ustanowienia obrońcy z urzędu w postępowaniu przed Euro-
pejskim Trybunałem Praw Człowieka