POSTANOWIENIE Z DNIA 21 KWIETNIA 2004 R.
IV KK 417/03


Niedopełnienie przez prezesa sądu wymogu wskazania w zarządze-
niu o wyznaczeniu rozprawy głównej (art. 350 § 1 k.p.k.) ,,ważnej przyczy-
ny", o jakiej mowa w art. 170 § 1 u.s.p., nie stanowi uchybienia w postaci
nienależytej obsady sądu (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.).

Przewodniczący: sędzia SN W. Kozielewicz.
Sędziowie SN: W. Maciak, J. Skwierawski (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: W. Smardzewski.

Sąd Najwyższy w sprawie Bogdana B. skazanego za przestępstwo
określone w art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., po rozpoznaniu w
Izbie Karnej na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2004 r. kasacji, wniesionej
przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w R. z dnia 7 lute-
go 2003 r. utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w D. z dnia 26
lipca 2002 r.,

o d d a l i ł kasację (...).


U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem Sądu Rejonowego w D. z dnia 26 lipca 2002 r., m.in. Bog-
dan B. został uznany za winnego popełnienia (dwukrotnie) przestępstwa
określonego w art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., a na postawie
wskazanych przepisów oraz art. 85 i 86 § 1 k.k. Sąd wymierzył mu karę
łączną 2 lat pozbawienia wolności i grzywny w wysokości 30 stawek dzien-
nych po 10 zł.
Po rozpoznaniu apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego Bog-
dana B., Sąd Okręgowy w R. wyrokiem z dnia 7 lutego 2003 r. utrzymał w
mocy zaskarżony wyrok.
W kasacji od wyroku Sądu Okręgowego obrońca tego skazanego
podniósł zarzut rażącego naruszenia art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art.
170 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze
zm.), polegającego na ,,nieuwzględnieniu z urzędu bezwzględnej podstawy
odwoławczej, a to nienależytej obsady sądu pierwszej instancji wskutek
udziału w składzie orzekającym Sądu Rejonowego ławników (...) którzy w
składach orzekających tego Sądu zasiadali w roku 2002 do daty wydania
wyroku ponad 12 dni i bez wydania zarządzenia Prezesa Sądu, przewi-
dzianego w art. 170 § 1 u.s.p.". Autor kasacji wniósł o uchylenie obu zapa-
dłych w tej sprawie wyroków i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w
D. do ponownego rozpoznania.
W pisemnej odpowiedzi na kasację Prokurator Okręgowy w R. wniósł
o oddalenie kasacji, a prokurator Prokuratury Krajowej uczestniczący w
rozprawie kasacyjnej - o oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest niezasadna.
Nie ulega wątpliwości - wbrew treści zarzutu - że Sąd Okręgowy, ja-
ko sąd odwoławczy, mógł naruszyć w tej sprawie jedynie art. 439 § 1 in
principio k.p.k., tam bowiem wyrażono nakaz uchylenia orzeczenia dotknię-
tego jednym z uchybień określonych w dalszej części tego przepisu. Nie
mógł natomiast dopuścić się uchybienia określonego w art. 439 § 1 pkt 2
k.p.k., skoro nienależycie obsadzony - według Autora kasacji - był skład
orzekający Sądu Rejonowego. Z pewnością również, uchybienie Sądu
Okręgowego nie mogło polegać na niedostrzeżeniu ,,bezwzględnych pod-
staw odwoławczych z art. 439 § 2 k.p.k." - jak wskazano w uzasadnieniu
kasacji sprzecznie z treścią tego przepisu, który ani w brzmieniu obowiązu-
jącym w czasie orzekania i wniesienia kasacji w tej sprawie, ani w brzmie-
niu obowiązującym od dnia 1 lipca 2003 r. nie wskazywał żadnych podstaw
odwoławczych.
Należy natomiast przyjąć, że uchybieniem niedostrzeżonym przez
sąd odwoławczy, zgodnie z twierdzeniem zawartym w innym miejscu kasa-
cji, była nienależyta obsada sądu ,,w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.",
ponieważ prezes sądu, wbrew wymaganiu określonemu w art. 170 § 1
u.s.p. nie wskazał ważnych przyczyn uzasadniających wyznaczenie do
składu sądu ławników, którzy w roku kalendarzowym 2002 uczestniczyli w
ponad 12 rozprawach. Autor kasacji nie dysponuje wprawdzie danymi, któ-
re pozwoliłyby wykazać przekroczenie tak ustalonego limitu rozpraw, lecz
wskazuje jednocześnie, że ,,statystyka nie jest prowadzona, a tym bardziej
udostępniana stronom". Sąd Najwyższy zrezygnował z możliwości uzupeł-
nienia akt sprawy o stosowną informację prezesa sądu przyjmując, że moż-
liwość merytorycznego ustosunkowania się do znaczenia wskazywanego
uchybienia nie zależy w żadnym stopniu od ustalenia czy wymienieni w ka-
sacji ławnicy brali udział w rozprawach w wymiarze przekraczającym 12 dni
w roku w chwili orzekania w niniejszej sprawie.
W istniejącej sytuacji nieusprawiedliwione byłoby zatem twierdzenie,
że oczywista niezasadność kasacji wynika z niewykazania, iż do uchybie-
nia w ogóle doszło. Byłoby to przy tym - uwzględniając rodzaj zarzutu, sy-
tuujący uchybienie pośród bezwzględnych przyczyn odwoławczych - twier-
dzenie niestosowne i niewystarczające. Należało przeto uznać, że ko-
nieczność ustosunkowania się do poglądu wyrażonego w kasacji i znajdu-
jącego formalną podstawę w treści art. 170 § 1 u.s.p. nie może prowadzić
do uznania jej za oczywiście bezzasadną.
Autor kasacji nie utrzymuje, że ławnicy wyznaczeni do składu sądu z
naruszeniem art. 170 § 1 u.s.p. byli osobami nieuprawnionymi do orzeka-
nia. Nie kwestionuje zatem faktu, iż ławnik w całym okresie trwania kaden-
cji zachowuje prawo do orzekania, jeżeli spełnia wszystkie warunki okre-
ślone w przepisach rozdziału 7 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o
ustroju sądów powszechnych. Twierdzi natomiast, że prawo do orzekania
limitowane jest liczbą dni rozpraw z udziałem ławnika. Co więcej, brak
umotywowanego ważnymi przyczynami zarządzenia prezesa sądu w wy-
padku przekroczenia tego limitu sprawia, że udział tego ławnika w rozpra-
wie stanowi o nienależytej obsadzie sądu i powoduje konieczność uchyle-
nia orzeczenia wydanego z udziałem takiego ławnika.
Przedstawiony w kasacji pogląd jest niezasadny. Z treści art. 170 § 1
u.s.p. wynika, że wskazana w nim liczba dni rozpraw nie jest wiążąca dla
prezesa sądu, bo może on tę liczbę zwiększyć. Konieczność zakończenia
sprawy z udziałem określonego ławnika jest przy tym jedną tylko z innych
możliwych ważnych przyczyn zwiększenia liczby rozpraw. W sprawie ni-
niejszej wskazani personalnie ławnicy objęci byli wydanym przez prezesa
zarządzeniem o wyznaczeniu rozprawy. W tej sytuacji jedyną podstawą
faktyczną zarzutu kasacji i przyczyną uchybienia przybierającego jakoby
postać bezwzględnej podstawy odwoławczej jest niewskazanie przez pre-
zesa Sądu ważnej przyczyny, dla której osobę dysponującą mandatem
ławnika i wskazaną przez niego w zarządzeniu wyznaczył do udziału w
rozprawie. Pogląd leżący u podstaw takiej oceny, której nie uzasadniono
zresztą w kasacji jakimkolwiek argumentem, nie może być uznany za ra-
cjonalny. Już prima vista uwidacznia się - właśnie w płaszczyźnie racjonal-
ności - rażąca dysproporcja między znaczeniem postulatu czy nawet wy-
magania równego obciążenia ławników obowiązkiem udziału w rozprawach
a sugerowanym w kasacji najdalej idącym prawnoprocesowym skutkiem w
wypadku niespełnienia tego wymagania. Postanowienie zawarte w art. 170
§ 1 u.s.p. nie ujawnia wprawdzie motywu uzasadniającego sens i potrzebę
przyjętego w nim kryterium limitowania wymiaru obowiązków ławnika, z
pewnością jednak - w przeciwieństwie do postanowienia art. 170 § 2 tej
ustawy - kryterium to nie wskazuje na jakiekolwiek merytoryczne powody,
które odnosiłyby się do szeroko rozumianej zdolności pełnienia obowiąz-
ków ławnika. O ile zatem, w wypadku niezachowania wymagania wyrażo-
nego w art. 170 § 2 u.s.p., kwestia nienależytej obsady sądu może być na
gruncie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego przedmiotem rozwa-
żań dotyczących nieważności postępowania, ponieważ kryterium wyzna-
czania ławników do składu sądu orzekającego w sprawach określonych w
tym przepisie jest istotny merytorycznie rodzaj ich doświadczenia zawodo-
wego - o tyle oczywisty brak wszelkiego związku treści postanowienia § 1
tego artykułu z kwestiami merytorycznymi, rozważania takie w ogóle wy-
klucza.
Bezwzględne przyczyny odwoławcze to uchybienia, których ewentu-
alny wpływ na treść orzeczenia nie wymaga ustalenia, ani w ogóle bada-
nia. Samo tylko stwierdzenie uchybienia powoduje obowiązek uchylenia
orzeczenia. Błędne byłoby jednak mniemanie, leżące bez wątpienia u pod-
staw kasacji, zgodnie z którym nieistotność kryterium wpływu uchybienia
na treść orzeczenia pozwala, z pominięciem wszelkiej refleksji dotyczącej
znaczenia określonego uchybienia, skutecznie wskazywać na nie jako na
bezwzględną przyczynę odwoławczą. Należy bowiem podkreślić, że możli-
wość wpływu uchybienia na treść orzeczenia nie jest jedynym kryterium
oceny prawnoprocesowego znaczenia uchybienia. Nieistotność tego kryte-
rium w wypadku uchybień stanowiących bezwzględne przyczyny odwoław-
cze nie oznacza zatem wcale, że ustawodawca katalog tych przyczyn usta-
lił w sposób dowolny. Przeciwnie, kryterium uznania uchybienia za należą-
ce do kategorii wymienionych w art. 439 § 1 k.p.k. jest ocena, iż każde z
nich tak zasadniczo obraża podstawowe zasady procedowania i orzekania,
że pozostawianie w obrocie prawnym orzeczenia dotkniętego taką wadą
jest sprzeczne z zasadami rzetelnego procesu. Oznacza to, że skarżący,
jeżeli nie wskazuje na uchybienie niewątpliwie - uwzględniając poglądy
wyrażone w orzecznictwie i doktrynie - stanowiące bezwzględną przyczynę
odwoławczą, nie może uchylić się od obowiązku zaprezentowania powo-
dów, dla których określoną wadę orzeczenia uznaje za należącą do jednej
z kategorii wymienionych w art. 439 § 1 k.p.k.
W sprawie niniejszej - jak wspomniano - nie zaprezentowano żadnej
argumentacji, a Sąd Najwyższy nie dostrzega żadnych powodów, które po-
zwalałyby przyjąć, że niespełnienie wymagania podyktowanego względami
natury organizacyjno-administracyjnej może być uznane za naruszenie
podstawowych zasad procesu. W konkluzji, uzasadnione jest więc stwier-
dzenie, że niedopełnienie przez prezesa sądu wymogu wskazania w za-
rządzeniu o wyznaczeniu rozprawy głównej (art. 350 § 1 k.p.k.) ,,ważnej
przyczyny", o jakiej mowa w art. 170 § 1 u.s.p., nie stanowi uchybienia w
postaci nienależytej obsady sądu (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.).