POSTANOWIENIE Z DNIA 1 LIPCA 2004 R.
III KK 34/04


W świetle art. 12 § 3 k.p.k. niewyrażenia zgody przez prokuratora - w
postępowaniu przygotowawczym - na cofnięcie wniosku o ściganie, nie
rodzi obowiązku ponownego rozstrzygania tej kwestii przez sąd po wpły-
nięciu aktu oskarżenia.

Przewodniczący: sędzia SN E. Gaberle.
Sędziowie SN: P. Kalinowski (sprawozdawca), M. Sokołowski.
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Drozdowska.

Sąd Najwyższy w sprawie Jacka J., skazanego z art. 158 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 1 lipca 2004 r. kasacji,
wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w B. z
dnia 22 października 2003 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w B.
z dnia 14 kwietnia 2003 r.,

o d d a l i ł kasację (...)


Z u z a s a d n i e n i a :

Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2003 r. uznał Jacka
J. za winnego tego, że:
I. w dniu 15 sierpnia 2002 r. w B., działając wspólnie i w porozumieniu z
trzema nieustalonymi mężczyznami brał udział w pobiciu Sławomira C.,
który w wyniku pobicia go drewnianymi kijami doznał obrażeń w postaci
złamania obu kości łokciowych, stłuczenia prawego barku, krwiaków i
obrzęku okolicy głowy, obu przedramion, grzbietu, pośladków i kończyn
dolnych, a obrażenia te spowodowały naruszenie czynności tych narządów
ciała na okres powyżej 7 dni, tj. dokonania przestępstwa z art. 158 § 1 k.k.,
i za to na podstawie powołanego przepisu skazał go na karę roku i 4 mie-
sięcy pozbawienia wolności,
II. W dniu 15 sierpnia 2002 r. w B. działając wspólnie i w porozumieniu z
Ireneuszem N. i nieustalonym mężczyzną w celu osiągnięcia korzyści ma-
jątkowej usiłował wymusić od Sławomira C. zapłatę kwoty 5000 zł, przy
czym używał przemocy wobec Sławomira C., groził pobiciem, a następnie
Ireneusz N. i nieustalony mężczyzna udali się ze Sławomirem C. do jego
miejsca zamieszkania po kwotę 1 400 zł, przy czym Sławomir C. był przy-
trzymywany, gdzie Sławomirowi C. udało się zbiec, tj. dokonania przestęp-
stwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. i za to na podstawie powołanego
przepisu wymierzył mu karę roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności,
III. w dniu 11 października 2002 r. w B. groził Sławomirowi C. pozbawie-
niem życia, która to groźba wzbudziła w pokrzywdzonym uzasadnione
przypuszczenie, że będzie spełniona, tj. dokonania przestępstwa z art. 190
§ 1 k.k., i za to na podstawie powołanego przepisu wymierzył mu karę roku
pozbawienia wolności.
Jako karę łączną sąd pierwszej instancji orzekł karę 2 lat pozbawie-
nia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres 4 lat i oddało
oskarżonego pod dozór kuratora, zaś w oparciu o przepis art. 33 § 2 k.k.
wymierzył grzywnę 30 stawek dziennych, przyjmując wysokość jednej
stawki na kwotę 10 zł.
Powyższe rozstrzygnięcie zostało zaskarżone przez obrońcę oskar-
żonego, który zarzucił wyrokowi sądu pierwszej instancji błąd w ustaleniach
faktycznych, będący następstwem naruszenia przepisów art. 4 k.p.k., art. 5
§ 2 k.p.k. i art. 7 k.p.k., a także przez prokuratora, który zakwestionował
ustalenia faktyczne prowadzące do przyjęcia, iż pierwszy z przypisanych
oskarżonemu czynów stanowił pobicie a nie rozbój oraz ocenę, iż w przy-
padku oskarżonego zachodzi pozytywna prognoza społeczna pozwalająca
na zastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary po-
zbawienia wolności.
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 22
października 2003 r. zmienił orzeczenie Sądu pierwszej instancji w ten
sposób, że uchylił orzeczenie o warunkowym zawieszeniu wykonania kary
pozbawienia wolności, oddaniu pod dozór kuratora i wymierzeniu grzywny.
Od tego ostatniego wyroku wniósł kasację obrońca skazanego (...).
W odpowiedzi na tę kasację prokurator Prokuratury Okręgowej w B
wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Całkowicie niezasadne są twierdzenia mające uzasadnić zarzut ob-
razy art. 12 § 3 k.p.k. w zw. z art. 16 § 2 k.p.k. Wcale bowiem nie jest tak,
aby ,,Sąd Rejonowy powinien był (...), dysponując aktami postępowania
przygotowawczego zwrócić uwagę na pomyłkę, która, zauważona, diame-
tralnie zmieniłaby sytuację procesową Jacka J.", a rozważona doprowadzi-
łaby do tego, że ,,Sąd Odwoławczy uchylając sprawę do ponownego roz-
poznania przez sąd pierwszej instancji umożliwiłby naprawienie tego błę-
du". Takie przekonanie pozostaje w oderwaniu zarówno od dyspozycji art.
12 § 3 k.p.k., jak i od realiów sprawy. Powołany przepis rzeczywiście do-
puszcza możliwość cofnięcia wniosku o ściganie i to zarówno w stadium
postępowania przygotowawczego, jak i przed sądem. Jednocześnie, w art.
143 § 1 pkt 1 k.p.k. przewidziano obowiązkową formę takiej inicjatywy oso-
by uprawnionej do cofnięcia wniosku, wprowadzając wymóg sporządzenia
protokołu. W świetle treści art. 12 § 3 k.p.k. jest też oczywiste, że wystą-
pienie z inicjatywą cofnięcia wniosku o ściganie ma w obu stadiach procesu
charakter autonomiczny. Oznacza to, że brak uwzględnienia takiej inicjaty-
wy w postępowaniu przygotowawczym nie rodzi obowiązku rozstrzygania z
urzędu tej kwestii przez sąd po wpłynięciu aktu oskarżenia. Negatywna de-
cyzja prokuratora, który nie wyraził zgody na cofnięcie wniosku o ściganie
nie jest zaskarżalna, a możliwość jej zwalczania jest immanentnie związa-
na z ponownym wystąpieniem osoby uprawnionej do organu, który jest go-
spodarzem następnego etapu postępowania, tj. do sądu. W tym miejscu
trzeba też podkreślić, że na gruncie tej sprawy nie może być mowy ani o
,,pomyłce", ani tym bardziej o ,,błędnym pouczeniu ze strony policjanta" co
do możliwości cofnięcia wniosku o ściganie. Określenia tego rodzaju pozo-
stają w całkowitym oderwaniu od treści pouczenia udzielonego pokrzyw-
dzonemu (...), w którym odrębny fragment jest poświęcony właśnie kwestii
cofnięcia wniosku o ściganie (pkt 7). Dobitnym świadectwem tego, że Sła-
womir C. miał świadomość istnienia takiego uprawnienia, jest jego wniosek
złożony (choć po terminie) w toku rozprawy przed sądem pierwszej instan-
cji. W tych warunkach brak było jakichkolwiek przesłanek do zarzucania
obrazy art. 16 § 2 k.p.k. , skoro fakt udzielenia pełnego i prawidłowego po-
uczenia jest udokumentowany odpowiednimi materiałami zawartymi w ak-
tach sprawy.
Nie można też tracić z pola widzenia i tego, że przesłuchiwany na
rozprawie pokrzywdzony, wyraźnie wiązał chęć ,,wycofania sprawy" z fak-
tem odnalezienia pieniędzy, które miał utracić w wyniku napadu, co oczy-
wiście nie było możliwe z uwagi na publiczno-skargowy charakter dwóch
pierwszych czynów zarzuconych oskarżonemu Jackowi J. Trzeba też jasno
powiedzieć, że niezależnie od tego, jaka była rzeczywista intencja po-
krzywdzonego (odmienne od autora kasacji przekonanie w tej materii moż-
na bowiem ukształtować również w oparciu o dowód w postaci zeznań
świadka Jacka O.), w niniejszej sprawie ani w toku postępowania przygo-
towawczego ani w terminie zakreślonym w art. 12 § 3 k.p.k., inicjatywa
zmierzająca do cofnięcia wniosku o ściganie oskarżonego Jacka J. za czyn
z art. 190 k.k. - nie przyjęła kształtu oświadczenia woli, mającego formę
wymaganą przez art. 143 § 1 pkt 1 k.p.k. Nie było zatem podstaw do tego,
aby nadzorujący to postępowanie prokurator zajmował wobec niej stanowi-
sko przewidziane w tym przepisie. Tym bardziej brak było przedmiotu roz-
strzygania przez sąd pierwszej instancji, do którego pokrzywdzony zwrócił
się dopiero na kolejnym terminie rozprawy w toku przewodu sądowego.
Na koniec zauważyć trzeba, że w świetle art. 12 § 3 k.p.k., nie ma
wystarczających podstaw do formułowania tak kategorycznych przekonań
co do zależności między procesowym ustosunkowaniem się do wystąpie-
nia osoby uprawnionej do cofnięcia wniosku o ściganie, a sytuacją oskar-
żonego, jak to zaprezentowano w kasacji. Przypomnieć trzeba bowiem, że
cofnięcie wniosku o ściganie jest możliwe wyłącznie za zgodą prokuratora
w postępowaniu przygotowawczym albo za zgodą sądu - w postępowaniu
sądowym. Zatem, nawet prawidłowo złożone oświadczenie woli osoby
uprawnionej do cofnięcia wniosku o ściganie wcale nie powoduje w sposób
automatyczny żadnej diametralnej zmiany sytuacji procesowej oskarżone-
go i może zostać skutecznie unicestwione w wyniku braku wyrażenia zgody
ze strony prokuratora albo sądu pierwszej instancji - na to cofnięcie.(...)